Một thói quen giúp hàng triệu người Việt tránh xa bệnh tật

Ông Cường cho biết dinh dưỡng là một vấn đề phức tạp, liên quan nhiều yếu tố, không thể quy kết bệnh thừa cân hay béo phì cho một loại thực phẩm hay đồ uống cụ thể. Ảnh: Quỳnh Danh.

Không phải loại đồ uống hay thực phẩm nào chứa đường cũng "xấu”. Vấn đề nằm ở cách chúng ta lựa chọn, hiểu và sử dụng sản phẩm một cách hợp lý. Đó là thông điệp được ông Vũ Mạnh Cường, Giám đốc Trung tâm Truyền thông - Giáo dục Sức khỏe Trung ương (Bộ Y tế) nhấn mạnh tại hội thảo "Truyền thông kiến thức chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ" diễn ra tại Cần Thơ.

Đường không phải "thủ phạm" duy nhất của béo phì

Ông Cường cho biết dinh dưỡng là một vấn đề phức tạp, liên quan nhiều yếu tố, không thể quy kết bệnh thừa cân hay béo phì cho một loại thực phẩm hay đồ uống cụ thể. "Ngay cả một sản phẩm tốt cho sức khỏe, nếu dùng sai cách, dùng quá nhiều, cũng có thể gây hại", ông nói.

Với đồ uống có đường - nhóm sản phẩm đang được quan tâm nhiều - ông khuyến nghị người tiêu dùng sử dụng một cách chủ động, hợp lý và có trách nhiệm, đồng thời hiểu rõ thông tin ghi trên nhãn hàng hóa để biết mình đang nạp vào cơ thể những gì.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), những năm gần đây, các doanh nghiệp trong ngành đang chuyển hướng mạnh mẽ sang phát triển các sản phẩm tốt cho sức khỏe, như đồ uống không đường, ít calo, bổ sung vitamin và khoáng chất.

Các sản phẩm "không đường" hay "ít đường" xuất hiện ngày càng nhiều, được người tiêu dùng đón nhận. Tuy nhiên, để hiểu đúng về các nhãn này, người mua cần biết cách đọc và phân biệt thông tin trên bao bì - điều mà nhiều người vẫn còn bỏ qua.

PGS.TS.BS Nguyễn Quang Dũng, Bộ môn Dinh dưỡng và An toàn thực phẩm, Đại học Y Hà Nội, cũng cho rằng béo phì là hệ quả của năng lượng dư thừa, đến từ việc ăn uống không cân đối, ít vận động, ngủ không đủ, và cả yếu tố di truyền, nội tiết.

"Đường không phải là thủ phạm duy nhất. Cái gốc là tổng năng lượng nạp vào vượt quá năng lượng tiêu hao", PGS Dũng cho hay.

Thực tế, đường có mặt trong rất nhiều thực phẩm, không chỉ trong nước ngọt. Theo khảo sát của Nielsen (2020), lượng đường trung bình trong nước giải khát là 5-11 g/100 ml, thấp hơn nhiều so với bánh kẹo (29 g/100 g). Một ly trà sữa 500 ml có thể chứa tới 92-102 g đường, gấp gần 3 lần lon nước ngọt có ga (khoảng 35 g).

Nếu tính về năng lượng, 100 g nước giải khát có đường chỉ cung cấp khoảng 42 kcal, trong khi kem hộp chứa 180 kcal, bánh quy 376 kcal, kẹo dẻo lên đến 466 kcal, còn bánh kem xốp tới 526 kcal, cao gấp 12 lần nước ngọt.

Nếu tính về năng lượng, 100 g nước giải khát có đường chỉ cung cấp khoảng 42 kcal, trong khi kem hộp chứa 180 kcal, bánh quy 376 kcal. Ảnh: Freepik.

Điều đó cho thấy vấn đề không nằm ở việc "tẩy chay" đường, mà ở cách kiểm soát lượng nạp vào mỗi ngày. Và để làm được điều đó, không gì quan trọng hơn việc đọc kỹ nhãn sản phẩm.

Cách đọc nhãn thực phẩm

Theo bà Nguyễn Thanh Hồng, chuyên gia Trung tâm Truyền thông - Giáo dục Sức khỏe Trung ương (Bộ Y tế), nhãn hàng hóa giống như "chứng minh thư" của sản phẩm. Dựa vào đó, người tiêu dùng có thể biết sản phẩm có nguồn gốc ở đâu, chứa những thành phần gì, có phù hợp với mình hay không.

Dưới đây là một số hướng dẫn cơ bản giúp người tiêu dùng đọc nhãn hiệu quả hơn:

Xem "carbohydrate" và "đường tổng số"

Trong bảng giá trị dinh dưỡng, 2 dòng quan trọng là "carbohydrate" (hoặc glucid) và "đường tổng số".

Carbohydrate bao gồm toàn bộ chất bột đường, nguồn năng lượng chính cho cơ thể.
Đường tổng số là phần nhỏ trong đó, bao gồm đường tự nhiên (từ trái cây, sữa…) và đường bổ sung (được thêm vào trong quá trình chế biến).

Nếu bạn cần giảm cân, bị tiểu đường hoặc muốn duy trì chế độ ăn lành mạnh, nên chọn sản phẩm có đường tổng số thấp (dưới 5 g/100ml là mức thấp; 5-10 g/100 ml là trung bình; trên 10 g/100 ml là cao).

Phân biệt "không đường" và "ít đường"

Nhiều người lầm tưởng sản phẩm "không đường" là hoàn toàn không có đường. Theo tiêu chuẩn quốc tế CODEX, chỉ khi hàm lượng đường ≤ 0,5 g/100 ml (hoặc 100 g), sản phẩm mới được phép ghi "không đường".

Tương tự, nếu sản phẩm ghi "ít đường", hàm lượng phải dưới 5 g/100 ml. Do đó, bà Hồng khuyến cáo người dân đừng chỉ tin vào quảng cáo, hãy nhìn con số thực tế trên nhãn.

Bà Nguyễn Thanh Hồng hướng dẫn cách đọc nhãn thực phẩm, đồ uống. Ảnh: VBA.

So sánh giữa các sản phẩm cùng loại

Vị chuyên gia cũng lấy ví dụ về việc chọn giữa hai loại nước trái cây, bạn nên so sánh lượng "đường tổng số" trên 100 ml để biết sản phẩm nào ít đường hơn. Lưu ý, các đơn vị luôn được tính theo 100 ml hoặc 100 g, giúp dễ đối chiếu.

Chú ý đến thành phần liệt kê đầu tiên

Thành phần trên nhãn được xếp theo tỷ lệ từ cao đến thấp. Nếu đường nằm trong 3 vị trí đầu tiên, chứng tỏ sản phẩm có lượng đường khá cao.

Đọc kỹ các chất thay thế đường

Một số sản phẩm "không đường" có thể sử dụng chất tạo ngọt nhân tạo như aspartame, sucralose hoặc stevia. Đây là những chất được phép dùng, nhưng người tiêu dùng vẫn nên kiểm tra kỹ nếu có trẻ nhỏ hoặc phụ nữ mang thai trong gia đình.

Bà Nguyễn Thanh Hồng cũng nhấn mạnh với đồ uống có cồn, người tiêu dùng nên hiểu rõ về "đơn vị cồn". Một đơn vị tương đương 10 g cồn nguyên chất.

Công thức tính khá đơn giản: Dung tích (ml) × nồng độ cồn (%) × 0,79 = số gram cồn. Từ đó, mỗi người có thể ước tính mình đã uống bao nhiêu "đơn vị cồn" để không vượt mức khuyến nghị an toàn.

Theo bà Hồng, mỗi cá nhân có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau tùy giới tính, tuổi tác, thể trạng. Vì thế, việc đọc kỹ nhãn sản phẩm không chỉ là thói quen tốt, mà còn là cách tự bảo vệ sức khỏe.

"Các sản phẩm đồ uống có đường vẫn có giá trị dinh dưỡng nhất định nếu sử dụng hợp lý. Đường cung cấp năng lượng cho não và cơ bắp - chiếm tới 20% năng lượng cần thiết để duy trì trí nhớ và sự tập trung. Quan trọng là dùng đủ, không thừa, không thiếu", bà Nguyễn Thanh Hồng nói.

Bà khuyến cáo hãy lựa chọn sản phẩm từ các công ty uy tín, đọc kỹ thông tin trước khi mua và cân đối năng lượng tổng thể trong ngày.

Phương Anh