Một tình yêu bao la

Phát hành giấy bạc Việt Nam

Ngày 23/9/1945, thực dân Pháp nổ súng ở Nam Bộ, bắt đầu xâm lược nước ta lần thứ hai. Cuộc chiến chống thực dân Pháp diễn ra vô cùng cam go, ác liệt. Trước tình hình đó, ngày 25/11/1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Kháng chiến kiến quốc”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta bắt tay vào công cuộc “vừa kháng chiến, vừa kiến quốc”.

Trong đó, phát hành tiền tệ, lưu thông hàng hóa là nhiệm vụ quan trọng để đưa cuộc kháng chiến giành thắng lợi. Chỉ thị “Kháng chiến kiến quốc” nêu rõ: “Lập quốc gia ngân hàng, phát hành giấy bạc, định lại các ngạch thuế, lập ngân quỹ toàn quốc, các xứ, các tỉnh”.

Thiếu nhi Quảng Ngãi rước ảnh Bác Hồ trong ngày sinh nhật Bác 19/5/1946. ẢNH: TƯ LIỆU

Đồng chí Phạm Văn Đồng, lúc bấy giờ là Bộ trưởng Bộ Tài chính, được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ giao chỉ đạo toàn bộ công việc in và phát hành giấy bạc Việt Nam. Các họa sĩ nổi tiếng thực hiện nhiệm vụ vẽ bộ tiền mới gồm Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Sáng, Mai Văn Hiến, Nguyễn Văn Khanh... Nhằm bày tỏ lòng tôn kính đối với lãnh tụ của đất nước, tờ tiền in hình Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngày 31/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh phát hành đồng tiền cách mạng “Giấy bạc Việt Nam”, người dân gọi là giấy bạc Cụ Hồ. Một trong những nơi ở Nam Trung Bộ thực hiện thí điểm phát hành giấy bạc là TX.Quảng Ngãi, vào ngày 3/2/1946. Sau đó, bộ giấy bạc đầu tiên được phát hành trên toàn quốc. Các loại giấy bạc có ký tên của Bộ trưởng Bộ Tài chính Phạm Văn Đồng, hoặc Giám đốc Ngân khố Trung ương Lê Văn Hiến, nên người dân còn gọi là “đồng bạc tài chính”.

Tuy nhiên, việc phát hành giấy bạc đến các vùng Nam Bộ, Trung Bộ vô cùng khó khăn vì xa chiến khu Việt Bắc, kẻ thù bao vây đánh phá khắp nơi. Năm 1947, được Chính phủ cho phép, Đại diện Chính phủ và Ủy ban Hành chính kháng chiến Nam Trung Bộ tổ chức xưởng in và phát hành “tín phiếu” mệnh giá 1 đồng, 5 đồng, 50 đồng, 200 đồng, 500 đồng, 1.000 đồng. Mỗi tờ tín phiếu có in chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Khuôn in tín phiếu mệnh giá 1 đồng, khuôn in tín phiếu mệnh giá 50 đồng đang được lưu giữ tại Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi và đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia vào năm 2023.

Tình cảm sâu đậm đối với Bác Hồ

Trong lần gặp gỡ mới đây, ông Nguyễn Chí Hòa (72 tuổi), từng công tác tại Viện Sử học Việt Nam, hiện sống ở Hà Nội, cho chúng tôi xem nhiều hình ảnh về Bác Hồ, và ông đã tặng những bức ảnh quý này cho Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi. Ông Hòa là con trai của đồng chí Nguyễn Chánh - nguyên Chính trị viên Đội Du kích Ba Tơ, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ngãi, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Chủ nhiệm Tổng cục Cán bộ (Bộ Quốc phòng).

Ông Hòa cho biết, những bức ảnh này được ông gìn giữ cẩn trọng, không chỉ là thể hiện tình cảm kính yêu đối với Bác Hồ, mà còn là hình ảnh gắn bó với quê hương Quảng Ngãi. Trong đó, có hai bức ảnh đen trắng, đó là ảnh về một cụ già tóc bạc đang chăm chú ghi chép, và ảnh về hai chiến sĩ đang cầm pho tượng. Chú thích ảnh được viết tay tỉ mỉ, khá đẹp bằng mực xanh và mực đen trên giấy palia đã ố vàng: “Gửi lúa tặng Hồ Chủ tịch”, “Pho tượng dâng tặng Hồ Chủ tịch”.

Nhân dân huyện Trà Bồng (cũ) vận chuyển gỗ xây Lăng Bác, năm 1974. ẢNH: TƯ LIỆU

Đặc biệt, ông Hòa còn lưu giữ hình ảnh thiếu nhi Quảng Ngãi rước ảnh Bác Hồ trong ngày sinh nhật Bác 19/5/1946. Lần đầu tiên, sinh nhật của Bác Hồ được công bố là vào ngày 19/5/1946. Hồi ký "Bác Hồ viết Di chúc" của đồng chí Vũ Kỳ có đoạn viết về ngày 19/5: “Đó là một ngày cũng như bao ngày khác, cũng với nắng, với gió, cũng với bầu trời, mặt đất ấy...

Nhưng sao mà nó thiêng liêng thế! Kể từ ngày 19/5/1946, lần đầu tiên nhân dân ta kỷ niệm ngày sinh của Hồ Chủ tịch, hằng năm cứ đến ngày đó, toàn dân tộc lại như được tắm mình trong không khí đặc biệt, niềm vui lâng lâng, tâm hồn phơi phới, với lòng tự hào chính đáng của người dân một nước độc lập, tự do, gắn liền với tên tuổi của một con người đẹp nhất: Hồ Chí Minh”.

Vào ngày sinh nhật Bác, thiếu nhi ở nhiều địa phương trong cả nước đánh trống ếch, rước ảnh Bác Hồ, hoặc hát những bài ca cách mạng để tặng Bác... Năm 1946, thiếu nhi ở Quảng Ngãi cũng gửi đến Bác Hồ tình cảm kính yêu và lòng biết ơn vô hạn. Đáp lại tình cảm của mọi người, Bác Hồ thường viết thư, làm thơ... với lời tâm tình hàm ý khước từ. Năm 1949, giữa núi rừng Việt Bắc, Bác viết bài thơ “Không đề” thật cảm động: “Vì nước chưa nên nghĩ tới nhà/ Năm mươi chín tuổi vẫn chưa già/ Chờ cho kháng chiến thành công đã/ Bạn sẽ ăn mừng sinh nhật ta”.

Giấy bạc Việt Nam, còn gọi là giấy bạc Cụ Hồ phát hành năm 1946 trên toàn quốc. ẢNH: TƯ LIỆU

Tại gian trưng bày của Bảo tàng Khởi nghĩa Trà Bồng hiện có một tấm ảnh đen trắng kèm dòng chú thích: “Nhân dân huyện Trà Bồng vận chuyển gỗ xây dựng Lăng Bác, năm 1974”. Đầu tháng 9/1969, cả nước đau buồn, tiếc thương khi biết tin Bác Hồ về cõi vĩnh hằng. Không chỉ xin phép Trung ương Đảng cho mang họ Hồ, mà người Cor cùng nhân dân ở huyện Trà Bồng và nhân dân hai miền Nam- Bắc góp sức, góp của xây Lăng Bác.

Ông Hồ Minh Sơn (87 tuổi) nguyên Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng (cũ), hiện ở xã Cà Đam cho biết, nhân dân Trà Bồng lấy gỗ tốt từ Trà Phong (nay là xã Tây Trà) đưa theo đường thủy đến bến Nà Niêu. Dù lúc này đất nước còn chia cắt, mặc cho mưa bom của địch, hiểm trở của rừng núi, từng đoàn người theo đường Trường Sơn đưa gỗ về Hà Nội trong suốt 3 tháng. Sau 2 năm (1973 - 1975), lăng được xây dựng hoàn thành và trở thành nơi nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế đến viếng vị lãnh tụ kiệt xuất, anh hùng giải phóng dân tộc, người chiến sĩ cộng sản quốc tế lỗi lạc, danh nhân văn hóa của nhân loại, với tấm lòng kính yêu vô hạn và đời đời nhớ ơn.

Phần thưởng quý giá

Ghi nhớ lời dạy của Bác Hồ, Đảng bộ và nhân dân Quảng Ngãi ra sức xây dựng, bảo vệ vùng tự do, phục vụ kháng chiến. Năm 1949, Đảng bộ và nhân dân Quảng Ngãi vinh dự đón nhận phần thưởng cao quý của Trung ương Đảng về thành tích có phong trào đấu tranh sâu và rộng trong 20 năm qua, tỉnh đứng đầu trong việc chống Nhật cướp chính quyền ở Nam Trung Bộ, và cung cấp cán bộ, bộ đội nhiều nhất trong kháng chiến chống Pháp. Phần thưởng là ảnh chân dung Hồ Chủ tịch và Tổng Bí thư Trường Chinh, một năm đọc Tạp chí Sinh hoạt và Báo Sự thật. Năm 1951, quân và dân Liên khu 5 được khen thưởng. Phần thưởng lúc nào cũng có ảnh cùng dòng bút tích của Bác Hồ: “Thân ái tặng Liên Việt Liên khu 5/ Toàn dân đoàn kết kháng chiến kiến quốc/1951- Hồ Chí Minh”.

Chủ tịch Hội đồng Hòa bình thế giới Romesh Chandra từng phát biểu rằng: “Bất cứ nơi nào chiến đấu cho độc lập, tự do, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Minh bay cao. Bất cứ ở đâu chiến đấu cho hòa bình và công lý, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Minh bay cao. Ở bất cứ đâu, nhân dân chiến đấu cho một thế giới mới, chống đói nghèo, ở đó có Hồ Chí Minh và ngọn cờ Hồ Chí Minh bay cao”. Kể những câu chuyện về Bác Hồ, về những năm tháng kháng chiến với muôn vàn khó khăn, gian khổ, chúng ta càng thêm trân quý giá trị của hòa bình, và đặc biệt là kính yêu và biết ơn vô hạn đối với công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

MINH ANH - TẠ HÀ