Một vụ mì thua đau

Ký hợp đồng với nông dân là việc cần làm khi đã có bài học về:

Một vụ mì thua đau ở Bình Phước

(Đăng trên báo Bình Phước, 23-4-1997)

Hùng Hải

Đã mãn mùa thu hoạch mì, tiếng kêu về nỗi đau một vụ mì ở Bình Phước đang lắng dần. Bởi một lẽ thường tình: Có ai lo được đâu, rốt cuộc phần thiệt thòi vẫn thuộc về nông dân. Đành cam chịu “ngậm bồ hòn” nuốt hận vì nông dân Bình Phước mất đứt 60 tỉ đồng. Biết phận mình cùng chung trong một cơ chế thị trường, làm ăn có tổ chức nhưng lại không có kế hoạch.

Được mùa lớn mà “đau hơn hoạn”

Thắng vụ mì năm trước, nông dân cả tỉnh Bình Phước nô nức vay vốn ngân hàng đầu tư mở rộng diện tích trồng mì lên hơn 19.000 ha (tăng gấp rưỡi năm trước). Đó là chưa kể diện tích trồng xen trong các vườn cây công nghiệp. Huyện Đồng Phú có 10 xã trồng mì với diện tích hơn 8.000 ha. Tiếp đến là Bình Long gần 7.000 ha. Ít nhất như Lộc Ninh, Bù Đăng mỗi huyện cũng hơn 800 ha. Nô nức đầu vụ bao nhiêu thì đến khi thu hoạch buồn chán, ấm ức bấy nhiêu. Ngay đầu mùa thu hoạch trước Tết Nguyên Đán, dọc theo tỉnh lộ DT 741 đúng là “trên trời dưới mì”. Đâu đâu cũng mì trắng xóa. Chúng tôi ghé thăm gia đình anh Nguyễn Văn Hiếu ở ấp Chợ, xã Tân Hòa (Đồng Phú) vào lúc cả nhà đang tốc lực thu hoạch 10 ha mì, lúc đó giá còn bán được 650 đồng/kg mì khô, bằng nửa giá năm ngoái. Anh than phiền: “Gắng lắm cũng chỉ hòa vốn, thế là dự định cưới vợ cho chú em đành rút lui”. Cả xã Tân Hòa có 1.850 hộ thì có đến 1.000 hộ trồng mì. Có hộ trồng đến 20 ha. Trồng càng nhiều thì càng lỗ lớn.

Gần cuối mùa thu hoạch, chúng tôi đến với bà con xã Tân Thành, một xã có 1.400 ha mì. Các đồng chí lãnh đạo xã cho biết: vốn vay ngân hàng trong năm để trồng mì lên tới hơn 2 tỉ đồng. Ông Nguyễn Hữu Thành, nông dân sản xuất giỏi ở ấp 8 trồng 50 ha, thấy tình hình thu hoạch không ăn thua, bán vội tại rẫy cao nhất được 700.000 đồng/ha. Như vậy chỉ thu lại được tiền công làm cỏ cả 3 đợt. Đau nhất là anh Sử và anh Thanh từ Đồng Nai lên đây mua đất trồng cây công nghiệp, “chơi” ngay một vụ mì 60 ha, lại trồng giống mì trắng của Công ty Vedan năng suất cao nhưng lại bị chê ỏng, chê eo, nài nỉ mãi mới bán được mỗi ha 600.000 đồng. Trong khi đó đầu tư bình quân mỗi ha hết hơn 2 triệu đồng.

Và, cứ thế - thời vụ thu hoạch kéo dai dẳng 3-4 tháng trời. Càng thu hoạch càng chán. Dọc theo quốc lộ 14 qua Bình Long lên Lộc Ninh cũng thế. Gặp ai cũng kêu trời lên vì giá mì quá rẻ. Không ít người chán thu hoạch, gọi người đến cho không để họ dọn rẫy làm vụ tiếp mà cũng không ai lấy cho. Ở thời điểm cuối mùa thu hoạch này giá lại còn quá “bèo” là 400 đồng/kg mì khô.

Xôn xao vụ mì sắp tới

Diện tích vụ mì tới sẽ giảm là điều chắc chắn, Bí thư Đảng ủy xã Tân Thành (Đồng Phú) Tạ Ngọc Khuê nói thẳng với chúng tôi rằng: “Tôi thua nặng vì 12 ha mì vụ mùa vừa rồi, vụ tới chỉ trồng 3 ha thôi. Nhiều gia đình không biết cách nào để trả nợ ngân hàng”. Gặp ai lúc này để hỏi thì cũng đều trả lời vụ tới không dám trồng nhiều. Song cũng đã có vài ba người tiết lộ với tôi sự cả gan là sẽ trồng nhiều hơn vì biết chắc là nhiều người bị đau vụ trước sẽ sợ vụ sau. Nhiều người lui thì mình sẽ thắng. Có điều là ai có vốn tích lũy tái sản xuất thì còn có cơ gượng dậy và dễ bề tính tiếp. Chỉ lo một nỗi những người nặng nợ ngân hàng vụ trước thì vụ tới nghe chừng khó trụ.

Thua, được trong chuyện làm ăn là lẽ thường. Chỉ tức một nỗi là người nông dân bao giờ cũng được “ưu tiên” thua trước. Cứ thấy năm trước được, năm sau dấn lên. Có ai bảo cho biết là làm nhiều quá sẽ đau, sẽ khổ như vụ mì vừa rồi đâu. Bà con nông dân cũng đừng vội trách cứ mấy người chuyên đi mua gom ép giá để lấy lời cao khi bán cho các công ty, xí nghiệp chế biến. Chẳng dễ gì qua mặt được các “nút” đầu ra ấy đâu. Trong cơ chế thị trường cái được, cái thắng thế trong kinh doanh của họ là chỗ đấy. Họ dựa vào nền sản xuất phi kế hoạch của mình, xuyên qua kẽ hở đó để họ chiến thắng.

Vâng, tiếng kêu về nỗi đau một vụ mì đang lắng dần. Bởi một lẽ thường tình: có ai lo được đâu. Rốt cuộc phần thiệt thòi vẫn thuộc về nông dân. Đành cam chịu “ngậm bồ hòn” nuốt hận bởi cứ năng suất bình quân 15 tấn/ha, một tấn củ mì tươi vụ này thấp hơn năm ngoái 200.000 đồng thì nông dân tỉnh Bình Phước mất đứt khoảng 60 tỉ đồng. Tất nhiên chưa thấm vào đâu so với số tiền của một số nhóm người tham nhũng các vụ án lớn nhưng đối với nông dân cả một tỉnh còn nghèo như Bình Phước thì quả là không nhỏ.

Tín hiệu mới!?...

Ai cũng đã rõ nỗi đau của nông dân Bình Phước qua một vụ mì. Ngay cả đồng chí Nguyễn Tấn Dũng, Thường vụ Bộ Chính trị, Trưởng Ban kinh tế Trung ương Đảng trong dịp về thăm tỉnh Bình Phước thượng tuần tháng tư vừa rồi cũng đã đề cập đến vấn đề này. Đồng chí đã trao đổi trực tiếp với các đồng chí lãnh đạo tỉnh cần đặc biệt chú ý vấn đề giá cả để nông dân đỡ thiệt thòi. Và, chuẩn bị vào vụ mì mới, có tin mừng ở tỉnh nhà đang thi công xây dựng xí nghiệp chế biến mì ở Chơn Thành, một xí nghiệp nữa của Công ty Vedan cũng sắp được khởi công xây dựng ở Phước Long. Cả 2 xí nghiệp có công suất thiết kế đủ sức tiêu thụ 350-400 ngàn tấn mì tươi mỗi năm, tương ứng khoảng 20-22 ngàn ha mì trong tỉnh.

Quả là đáng mừng, nếu như điều đó diễn ra ngay trong năm nay, bắt đầu có kế hoạch ký hợp đồng với nông dân ngay từ đầu vụ mì này để nông dân Bình Phước yên tâm trồng mì. Một cây màu lương thực thế mạnh của tỉnh. Và, cũng chính từ đó làm căn cứ để các ngành chức năng “xắn tay áo” vào cuộc, tạo dựng một nền sản xuất có kế hoạch, sử dụng hợp lý đất đai và tạo giá trị hàng hóa ngày càng cao, từng bước đẩy lùi cái đói, cái nghèo đang đeo đẳng dài dài đối với đông đảo tầng lớp nông dân trong tỉnh.