Mù Cang Chải: Phát triển du lịch cộng đồng để mở rộng sinh kế thoát nghèo

Thời gian qua, trên báo chí và các nền tảng mạng xã hội, địa danh Mù Cang Chải liên tục được nhắc đến như một điểm sáng của du lịch vùng cao Tây Bắc. Bên cạnh danh thắng quốc gia đặc biệt ruộng bậc thang, xã Mù Cang Chải đã chủ động tuyên truyền người dân địa phương khai thác lợi thế văn hóa, kiến trúc nhà ở, sinh hoạt truyền thống của đồng bào Mông, Thái để phát triển du lịch cộng đồng.

Vùng đất Mù Cang Chải non nước hữu tình là điểm đến của nhiều du khách trong và ngoài nước.

Ông Giàng A Tàng - Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Ở nhiều thôn vùng cao của xã, câu chuyện giảm nghèo từng gắn với sản xuất nông nghiệp manh mún, phụ thuộc thời tiết, thu nhập thấp; thanh niên rời bản đi làm ăn xa, phụ nữ ở nhà xoay xở ruộng nương khiến họ vẫn mắc kẹt trong vòng xoáy “được mùa mất giá”, khó vươn lên thoát nghèo bền vững. Những năm gần đây, mô hình du lịch cộng đồng đã được triển khai một cách bài bản và mang lại kết quả tích cực, với cách tiếp cận lấy người dân địa phương làm chủ thể phát triển, khai thác giá trị bản sắc văn hóa như một tài nguyên đặc thù, đồng thời tạo dựng sinh kế ổn định và bền vững cho cộng đồng.

Đến nay, xã có 103 cơ sở nhà nghỉ, homestay đủ điều kiện phục vụ trên 1.000 khách/ngày, đêm. Dự kiến hết năm 2025, lượng du khách đến với Mù Cang Chải đạt trên 80.000 lượt, doanh thu từ du lịch và dịch vụ đạt 120 tỷ đồng. Du lịch từng bước trở thành ngành kinh tế quan trọng, đóng góp tích cực vào tăng trưởng thu nhập và chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn.

Lãnh đạo xã đến tuyên truyền, vận động người dân tích cực tham gia xây dựng bản làng "xanh - sạch - bản sắc" để thu hút khách du lịch.

Chị Sùng Thị Chinh, chủ một homestay tại thôn Dào Sa, chia sẻ: “Trước đây gia đình tôi chỉ trông vào mấy nương lúa, quanh năm thiếu trước hụt sau. Từ khi được các cán bộ xã tuyên truyền về lợi ích và hướng dẫn hỗ trợ vay vốn làm homestay, gia đình tôi đã đón vài chục khách đến nghỉ mỗi tuần, giúp gia đình tăng thu nhập, có thêm tiết kiệm trả lãi ngân hàng."

Chị De, một hộ làm du lịch cho biết: “Khi mới làm, vợ chồng tôi lo lắng lắm. Vì mình không có kinh nghiệm làm du lịch và không dám chắc có khách đến hay không, nhưng rồi cán bộ xã đến vận động và cho đi dự tập huấn kỹ năng đón khách, chế biến các món ăn… Trước tiên, gia đình tôi đã cải tạo lại ngôi nhà, giữ nguyên kiến trúc truyền thống để đón khách lưu trú, đồng thời mở rộng thêm diện tích sân ngắm ruộng bậc thang để đón khách. Khách đến nhà, tôi đón tiếp niềm nở và chân thành rồi kể cho họ nghe về lịch sử vùng đất này, câu chuyện về bản làng… vừa làm vừa rút kinh nghiệm, nên giờ quen rồi tôi thấy vui lắm. Trong thôn tôi giờ cũng có thêm gần 10 hộ làm homestay, mọi người cùng chia sẻ, hỗ trợ nhau nên phục vụ khách tốt hơn. Thu nhập từ dịch vụ, du lịch ổn định hơn, giúp nhà tôi và các hộ trong thôn Dào Sa có thêm thu nhập vươn lên thoát nghèo và có động lực giữ gìn nhà cửa, ruộng bậc thang và bản sắc văn hóa.”

Một phụ nữ người dân tộc Mông ở thôn Háng Đăng Dê, xã Mù Cang Chải giới thiệu về lịch sử và tập quán sinh hoạt đặc sắc của quê hương minh cho du khách.

Nếu thôn Dào Sa là điểm sáng về thoát nghèo nhờ làm homestay thì bản Kim Nọi là minh chứng sinh động về làm du lịch cộng đồng giúp nhiều hộ dân vươn lên làm giàu. Trước đây, kinh tế của cộng đồng người Thái ở Kim Nọi phụ thuộc chủ yếu vào nông nghiệp, đất sản xuất hạn chế khiến đời sống nhiều hộ gia đình còn gặp khó khăn.

Trao đổi với chúng tôi, anh Lò Văn Toàn - Trưởng bản Kim Nọi cho biết: Trước đây, người dân trong bản chủ yếu sống bằng nghề làm ruộng, thu nhập bấp bênh, chỉ đủ trang trải cuộc sống, việc làm giàu gần như ngoài tầm nghĩ tới. Những năm gần đây, nhận thấy bản Kim Nọi còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào Thái cùng cảnh quan thiên nhiên đẹp, chính quyền địa phương đã đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với homestay.

Đến nay, toàn bản có gần 20 hộ tham gia kinh doanh homestay, phục vụ du khách và được công nhận là Làng văn hóa du lịch cộng đồng đạt chuẩn OCOP 4 sao. Du lịch cộng đồng không chỉ tạo việc làm trực tiếp cho người dân mà còn mở ra nhiều sinh kế đi kèm như tiêu thụ nông sản, sản phẩm thổ cẩm, tổ chức trải nghiệm canh tác nông nghiệp và biểu diễn văn nghệ dân gian. Hầu hết hộ dân làm du lịch đều giàu lên và mong muốn đầu tư mở rộng cơ sở vật chất để đón khách nhiều hơn.

Bản văn hóa Kim Nọi đã được công nhận là Làng văn hóa du lịch công đồng đạt chuẩn OCOP 4 sao.

Đồng chí Giàng A Câu - Bí thư Đảng ủy xã Mù Cang Chải cho biết: Mặc dù du lịch cộng đồng đã mang lại những kết quả rất quan trọng, góp phần đa dạng hóa sinh kế và giảm nghèo cho người dân, song quá trình phát triển vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Phần lớn các homestay do người dân tự đầu tư với quy mô nhỏ, năng lực quản lý, khai thác và quảng bá còn hạn chế; tính mùa vụ rõ rệt khiến nguồn thu thiếu ổn định. Để du lịch cộng đồng phát triển bền vững, bên cạnh sự quan tâm, đầu tư của tỉnh về hạ tầng nông thôn, người dân mong muốn Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tăng cường tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ du lịch; đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc của các dân tộc và cảnh quan thiên nhiên Mù Cang Chải trên các phương tiện thông tin đại chúng và nền tảng số.

“Quan điểm của xã là không chạy theo số lượng mà chú trọng chất lượng, giữ gìn cảnh quan ruộng bậc thang và văn hóa bản địa. Du lịch phải mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân, nếu không sẽ thiếu bền vững.” - ông Giàng A Câu nói.

Một ngôi nhà truyền thống của người Mông ở thôn Dào Sa được cải tạo, trang trí đẹp mắt nhưng vẫn giữ được nét văn hóa bản địa.

Để du lịch cộng đồng thực sự trở thành hướng thoát nghèo bền vững, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc Mù Cang Chải đang tập trung vào 03 giải pháp then chốt: Nâng cao số lượng và chất lượng các homestay gắn với bảo vệ môi trường và gìn giữ bản sắc văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và liên kết chuỗi giá trị du lịch.

Mù Cang Chải đang từng bước khẳng định hướng đi đúng đắn khi lấy du lịch cộng đồng làm đòn bẩy phát triển. Khi người dân trở thành chủ thể, được trang bị kỹ năng và hưởng lợi công bằng, du lịch không chỉ là câu chuyện hút khách, mà còn là con đường mở rộng sinh kế, giảm nghèo bền vững cho vùng đất nơi đây.

Vũ Sơn