Mua bán thuốc online: Kiểm soát rủi ro thế nào?

Thói quen mua sắm trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến, không chỉ với quần áo, thực phẩm, đồ gia dụng mà cả dược phẩm. Sau đại dịch COVID-19, nhu cầu mua thuốc qua mạng tăng mạnh, một phần vì tiện lợi, một phần vì tâm lý ngại đến trực tiếp nhà thuốc hoặc bệnh viện. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện ích ấy lại tiềm ẩn không ít rủi ro cho sức khỏe cộng đồng.

Công an tỉnh Thanh Hóa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán thuốc giả quy mô lớn hồi tháng 4-2025. Ảnh: CACC

Câu chuyện đặt ra là: Mua thuốc online là nhu cầu thật, nhưng làm sao để chất lượng và an toàn cho sức khỏe người dân? Đây chính là bài toán mà cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng đều phải cùng chung tay giải quyết.

Cần siết chặt quản lý để bảo vệ sức khỏe người dân

Bạn đọc Thanh Mai (TP.HCM) cho rằng: “Tôi nghĩ việc mua thuốc online là xu hướng khó tránh, nhất là với những người bận rộn hoặc ở xa nhà thuốc. Nhưng vấn đề lớn nhất là niềm tin. Chúng ta có thể dễ dàng mua một hộp thuốc chỉ bằng vài cú nhấp chuột, nhưng không ai đảm bảo nó thật sự an toàn hay đúng công dụng. Tôi từng nghe nhiều trường hợp mua phải thuốc giả, thuốc quá hạn trên mạng, rất nguy hiểm. Theo tôi, Nhà nước cần siết chặt quản lý, chỉ cho phép các nhà thuốc, bệnh viện đủ điều kiện mở gian hàng online chính thức. Người dân cũng nên cẩn trọng, chất lượng phải là yếu tố quan trọng đầu tiên rồi mới đến sự tiện lợi và giá rẻ".

Bạn đọc Nguyễn Hữu Nghị (TP.HCM) nêu ý kiến: “Thuốc không giống như áo quần hay đồ gia dụng, vì liên quan trực tiếp đến tính mạng. Tôi thấy hiện nay nhiều người tự ý đặt thuốc trên mạng mà không cần đơn, rất nguy hiểm. Nếu không có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, hậu quả có thể khôn lường. Theo tôi, Bộ Y tế nên phát triển một nền tảng chính thống, tích hợp hệ thống kê đơn điện tử và bán thuốc trực tuyến có kiểm định. Như vậy, vừa đáp ứng nhu cầu người dân, vừa hạn chế tối đa nguy cơ thuốc giả, thuốc kém chất lượng”.

“Theo tôi, bên cạnh quản lý của cơ quan chức năng, ý thức của người tiêu dùng cũng rất quan trọng. Nhiều người chia sẻ link mua thuốc “xách tay” không rõ nguồn gốc trên mạng xã hội. Đó là hành động vô tình tiếp tay cho thuốc giả (nếu có) lan rộng. Tôi cho rằng, ngoài việc tăng cường thanh tra, xử phạt nghiêm, cần đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ hậu quả. Khi người mua đủ tỉnh táo, thị trường thuốc online mới có thể an toàn hơn”, bạn đọc Ý Nhi (Đồng Nai) chia sẻ.

Cần quy định pháp luật riêng cho nhà thuốc online

Luật sư Phan Mậu Ninh, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết ngày nay, việc người dân lựa chọn mua hàng hóa nói chung, thuốc nói riêng trên mạng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19 không phải là chuyện hiếm. Tuy nhiên, quy định pháp luật hiện hành chưa theo kịp với những thay đổi về thói quen, xu hướng tiêu dùng của người dân.

Theo đánh giá của luật sư Ninh, Luật Dược 2016; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược 2023 và Luật Giao dịch điện tử vẫn còn một số khoảng trống liên quan đến việc mua bán thuốc trên môi trường điện tử.

Luật Dược quy định điều kiện kinh doanh dược phẩm khá rõ ràng, nhưng chưa có cơ chế riêng để kiểm soát hình thức bán thuốc qua mạng. Trong khi đó, Luật Giao dịch điện tử chưa phân định được sản phẩm có điều kiện như thuốc với các hàng hóa thông thường khác.

“Việc mua bán thuốc kê đơn online, vốn bị cấm hoặc hạn chế ở nhiều quốc gia, vẫn chưa được kiểm soát chặt tại Việt Nam. Điều này tạo kẽ hở lớn cho thuốc giả, thuốc kém chất lượng xâm nhập thị trường” - luật sư Ninh nói.

Cũng theo luật sư, vấn đề cốt lõi là sự thiếu liên kết giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nền tảng thương mại điện tử trong giám sát, xác thực và truy vết nguồn gốc thuốc. Các nền tảng chưa có cơ chế xác minh giấy phép nhà thuốc, đơn thuốc, và truy xuất nguồn gốc. Điều này gây rủi ro trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Từ đó, luật sư Phan Mậu Ninh đề xuất ba nhóm giải pháp. Cụ thể:

Thứ nhất cần sửa đổi, bổ sung Luật Dược và Luật Giao dịch điện tử theo hướng quy định riêng cho việc kinh doanh thuốc online. Đặc biệt, phải cấm tuyệt đối việc bán thuốc kê đơn qua mạng, trừ phi có hệ thống xác thực đơn thuốc điện tử được cấp phép.

Thứ hai, cần xây dựng cổng thông tin chứng nhận nhà thuốc trực tuyến hợp pháp, tích hợp xác thực giấy phép, mã đơn thuốc và truy xuất nguồn gốc. Đây là bước quan trọng để tạo lòng tin và minh bạch thị trường.

Thứ ba, về trách nhiệm hậu kiểm và chế tài, cần tăng mức phạt đối với các hành vi bán thuốc giả, thuốc không rõ nguồn gốc. Tăng cường thanh tra, lấy mẫu kiểm nghiệm định kỳ trên các nền tảng online. Đồng thời, phát huy vai trò giám sát từ cộng đồng, người tiêu dùng và cơ quan quản lý dược chuyên môn.

HUỲNH THƠ