Mùa lúa hè thu...

Đồng lúa quê nhà.

Mùa thu, trời hanh nắng vàng trên những cánh đồng đương ươm vàng của lúa. Bức tranh đồng quê đẹp như dải lụa, ôm lấy những chiều hoàng hôn loang loáng chân trời thẩm tím xa ngàn phía Tây. Quê tôi bờ nam sông mẹ Thu Bồn, các chân ruộng thấp nên đất ruộng mỗi năm đều tưới tắp bởi lớp bùn non mùa lụt. Đất tốt, trồng lúa hay các loại hoa màu khác đều xanh um, mơn mởn. Ba tôi hay nói, từ đồng Cả đến đồng Chiêm, đồng Nhất, đồng Trước… tự hồi mô đến chừ ít có ai bỏ ruộng vì thế. Tôi còn nghe ba tôi nói loáng thoáng trong những lần ăn "nửa buổi" mùa gặt, là được mùa, con gà có bươi đống rạ, hay ăn vạt lúa phơi trên trước nhà cũng vui. Thế nhưng, thời tiết đỏng đảnh của những ngày thu này cũng phải dè chừng. Tôi nhớ, cha tôi thường nhắc, ông trời ngày càng khó tính, nắng mưa thất thường chẳng biết mô là lần tính cho mấy đám lúa ngoài đồng. Những cơn mưa, chợt mưa chợt nắng nên dù gì thì cũng "xanh nhà hơn già đồng". Quê tôi oằn vai gánh trên mình biết bao nỗi "tức giận" của ông trời. Những sân phơi vàng óng lúa, và trên khắp các ngả đường từ nhà đến đồng bãi, đâu đâu cũng một màu vàng ươm của rơm rạ. Tôi còn nhớ những ngày thơ trẻ, buổi trưa nằm võng ở hàng hiên nhà lắng nghe trong tiếng gió vi vu, thoang thoảng một mùi hương nồng nàn từ những cọng rơm vàng…

Lại nhớ về những ngày của một thời chưa xa lắm. Khi lúa trên đồng đã bắt đầu chín đều là lúc hương thơm ngào ngạt trong gió sớm. Ba mẹ tôi, chị em tôi tranh thủ ra đồng từ sáng sớm, khi sương còn từng giọt long lanh trên ngọn cỏ… để đến chiều về nắng nhạt tận chân ruộng, cánh đồng rộn rã tiếng nói cười, kĩu kịt trên vai những gánh lúa đầy theo bước chân người về tuôn đầy trước sân nhà. Và trên đám ruộng còn trơ lại những gốc rạ là những hàng rơm vàng được phơi ngay ngắn, mong được nắng trời để đem về chất thành cây rơm cao, để chụm (đun) hoặc làm thức ăn cho trâu bò trong những ngày mưa, lụt… Mùa lúa hè thu, sau đó là những ngày mưa gió thánh chín tháng mười về nên ngày trước, nhà nào cũng có "cây rơm". Thường sau những trận mưa thì thế nào quanh gốc cây rơm sẽ có sẽ mọc lúp xúp mũm mĩm nhưng cây nấm. Thứ này hái vào, rửa sạch, nấu canh với các loại rau trong vườn nhà hoặc xào qua thì vị ngòn ngọt của nấm chắc không ai có thể quên được. Nhớ lúc buổi tối cả nhà quây quần bên mâm cơm, má tôi răn dạy rằng: Hạt lúa là hạt ngọc của trời, cây lúa là lộc của trời đất sinh ra... Cho nên cỗ cúng ông bà tổ tiên, trời đất thì không thể không có chén cơm trắng ngần. Lời của má tôi, cũng như cha tôi ngày ấy đã đi vào thế giới tâm hồn tuổi thơ tôi, thấy đồng lúa vàng trước nhà mỗi mùa gặt về như bức tranh đồng quê có nhiều phép nhiệm màu. Ngày đó, cứ chiều về trong ánh hoàng hôn xa xa đang khuất dần phía núi, mùi rạ rơm nồng ấm đất đồng dậy lên, rồi từ mái nhà những làn khói lam bay lên trời xanh…

Bây giờ đang là mùa gặt vụ lúa hè thu, dù không nhiều như ngày trước nhưng trên con đường quê vẫn vàng ươm những cánh đồng lúa vàng trĩu hạt đong đưa trong gió thu về. Chạm khẽ lại trong tôi ký ức của thời hồn nhiên thơ bé. Tôi nhớ và yêu vô cùng cánh đồng lúa vàng trải dài trước nhà với biết bao kỷ niệm. Là nhân chứng vắt ngang qua cuộc đời tôi với miền ký ức ngọt thắm. Nơi ấy là con mương nước chảy rào rào vào từng đám ruộng, là đám trẻ con vạch từng rãnh lúa đầy bùn lầy bắt cá rô đồng, là ngồi trên lưng trâu hát nghêu ngao. Đó là miền tinh khôi của thời thơ dại và thầm biết ơn phù sa con sông quê, bồi đắp mỗi mùa cho cánh đồng thêm lúa trĩu hạt.

Giờ đây, tôi vẫn tự nhủ, mình sinh ra từ bờ tre gốc rạ, đi qua bao vụ mùa và tôi yêu thích nhất là vụ lúa hè thu. Chiều nay đi ra đồng Cả, tôi như "no mắt" trước biển vàng rì rào sóng lúa, dự cảm trong tôi về ngày trước - bây giờ. Trong tâm khảm sâu thẳm tâm hồn tôi luôn lưu giữ hình ảnh mộc mạc dân dã và đẹp đẽ này, đó là mùa lúa hè thu…

QUYÊN QUYÊN