Mùa mưa bão năm 2025: Diễn biến khó lường, khó đoán định

Bão gây sóng to, gió giật mạnh ảnh hưởng tới goạt động của tàu thuyền trên biển. Ảnh: TTXVN phát

Nhận định về mùa mưa bão năm 2025 (từ tháng 6-11), Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho rằng rất phức tạp, khó lường. Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên TTXVN đã phỏng vấn Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm.

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về mùa mưa bão năm 2025?

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mai Văn Khiêm: Hiện tại, việc đưa ra dự báo chi tiết và chắc chắn cho toàn bộ mùa bão 2025 vẫn còn khá sớm, vì có nhiều yếu tố bất định chi phối hoạt động bão, như ENSO (bao gồm hiện tượng El Nino và La Nina - hiện tượng nóng lên hoặc lạnh bất thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương), gió mùa, dao động nội mùa (MJO), hoạt động của các hệ thống khí áp cận nhiệt đới, nhiệt độ bề mặt nước biển,...

Một số yếu tố có thể thay đổi rất nhanh ở quy mô thời gian từ ngày đến tuần và sẽ quyết định đến cường độ cũng như quỹ đạo của từng cơn bão cụ thể. Tuy nhiên, dựa trên những thông tin ban đầu và các mô hình dự báo dài hạn, có thể đưa ra một số nhận định sơ bộ rằng: Với trạng thái ENSO trung tính hiện tại, mùa bão 2025 trên khu vực Biển Đông và Tây Bắc Thái Bình Dương có khả năng sẽ ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm về cả số lượng và cường độ.

"Trung bình" ở đây không có nghĩa là không nguy hiểm, mà là số lượng bão, áp thấp nhiệt đới có thể không quá nhiều như những năm La Nina mạnh, hoặc không quá ít như những năm El Nino mạnh.

Tuy nhiên, cần chú ý rằng, hoạt động của bão ít bị chi phối rõ rệt bởi ENSO. Cụ thể, khác với các năm El Nino (xu hướng bão hình thành và hoạt động xa hơn về phía Đông, ít ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam hơn) hoặc La Nina (xu hướng bão hình thành và hoạt động gần Biển Đông hơn, ảnh hưởng nhiều hơn đến Việt Nam), năm trung tính thường không có một "kịch bản" rõ ràng.

Điều này có thể dẫn đến quỹ đạo bão đa dạng và khó lường hơn, bão có thể hình thành ở nhiều khu vực khác nhau và có đường đi phức tạp hơn do không bị chi phối mạnh bởi các hình thế quy mô lớn liên quan đến ENSO.

Thời điểm hoạt động của bão không quá tập trung. Bão có thể xuất hiện rải rác hơn trong suốt mùa, thay vì tập trung cao điểm vào một vài tháng nhất định như trong các pha El Nino và La Nina mạnh.

Các dao động nội mùa (MJO) sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc kích hoạt các đợt hoạt động bão. Cùng với đó, dù ENSO trung tính, nhưng nếu nhiệt độ nước biển ở Biển Đông và khu vực Tây Thái Bình Dương vẫn duy trì ở mức cao hơn trung bình nhiều năm (một xu hướng chung do biến đổi khí hậu), điều này vẫn cung cấp nguồn năng lượng dồi dào cho bão phát triển mạnh hơn khi có điều kiện thuận lợi.

Mùa bão 2025 có thể không có những dấu hiệu cực đoan rõ ràng như các năm ENSO mạnh, nhưng tính khó lường về quỹ đạo và cường độ có thể tăng lên. Điều kiện ENSO ở pha trung tính tạo ra một "sân khấu" mà không có "diễn viên chính" (El Nino hay La Nina) chi phối toàn bộ vở diễn. Các "diễn viên phụ" (yếu tố khu vực, nội mùa, hình thái thời tiết cụ thể trong từng thời điểm) sẽ có nhiều đất diễn hơn, làm cho diễn biến trở nên đa dạng và khó đoán định hơn.

Phóng viên: Cơn bão đầu tiên trong năm 2025 có khả năng xuất hiện vào thời điểm và khu vực nào, thưa ông?

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mai Văn Khiêm: Theo quy luật khí hậu, cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới đầu tiên trên khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương thường xuất hiện trong khoảng tháng 5 hoặc tháng 6. Mặc dù đôi khi có những xoáy thuận nhiệt đới hình thành sớm hơn (thậm chí từ tháng 1-4), nhưng chúng thường yếu và ít có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam. Với điều kiện ENSO trung tính hiện tại, không có yếu tố nào thúc đẩy hoặc kìm hãm đáng kể việc bão xuất hiện sớm hay muộn so với trung bình nhiều năm. Do đó, dự báo khả năng cao cơn bão đầu tiên có thể xuất hiện vào cuối tháng 5 hoặc trong tháng 6 năm 2025.

Phóng viên TTXVN phỏng vấn Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm về tình hình thiên tai khí tượng thủy văn. Ảnh: Thắng Trung-TTXVN

Cùng với đó, các cơn bão đầu mùa thường hình thành ở vùng biển phía Đông và Đông Nam Philippines. Sau đó, có xu hướng di chuyển về phía Tây hoặc Tây Tây Bắc. Khả năng hình thành bão ngay trên Biển Đông trong giai đoạn đầu mùa (tháng 5-6) là thấp hơn so với việc bão đi từ ngoài khơi Philippines vào Biển Đông. Khu vực tiềm năng nhất là Vùng biển phía Đông Philippines (khoảng 10-15 độ Vĩ Bắc).

Tôi muốn nhấn mạnh, đây là dự báo dựa trên quy luật khí hậu và trạng thái ban đầu. Tùy từng điều kiện hình thế thời tiết cụ thể có thể dẫn đến hình thành các nhiễu động, từ đó có thể hình thành bão hoặc áp thấp nhiệt đới. Dự báo chính xác hiện nay của các mô hình thường chỉ có độ tin cậy dưới 1 tuần. Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia sẽ liên tục theo dõi và cập nhật khi có dấu hiệu hình thành xoáy thuận nhiệt đới.

Phóng viên: Với những diễn biến bão như đã phân tích ở trên, ông có khuyến cáo gì để chủ động ứng phó thiên tai trong mùa bão này?

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Mai Văn Khiêm: Theo tôi, nguyên tắc cốt lõi là không được chủ quan dù dự báo mùa bão ở mức trung bình nhiều năm. Chỉ một cơn bão mạnh đổ bộ cũng đủ gây thiệt hại nghiêm trọng. Công tác chuẩn bị ứng phó phải luôn được chủ động.

Đối với các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương: Cần cập nhật các phương án phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, đặc biệt chú ý đến các kịch bản bão mạnh, bão có quỹ đạo phức tạp, bão gây mưa lớn.

Tổ chức kiểm tra, đánh giá an toàn các hồ chứa nước, đê điều, hệ thống tiêu thoát nước, các công trình xây dựng ven biển trường mùa mưa bão, đảm bảo khả năng chống chịu trước bão lũ. Cùng với đó là tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền đến người dân về các biện pháp phòng chống bão bằng nhiều hình thức đa dạng, dễ hiểu. Đặc biệt, cần đẩy mạnh việc tích hợp và phổ biến các hình thức cảnh báo sớm dựa trên công nghệ mới.

Thời gian qua, Cục Khí tượng Thủy văn đã triển khai hiệu quả mô hình phối hợp với các địa phương để cung cấp thông tin cảnh báo trực tuyến qua ứng dụng di động, ví dụ như cảnh báo lũ quét, sạt lở đất trên ứng dụng Hue-S của thành phố Huế, giúp người dân tiếp cận thông tin nhanh chóng và kịp thời. Thời gian tới Cục Khí tượng Thủy văn sẽ tiếp tục nhân rộng mô hình này cho các loại hình thiên tai khác như bão, lũ lụt và triển khai tại nhiều tỉnh, thành phố khác.

Đối với người dân: Cần theo dõi chặt chẽ các bản tin dự báo, cảnh báo bão từ các cơ quan Khí tượng thủy văn qua các kênh truyền thống và các ứng dụng cảnh báo thiên tai trên điện thoại di động (nếu có tại địa phương).

Người dân cần rà soát, gia cố lại nhà cửa (mái nhà, cửa sổ, cửa ra vào). chặt tỉa cành cây lớn gần nhà có nguy cơ gãy đổ khi có tin cảnh báo bão. Có kế hoạch di dời đến nơi an toàn nếu có lệnh sơ tán.

Lực lượng chức năng giúp người dân ven biển phường Hòa Hiệp Bắc, quận Liên Chiểu (Đà Nẵng) chằng chống, gia cố nhà cửa ứng phó với bão số 13. Ảnh: Văn Dũng/TTXVN

Chuẩn bị sẵn các vật dụng thiết yếu (đèn pin, pin dự phòng, nước uống, lương thực khô, thuốc men, giấy tờ quan trọng) đủ dùng trong vài ngày. Đảm bảo các thành viên trong gia đình biết cách liên lạc với nhau trong trường hợp khẩn cấp.

Để đảm bảo an toàn, người dân tuyệt đối không ra ngoài khi bão đang đổ bộ. Tránh xa các khu vực nguy hiểm như bờ sông, bờ biển, vùng trũng thấp, nơi có nguy cơ sạt lở đất. Đề phòng tai nạn do điện giật, cây đổ, vật bay...

Sau bão, người dân cần kiểm tra an toàn nhà cửa trước khi quay về. Cẩn thận với các mối nguy hiểm còn sót lại như dây điện bị đứt, cấu trúc nhà bị hư hỏng, nguồn nước ô nhiễm...

Mùa bão 2025 đang đến gần. Dù dự báo ban đầu cho thấy hoạt động ở mức trung bình nhiều năm do ảnh hưởng của pha ENSO trung tính. Do vậy, sự chuẩn bị kỹ lưỡng, chủ động, tinh thần không chủ quan, cùng với việc ứng dụng hiệu quả công nghệ trong cảnh báo sớm là những yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại do bão gây ra.

Ngoài ra, thời gian tới, người dân cần chú trọng, thường xuyên theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo trên Website của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia tại địa chỉ nchmf.gov.vn, các Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố và khu vực, đồng thời cập nhật thường xuyên thông tin dự báo khí tượng thủy văn mới nhất trên các phương tiện truyền thông đại chúng chính thống của Trung ương và địa phương để chủ động ứng phó,

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!

Thắng Trung (Thực hiện)/BNEWS/TTXVN