Mức độ đòn bẩy vẫn ở ngưỡng khá an toàn

Hoạt động tự doanh đóng góp 44 - 50% thu nhập

Theo đánh giá của FiinRatings, các công ty chứng khoán ở nước ta tăng trưởng mạnh mẽ trong 3 năm trở lại đây nhờ vào sự tham gia bùng nổ của nhà đầu tư cá nhân. Để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ nhà đầu tư, các công ty chứng khoán đã tăng quy mô vốn chủ cũng như vốn nợ qua cả vay tín dụng ngân hàng và phát hành trái phiếu trong nước và quốc tế.

Thống kê cho thấy, quy mô tổng tài sản của 68 công ty chứng khoán đang hoạt động đạt 383 nghìn tỷ đồng. Tại thời điểm 30.6.2022, quy mô vốn chủ sở hữu đạt 178 nghìn tỷ đồng, tăng 3,17 lần so với thời điểm cuối năm 2017; hệ số đòn bẩy (tổng tài sản/vốn chủ sở hữu) ở mức 2,2 lần.

Quy mô cho vay margin đã giảm đáng kể trong nửa đầu năm 2022. Hệ số đòn bẩy nói trên được đánh giá là vẫn ở ngưỡng khá an toàn trên bình diện toàn ngành, mặc dù có nhiều công ty có mức độ đòn bẩy cao hơn.

Để có được điều này, các công ty chứng khoán đã đa dạng hóa mô hình thu nhập bao gồm tự doanh (đầu tư), môi giới, cho vay ký quỹ và tư vấn tài chính, phát hành.

Hiện, hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán không quá tích cực nhưng vẫn đóng góp lớn khoảng 44 - 50% vào cơ cấu thu nhập hoặc lợi nhuận hoạt động của ngành. “Điều này cho thấy một số công ty có tỷ trọng thu nhập từ tự doanh lớn, ở mức độ thường xuyên trên 60% tổng thu nhập sẽ chịu sự tác động lớn của diễn biến suy giảm của VN-Index trong thời gian vừa qua”, chuyên gia của FiinRatings lưu ý.

Triển vọng dài hạn của ngành dịch vụ chứng khoán vẫn rất lớn
Nguồn: ITN

5 rủi ro chính

Bối cảnh thị trường đang có nhiều yếu tố bất lợi, trong đó có diễn biến đi ngang của VN-Index, thanh khoản sụt giảm cũng như các chính sách kiểm soát nguồn vốn tín dụng cho hoạt động kinh doanh chứng khoán và liên quan như cho vay margin.

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia của FiinRatings cho rằng, các công ty chứng khoán đang phải đối mặt với 5 rủi ro chính.

Trước tiên là rủi ro thanh khoản. Hiện thanh khoản bình quân ngày trên toàn thị trường chỉ ở mức khoảng 60% so với bình quân năm 2021. Điều này sẽ ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng thu nhập từ môi giới chứng khoán cũng như rủi ro tín dụng danh mục cho vay ký quỹ, có thể tác động lớn hơn đối với các công ty chứng khoán cho vay ký quỹ tập trung vào các cổ phiếu nhỏ hoặc có tính đầu cơ.

Tiếp đến là rủi ro từ danh mục tự doanh do sự suy giảm của VN-Index so với giai đoạn đầu năm 2022. Các công ty có nguồn thu lớn từ danh mục tự doanh sẽ bị ảnh hưởng, nhất là các đơn vị có tỷ lệ đóng góp thu nhập từ tự doanh chiếm hơn 50% tổng nguồn thu của công ty chứng khoán.

Mặt khác, một số công ty chứng khoán gia tăng sở hữu trái phiếu doanh nghiệp, nhất là các trái phiếu của doanh nghiệp chưa niêm yết và có chất lượng tín dụng chưa cao. Do đó, nhà đầu tư cần đánh giá chất lượng danh mục đầu tư cụ thể của mỗi công ty chứng khoán khi thực hiện giám sát và quản trị rủi ro tín dụng cho vay, chuyên gia của FiinRatings khuyến nghị.

Bên cạnh đó, rủi ro từ việc Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức tín dụng cung cấp hạn mức tín dụng cho các công ty chứng khoán. Lý do là hiện phần lớn cơ cấu vốn nợ của các công ty chứng khoán là vốn ngắn hạn và rất ngắn hạn. Nợ dài hạn bao gồm trái phiếu chỉ chiếm khoảng 3% trong tổng cơ cấu nguồn vốn (bao gồm vốn vay và vốn chủ). Trước các biện pháp hạn chế dòng tiền vào kênh tài sản tài chính như hiện nay, điều này sẽ tạo áp lực không nhỏ lên thanh khoản của một số công ty chứng khoán yếu.

Cùng với đó là rủi ro lãi suất và tỷ giá. Lãi suất đầu vào đang gia tăng, trong khi các công ty chứng khoán có hạn mức tín dụng từ các ngân hàng thường có tính chất thả nổi. Điều này sẽ góp phần làm giảm lợi nhuận từ hoạt động cho vay ký quỹ nói riêng và lợi nhuận cả năm 2022 của các công ty chứng khoán.

Ngoài ra là rủi ro chính sách. Nghị định số 65/2022/NĐ-CP về trái phiếu riêng lẻ vừa mới có hiệu lực sẽ làm cho một số công ty chứng khoán vốn có nguồn thu đáng kể từ tư vấn phát hành trái phiếu, phân phối trái phiếu và kinh doanh kỳ hạn trái phiếu sẽ cần thời gian để tăng trưởng hoạt động này trở lại, trong khi danh mục đầu tư trái phiếu lại có rủi ro cao hơn. Điều này một phần từ tiêu chuẩn phân phối trái phiếu doanh nghiệp cho nhà đầu tư chuyên nghiệp giờ chặt chẽ hơn.

Dù vậy, các chuyên gia cho rằng triển vọng dài hạn của ngành dịch vụ chứng khoán tại Việt Nam vẫn còn rất lớn nhờ vào tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ tham gia thấp của nhà đầu tư trên tổng dân số cũng như quy mô thị trường vốn được dự báo còn tăng trưởng mạnh.

Thiên An