Mục sở thị rừng pơ mu hàng trăm năm tuổi giữa đại ngàn Tây Nguyên

“Báu vật” của rừng Kon Ka Kinh

Xã Kon Pne nằm cách trung tâm huyện Kbang (tỉnh Gia Lai) khoảng 80km, nơi đây đang sở hữu quần thể pơ mu hàng trăm năm tuổi. Khu rừng cổ thụ nằm ở độ cao trên 1.400m so với mực nước biển, nơi có nhiều dốc cao, vực sâu. Đây cũng là rừng pơ mu duy nhất ở Gia Lai.

Cánh rừng pơ mu nguyên sinh hàng trăm năm tuổi nằm giữa vùng lõi của Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh

Theo đó, rừng pơ mu cổ thụ được giao khoán cho cộng đồng làng Kon Kring quản lý và bảo vệ. Quần thể pơ mu nằm giữa vùng lõi của Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh. Từ trung tâm xã Kon Pne, để đến được rừng pơ mu, chúng tôi phải vượt gần 4 giờ đồng hồ qua những cung đường dốc đứng.

Giữa khu rừng già âm u và ẩm ướt là hình ảnh những cây pơ mu cổ thụ khổng lồ, gốc phủ đầy rêu xanh, to cỡ 3-4 người ôm mới xuể. Thân cây thẳng tắp, vươn lên cao vút trên những tầng tán xanh mướt của rừng già. Nhiều cây pơ mu có đường kính tầm 2m mọc sừng sững, có cây cao từ 30 đến 40m, thậm chí có cây cao trên 50m.

Thân cây pơ mu thẳng tắp, vươn cao lên bầu trời

Anh Trần Trung Diệu (nhân viên quản lý bảo vệ rừng của Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh) - người có thâm niên hơn 22 năm gắn bó với nghề giữ rừng - chỉ cho chúng tôi một số dấu hiệu nhận biết pơ mu như cây có dáng thẳng, vỏ có các vết nứt theo chiều dọc, có mùi thơm, tán lá sum suê.

Giữa khu rừng già âm u và ẩm ướt là hình ảnh những cây pơ mu cổ thụ khổng lồ, gốc phủ đầy rêu xanh, to cỡ 3-4 người ôm mới xuể

“Khắp các tiểu khu 74 và 75 thuộc địa giới hành chính xã Kon Pne có đến hàng ngàn cây như vậy. Ở bãi này cây pơ mu tập trung số lượng khá lớn, còn lại chúng nằm rải rác ở khắp nơi. Những cây to thường nằm ở vị trí hiểm trở, thường là ở bờ vực sâu, chỉ có thể đứng từ xa quan sát chứ không có cách tiếp cận vì rất nguy hiểm. Còn ở những nơi khác thì phải cắt rừng đi thêm vài giờ nữa mới đến”, anh Diệu cho hay.

Theo anh Diệu, khu vực này cũng có nhiều hoàng tùng, dổi, thông 5 lá cổ thụ nhưng nhiều nhất vẫn là quần thể pơ mu. Không đâu còn nhiều pơ mu như ở đây, sau huỳnh đàn, trắc, hương thì giờ đến pơ mu bị săn lùng. Do vậy, loài cây này hiện nằm trong danh mục thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (nhóm IIA), nằm trong Sách đỏ Việt Nam hạn chế khai thác với mục đích thương mại.

Những gốc pơ mu bị khai thác từ nhiều năm trước nay còn sót lại

Cũng bởi là loại gỗ quý và có giá trị, rừng pơ mu luôn bị lâm tặc thèm thuồng dòm ngó để cưa hạ. Trong khu rừng, có những cây pơ mu cổ thụ còn lưu dấu vết cưa cắt dưới gốc nhưng kịp thời được lực lượng chức năng phát hiện và ngăn chặn.

Quần thể pơ mu được bảo vệ nghiêm ngặt

Ông Nguyễn Thanh Cao - Trạm trưởng Trạm bảo vệ rừng số 6 thuộc Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh - cho biết: “Trạm thường xuyên tổ chức phân công cán bộ trạm phối hợp với các ngành, chính quyền địa phương tổ chức tuần tra, kiểm tra rừng, nhất là những khu vực trọng điểm có sự phân bố cây pơ mu cổ thụ quý hiếm, đồng thời tổ chức truy quét dài ngày ở những khu vực này.

Tuy lực lượng mỏng, địa bàn quản lý có nhiều đồi núi dốc, đi lại khó khăn nhưng xác định đây là quần thể pơ mu quý hiếm nên cán bộ trạm và bà con cùng chung tay bảo vệ rừng, ngăn chặn hành vi vi phạm lâm luật, xâm hại đến tài nguyên rừng”.

Nhiều cây pơ mu có đường kính 2m, cao từ 30 đến 50m

Ngoài lực lượng bảo vệ rừng, bà con nhân dân xã Kon Pne cũng góp công lớn với ý thức bảo vệ gìn giữ rừng pơ mu. Họ thường xuyên tuần tra rừng pơ mu, báo cáo cơ quan chức năng ngay khi phát hiện có dấu hiệu tác động vào khu rừng. Điều đặc biệt là đồng bào bản địa không bao giờ khai thác gỗ pơ mu, kể cả những cây bị ngã đổ do già cỗi hoặc gió bão.

Được biết, hiện cộng đồng làng Kon Kring (xã Kon Pne) có 94 hộ tham gia nhận khoán quản lý, bảo vệ hơn 1.300 ha rừng của Vườn quốc gia Kon Ka Kinh và trên 600 ha rừng của xã để hưởng tiền chi trả dịch vụ môi trường rừng. Bà con tham gia bảo vệ rừng bằng cách thành lập 5 tổ tự quản (10 người/tổ) để chia nhau tuần tra bảo vệ rừng, không để xảy ra các hành vi xâm hại đến tài nguyên rừng.

Nhân viên quản lý bảo vệ rừng Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh tuần tra, bảo vệ rừng pơ mu

A Phui - Thôn trưởng Kon Kring - chia sẻ: “Mỗi tháng 2 lần, chính quyền và lực lượng bảo vệ rừng của vườn đều tổ chức tuyên truyền, nhắc nhở về công tác nhận khoán bảo vệ rừng nên bà con nay đã có ý thức hơn trong việc bảo vệ, gìn giữ tài nguyên rừng. Nhờ thường xuyên tuần tra kiểm soát nên hàng chục năm nay khu vực rừng pơ mu này không hề bị tác động và vẫn được gìn giữ nguyên vẹn đến bây giờ”.

Mặc dù được bảo vệ nghiêm ngặt, song hiện các loại gỗ quý như: Huỳnh đàn, trắc không còn nên rừng pơ mu thường xuyên rơi vào tầm ngắm của lâm tặc. Nhằm giữ gìn và bảo vệ “kho báu” của vườn, 7 nhân viên Trạm quản lý bảo vệ rừng số 6 thường xuyên phải tuần tra, kiểm soát đặc biệt là dịp nghỉ lễ, Tết.

Bữa cơm trưa vội vàng của lực lượng bảo vệ rừng

“Chúng tôi phải tăng cường bám dân, bám địa bàn trao đổi thông tin để kịp thời phát hiện và ngăn chặn những hành vi xâm hại tài nguyên rừng. Đối với một số cây ngã, đổ do già cỗi, bị tác động của mưa bão, lực lượng bảo vệ rừng phải thay phiên nhau bảo vệ hiện trường, không để các đối tượng lợi dụng khai thác”, Trạm trưởng Trạm quản lý bảo vệ rừng số 6 cho hay.

Ông Ngô Văn Thắng - Giám đốc Vườn quốc gia Kon Ka Kinh - khẳng định: “Quần thể pơ mu rất quý hiếm nếu không tăng cường bảo vệ kịp thời thì rất dễ bị kẻ xấu xâm hại, đốn hạ vì giá trị kinh tế cao. Nhằm tăng cường bảo vệ, tránh sự dòm ngó của lâm tặc, chúng tôi ã chỉ đạo Trạm bảo vệ rừng tăng cường phối hợp với chính quyền xã và cộng đồng làng nhận khoán bảo vệ rừng bảo vệ bằng được cánh rừng này. Công tác tuần tra kiểm soát phải thường xuyên liên tục nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho vương quốc pơ mu quý giá này”.

Quần thể pơ mu được người dân và lực lượng bảo vệ rừng bảo vệ nghiêm ngặt, không bị xâm hại

Vườn quốc gia Kon Ka Kinh có diện tích hơn 42.000ha, nằm hiên ngang giữa trời cao với độ cao hơn 1.748m so với mực nước biển, được mệnh danh là "nóc nhà” của Gia Lai". Đây là một trong những khu rừng đặc dụng của Việt Nam, nơi thiên nhiên hoang sơ còn nguyên vẹn, là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá và phiêu lưu.

Trần Hiền