Muốn dùng AI giải bài toán Việt Nam, không thể làm hời hợt

Đây là chia sẻ của PGS.TS Nguyễn Phi Lê, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu quốc tế về trí tuệ nhân tạo (AI), Đại học Bách khoa Hà Nội tại Lễ công bố Báo cáo Nền kinh tế AI Việt Nam 2025 sáng 12/6.

Theo báo cáo, Việt Nam đang ở giai đoạn phát triển AI sơ khởi nhưng với tốc độ nhanh cùng sự tham gia của tất cả các bên liên quan, bao gồm Chính phủ và khu vực tư nhân.

Không thể làm AI hời hợt khi giải bài toán Việt Nam

Tại sự kiện, các chuyên gia đến từ Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), doanh nghiệp và tổ chức giáo dục đều đồng tình rằng cơ hội lớn nhất từ AI đến từ việc ứng dụng công nghệ này để giải quyết các bài toán, đặc biệt là bài toán khó. Từ hỗ trợ cá nhân hóa trải nghiệm người dùng thương mại điện tử đến đào tạo, hoạch định chính sách, AI đều có thể tham gia.

Tuy nhiên, bà Lê chỉ ra một yếu tố quan trọng hơn cả làm giải pháp, đó là làm chủ công nghệ. “Việt Nam có những công ty thực sự hiểu sâu công nghệ AI và giải bài toán đặc thù cho Việt Nam hay không”, bà nêu câu hỏi.

Bà cho rằng công ty muốn làm về AI nên tập trung vào bài toán của Việt Nam và phải đầu tư nguồn lực, nghiên cứu chuyên sâu, không thể hời hợt. “Làn sóng AI có thể làm thay đổi quan niệm của doanh nghiệp, không thể nào chỉ tạo ra sản phẩm không có chiều sâu mà phải đầu tư hơn vào IP”, bà tiếp tục.

Các diễn giả tham gia tọa đàm "Thúc đẩy đổi mới sáng tạo AI thông qua hợp tác quốc tế" sáng 12/6 tại Hà Nội. Ảnh: NIC

Cùng chung quan điểm, ông Nagano Yushi – Giám đốc JICA Xlab – chỉ ra, khi nói đến công nghệ và ứng dụng (use case) trong lĩnh vực AI, hoạt động nghiên cứu phát triển (R&D) vẫn là vấn đề cốt lõi.

Thay vì làm ở bề mặt, doanh nghiệp nên đào sâu vào công nghệ AI. Đây là lĩnh vực mà Việt Nam và Nhật Bản có thể hợp tác với nhau để thúc đẩy phát triển AI tại Việt Nam.

"Để làm chủ công nghệ, Việt Nam đang có lợi thế rất lớn ở nhân lực với đội ngũ kỹ sư trẻ, năng động, tài năng và được các doanh nghiệp nước ngoài đánh giá cao", ông Nguyễn Đăng Huy, Giám đốc Công nghệ Sun Asterisk, nhận xét.

Cần một người dẫn đầu để xây dựng “hồ dữ liệu”

Phát triển AI đòi hỏi sự kết hợp của ba yếu tố: nhân lực, hạ tầng và dữ liệu. Theo các chuyên gia, Việt Nam có nguồn nhân lực sẵn sàng cho AI dồi dào, hạ tầng bắt kịp nhanh, song dữ liệu lại thiếu. Ông Nagano nhận xét dữ liệu là nền tảng của kỷ nguyên AI, cần có khung trao đổi dữ liệu để các bên tối ưu, khai thác.

Dù vậy, việc tạo ra một “hồ dữ liệu” (data lake) không đơn giản, nhất là trong bối cảnh các doanh nghiệp không muốn chia sẻ với nhau. Theo bà Nguyễn Phi Lê, để làm được cơ sở dữ liệu lớn, cần có một đơn vị, một nhóm đi đầu để khuyến khích mọi người làm theo. “Data lake phải là dự án của Chính phủ mới có đủ sức mạnh để kêu gọi”, bà đưa ra quan điểm.

Dẫn một số ví dụ trong việc hỗ trợ các nước xây dựng cơ chế phát triển AI, ông Nagano lại khuyến nghị nên bắt đầu từ các doanh nghiệp, dữ liệu không nhạy cảm, phi cá nhân, phi định danh trong những ngành vốn đã có dữ liệu tốt. Ông tin rằng dưới sự dẫn dắt của Chính phủ Việt Nam, các bên có thể làm được điều này.

Trong khi đó, ông Nguyễn Hoàng Hưng, Giám đốc Công nghệ Viettel AI, cho rằng ngoài chương trình của Chính phủ, muốn có nhiều dữ liệu cần phải có sản phẩm dẫn dắt.

Các đơn vị làm AI lớn như Google, Meta, Naver... nắm dữ liệu về mọi thứ và đã phát triển AI rất thành công. Ông dự đoán các chương trình chuyển đổi số trên toàn quốc sẽ sản sinh lượng dữ liệu tương tự.

Vẫn theo đại diện Viettel, xu hướng chung khi phát triển AI là cần có luật, quy định quản lý để cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và giảm thiểu rủi ro, vừa tạo hành lang để doanh nghiệp làm sản phẩm, vừa ngăn chặn các hành vi trái pháp luật như buôn bán dữ liệu.

Đồng tình với quan điểm này, bà Lê nhận xét “người Việt Nam đang quá lạc quan” khi sử dụng và tin vào AI mà không cần kiểm chứng, khác với thái độ thận trọng của các nước khác, có thể dẫn đến rủi ro nghiêm trọng.

Dưới góc độ người làm chính sách, ông Nagano gợi mở Việt Nam có thể áp dụng cách tiếp cận “mềm” như Nhật Bản đã làm, thay vì tiếp cận “cứng”, tạo ra các rào cản lớn khiến doanh nghiệp không thể khai phóng sức sáng tạo.

Theo đó, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế vào bối cảnh quốc gia để xây dựng khung hướng dẫn sử dụng AI có trách nhiệm. Như vậy, AI của Việt Nam không chỉ dùng được ở trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế.

Du Lam