Mỹ đẩy mạnh khai thác khoáng sản tại Trung Á: Bước đi chiến lược cạnh tranh với Trung Quốc?

Lãnh đạo các nước Trung Á (từ trái sang): Tổng thống Kyrgyzstan Sadyr Japarov, Tổng thống Tajikistan Emomali Rahmon và Tổng thống Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev tại cuộc gặp ở Khujand ngày 31/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo mạng tin eurasianet.org, trong một động thái cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên của Trung Á, Mỹ đã hoàn tất các thỏa thuận quan trọng với Uzbekistan về thăm dò và khai thác khoáng sản. Các hợp đồng này không chỉ bao gồm hoạt động khai thác mà còn cả việc cung cấp công nghệ tiên tiến và đào tạo chuyên gia cho quốc gia Trung Á này.

Dựa trên thông báo từ chính phủ Uzbekistan mới đây, các cuộc họp diễn ra tại Washington D.C. giữa các quan chức Bộ Đầu tư Uzbekistan và lãnh đạo các doanh nghiệp Mỹ đã đạt được một số thỏa thuận đáng chú ý liên quan đến thăm dò, khai thác và chế biến khoáng sản trên lãnh thổ Uzbekistan. Tuyên bố này nhấn mạnh rằng các thỏa thuận đã được chính thức hóa bằng hợp đồng và mỗi dự án sẽ có một người quản lý cụ thể chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, giá trị cụ thể của các hợp đồng cũng như danh tính của các công ty Mỹ tham gia vẫn chưa được tiết lộ.

Thông tin này được đưa ra trong bối cảnh hàng loạt các cuộc tiếp xúc ngoại giao cấp cao giữa Mỹ và Uzbekistan. Điển hình là cuộc gặp gỡ giữa Ngoại trưởng Marco Rubio và người đồng cấp Uzbekistan Bakhtiyor Saidov vào ngày 9/4 vừa qua. Tóm tắt về cuộc thảo luận, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce đã ca ngợi sự hợp tác song phương trong lĩnh vực "khoáng sản quan trọng và các lĩnh vực khác", đồng thời cho biết Washington cũng sẽ hợp tác với Tashkent trong việc "hiện đại hóa các công nghệ hạt nhân an toàn".

Bình luận của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ trên củng cố thêm nhận định rằng Washington có thể đóng một vai trò trong việc phát triển năng lượng hạt nhân tại Uzbekistan. Hiện tại, Tashkent đã có thỏa thuận với tập đoàn hạt nhân Nga Rosatom để xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của quốc gia này. Tuy nhiên, các quan chức Uzbekistan đã công khai bày tỏ sự quan tâm đến việc đa dạng hóa ngành năng lượng hạt nhân của họ, cho thấy tiềm năng hợp tác với Mỹ trong lĩnh vực này.

Trước đó, vào ngày 7/4, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Christopher Landau cũng đã có cuộc gặp với Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Uzbekistan Abdulaziz Kamilov. Các cuộc đàm phán này cũng tập trung vào lĩnh vực khai thác mỏ và năng lượng hạt nhân. Thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Mỹ còn cho biết ông Landau đã "bày tỏ lòng biết ơn đối với Uzbekistan vì đã tiếp tục hợp tác về vấn đề nhập cư bất hợp pháp và chống khủng bố".

Kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 1, chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với khu vực Trung Á đã đặc biệt chú trọng vào các khoáng sản quan trọng và năng lượng hạt nhân. Để thúc đẩy hợp tác sâu rộng hơn trong các lĩnh vực này, Mỹ đã bày tỏ sự ủng hộ đối với nỗ lực gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) của Uzbekistan.

Đáng chú ý, những tiến triển gần đây của Mỹ trong lĩnh vực khai khoáng và điện hạt nhân của Uzbekistan diễn ra song song với sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa Tashkent và Trung Quốc trong việc phát triển năng lực năng lượng tái tạo. Hai công ty Trung Quốc gần đây đã ký kết hợp đồng xây dựng một trang trại năng lượng mặt trời và gió tại Uzbekistan với tổng công suất lên tới 1,5 gigawatt. Bộ Đầu tư Uzbekistan cho biết Trung Quốc cũng đang tham gia tài trợ cho một số dự án khác.

Nỗ lực tìm kiếm nguồn cung đất hiếm của Mỹ ở Trung Á không chỉ giới hạn ở Uzbekistan. Phát biểu tại một hội nghị khai thác mỏ ở Astana, nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ tại Kazakhstan, Deborah Robinson, đã tái khẳng định sự ủng hộ của Mỹ đối với "hợp tác giữa khu vực công và tư trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng". Bà Deborah nhấn mạnh cam kết hợp tác với Kazakhstan trong lĩnh vực này để tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư, áp dụng công nghệ tiên tiến và tăng cường quan hệ kinh tế và chiến lược.

Những động thái trên cho thấy rõ ràng sự quan tâm chiến lược của Mỹ đối với nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của khu vực Trung Á, đặc biệt là các khoáng sản quan trọng đóng vai trò thiết yếu trong các ngành công nghiệp công nghệ cao và năng lượng sạch. Việc thiết lập quan hệ đối tác với các quốc gia như Uzbekistan không chỉ giúp Mỹ đa dạng hóa chuỗi cung ứng khoáng sản mà còn có thể tạo ra những ảnh hưởng địa chính trị quan trọng trong khu vực, đặc biệt trong bối cảnh sự cạnh tranh giữa các cường quốc ngày càng gia tăng.

Đồng thời, việc Uzbekistan tăng cường hợp tác với cả Mỹ và Trung Quốc trong các lĩnh vực khác nhau cho thấy sự cân bằng trong chính sách đối ngoại của quốc gia này, nhằm tối đa hóa lợi ích kinh tế và chiến lược từ cả hai cường quốc.

Vũ Thanh/Báo Tin tức