Mỹ đồng ý gỡ bỏ một phần thuế quan với một số hàng hóa của Việt Nam

Thông cáo do Nhà Trắng công bố ngày 26/10 khẳng định đây là “cơ hội chưa từng có để các nhà xuất khẩu hai nước tiếp cận thị trường của nhau”.

Thỏa thuận này được đánh giá là bước ngoặt quan trọng kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump hồi tháng 7 tuyên bố áp thuế 20% với phần lớn hàng hóa Việt Nam và 40% với hàng “trung chuyển” từ các nước thứ ba - động thái từng khiến giới doanh nghiệp lo ngại nguy cơ leo thang căng thẳng thương mại Mỹ - Việt.

Theo Reuters, khuôn khổ mới không chỉ giới hạn ở biểu thuế mà còn bao gồm các điều khoản đơn giản hóa tiêu chuẩn kỹ thuật, công nhận tiêu chuẩn an toàn cho ô tô và dược phẩm, cùng cam kết thực thi quyền sở hữu trí tuệ và chống gian lận xuất xứ hàng hóa - những lĩnh vực từng được Washington coi là “điểm nghẽn kỹ thuật” trong hợp tác thương mại song phương.

Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump nhân dự Hội nghị Cấp cao ASEAN - Mỹ lần thứ 13, ngày 26/10, tại Kuala Lumpur, Malaysia. Ảnh: TTXVN

Số liệu của Bộ Công Thương Việt Nam cho thấy, năm 2024, kim ngạch thương mại song phương đạt 124 tỷ USD, trong đó Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Các nhóm hàng chủ lực gồm dệt may, điện tử, giày dép, gỗ và nông sản - nhiều mặt hàng trong số này sẽ nằm trong danh sách xem xét giảm thuế.

Với Mỹ, thỏa thuận này không chỉ nhằm cân bằng thâm hụt thương mại, mà còn là công cụ địa - kinh tế trong nỗ lực tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Mỹ đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, và Việt Nam là mắt xích quan trọng trong chiến lược thay thế đó”, chuyên gia thương mại quốc tế Chad Bown (Viện Peterson) nhận định.

Tuy nhiên, các nhà quan sát cảnh báo rủi ro tiềm ẩn trong điều khoản “trans-shipment” (trung chuyển hàng hóa). Nếu Mỹ xác định linh kiện hoặc hàng hóa có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng được lắp ráp tại Việt Nam rồi xuất sang Mỹ, mức thuế 40% sẽ tự động kích hoạt. Điều này buộc doanh nghiệp Việt Nam phải củng cố hệ thống truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng.

“Chúng tôi hoan nghênh thỏa thuận, nhưng chi phí tuân thủ mới sẽ không nhỏ”, một lãnh đạo tập đoàn dệt may tại Hà Nội chia sẻ với The New York Times.

“Để được giảm thuế, doanh nghiệp phải chứng minh mình không vi phạm bất kỳ mắt xích nào, đó là bài toán sống còn”.

Theo World Bank, nếu danh mục hàng miễn thuế được thiết kế hợp lý, xuất khẩu Việt Nam sang Mỹ có thể tăng thêm 5 - 7 tỷ USD mỗi năm, tương đương tăng trưởng 4 - 5% trong khu vực sản xuất định hướng xuất khẩu. Tuy nhiên, nếu quy trình xác minh xuất xứ bị siết chặt, chi phí vận hành có thể tăng 8 - 10%, khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa khó trụ vững trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Ở tầm chiến lược, thỏa thuận Mỹ - Việt phản ánh sự điều chỉnh tinh tế trong thế cân bằng khu vực: Hà Nội vẫn nỗ lực duy trì quan hệ ổn định với Bắc Kinh, đồng thời mở rộng hợp tác sâu rộng với Washington để đa dạng hóa thị trường.

“Đó là bài toán khó - vừa mở cửa thương mại, vừa giữ ổn định chính trị”, tờ Straits Times bình luận.

Bên trong Nhà Trắng, giới phân tích coi thỏa thuận là một “thắng lợi chính trị mềm” giúp chính quyền Trump chứng minh rằng chiến lược “thuế quan đối ứng” (reciprocal tariff) không chỉ mang tính trừng phạt, mà còn có thể tạo ra thương lượng đôi bên cùng có lợi.

Nhìn sâu hơn, việc Mỹ gỡ bỏ một phần thuế quan với Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa thương mại, mà còn là thước đo của niềm tin và vị thế quốc gia - phép thử cho khả năng Việt Nam hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu mà vẫn giữ độc lập chính sách.

Trong bối cảnh thương mại và địa chính trị đan xen, thuế quan không chỉ là hàng rào kỹ thuật mà còn là ngôn ngữ của quyền lực.
Mỹ gửi đi thông điệp về một đối tác được ưu tiên, trong khi Việt Nam cần chứng minh mình là mắt xích đáng tin cậy, không phải “trạm trung chuyển” của các dòng hàng hóa lẩn tránh thuế.

Một chuyên gia tại Đại học Fulbright Việt Nam nhận định ngắn gọn:
“Thỏa thuận này không chỉ là chuyện thuế. Nó là phép thử xem Việt Nam có thể đi cùng Mỹ bao xa mà không đánh mất chính mình”.

T.H.M.