Mỹ tạm 'thở phào', bão kinh tế vẫn rình rập

Sau đợt đóng cửa dài nhất lịch sử với 41 ngày tê liệt, chính phủ Mỹ có thể được mở lại sớm nhất vào ngày 12/11 (giờ địa phương). Động thái này sẽ đưa hàng trăm nghìn nhân viên liên bang trở lại làm việc, khôi phục các chương trình phúc lợi như tem phiếu thực phẩm (SNAP) và giảm thiểu gián đoạn nghiêm trọng trong ngành hàng không.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc chính phủ mở cửa trở lại có thể giúp nước Mỹ tránh được một cuộc suy thoái nếu tình trạng tê liệt kéo dài thêm nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Tuy nhiên, họ cũng cảnh báo thỏa thuận tạm thời mà Thượng viện thông qua chỉ có hiệu lực trong 2 tháng, đồng nghĩa với nguy cơ một đợt đóng cửa mới có thể tái diễn vào đầu năm tới.

“Việc chính phủ hoạt động trở lại và người dân quay về làm việc sẽ ngăn chặn nguy cơ suy giảm nghiêm trọng của nền kinh tế. Nhưng đến tháng 1, rất có thể chúng ta sẽ lại rơi vào tình huống tương tự”, giáo sư kinh tế Gerald Epstein thuộc Đại học Massachusetts nhận định với ABC News.

Vết hằn lên nền kinh tế

Hôm 10/11, Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật chi tiêu ngắn hạn, gửi lên Hạ viện để bỏ phiếu trong tuần này. Nếu được thông qua, dự luật sẽ giúp duy trì hoạt động của chính phủ đến ngày 30/1 và cấp ngân sách trọn năm cho một số cơ quan liên bang.

Trong thời gian chính phủ tạm ngừng, tác động kinh tế tập trung chủ yếu vào nhóm nhân viên liên bang không được trả lương, buộc họ phải cắt giảm chi tiêu, gây thiệt hại dây chuyền đến các doanh nghiệp xung quanh.

“Những lần chính phủ tạm dừng ngắn thường không để lại dấu vết rõ rệt trong dữ liệu kinh tế, nhưng lần này thì khác. Độ dài kỷ lục và sự gián đoạn ngày càng lớn trong các chương trình phúc lợi cùng hoạt động đi lại sẽ để lại tác động lâu dài”, Gregory Daco, kinh tế trưởng của tập đoàn EY, nói.

Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), đợt đóng cửa kéo dài 6 tuần này sẽ khiến tăng trưởng quý IV năm nay giảm 1,5%, tức giảm một nửa so với quý trước. Dù việc mở cửa trở lại có thể giúp GDP quý I năm tới tăng thêm 2,2%, CBO ước tính nền kinh tế vẫn mất vĩnh viễn khoảng 11 tỷ USD hoạt động kinh tế.

Biểu đồ thể hiện số lượng nhân viên bị sa thải trong tháng 10 hàng năm từ năm 2003 đến năm 2025. Biểu đồ: Reuters.

Ngoài ra, theo Viện Ngân hàng Mỹ, khoảng 800.000 công chức bị cho nghỉ việc hoặc buộc làm việc không lương trong những đợt đóng cửa gần đây.

Chuyên gia kinh tế Gregory Daco ước tính thiệt hại do mất lương công chức tương đương 0,8% GDP, tức khoảng 55 tỷ USD trong quý hiện tại, xóa sạch một nửa tốc độ tăng trưởng kinh tế 1,6% của nửa đầu năm 2025.

“Việc chính phủ - nhà tuyển dụng lớn nhất nước Mỹ - trả lại lương cho nhân viên sẽ mang lại cú hích đáng kể”, bà Erica Groshen, cố vấn kinh tế cao cấp tại Đại học Cornell và cựu ủy viên Cục Thống kê Lao động dưới thời Tổng thống Obama, nói.

Theo Trung tâm Chính sách Lưỡng đảng (Bipartisan Policy Center), công chức liên bang chiếm 5,5% lực lượng lao động của bang Maryland, 3,8% ở Alaska, 2,9% ở New Mexico và 2,6% ở Oklahoma. Trong khi đó, nhóm nhà thầu liên bang (ước tính 5,2 triệu người) không được đảm bảo nhận lương truy lĩnh khi chính phủ hoạt động trở lại.

Ảnh hưởng phủ rộng

Không chỉ lương bổng bị ngưng trệ, việc tạm dừng chương trình hỗ trợ thực phẩm SNAP cũng khiến hàng chục triệu hộ gia đình gặp khó khăn. Khoảng 42 triệu người Mỹ phụ thuộc vào nguồn trợ cấp này, vốn giúp duy trì hoạt động của các siêu thị và cửa hàng thực phẩm địa phương.

Cùng lúc, các chuyến bay bị hủy hoặc hoãn hàng loạt do nhân viên kiểm soát không lưu phải làm việc không lương, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 3 triệu hành khách mỗi ngày, trong đó có hàng triệu người đi công tác, gây tổn thất năng suất cho doanh nghiệp.

“Các gián đoạn trong hàng không đang ngày càng nghiêm trọng, và đây là mắt xích quan trọng của nền kinh tế”, ông Daco nói thêm.

Chương trình SNAP hỗ trợ thực phẩm cho 42 triệu người Mỹ bị hoãn chi gây xáo trộn lớn trong sinh hoạt của hàng triệu hộ gia đình. Ảnh: Reuters.

Nhiều nhân viên liên bang cũng hủy các chuyến đi công tác sắp tới và những kế hoạch đó khó có thể được sắp xếp lại ngay cả khi chính phủ mở cửa.

Theo ước tính của Tourism Economics, tình trạng này khiến ngành du lịch Mỹ mất khoảng 63 triệu USD mỗi ngày, tức gần 2,6 tỉ USD trong vòng 6 tuần đóng cửa. Các chuyến bay bị hủy cũng khiến doanh thu của khách sạn, nhà hàng và dịch vụ vận chuyển sụt giảm mạnh.

Đợt đóng cửa kéo dài đã khiến tâm lý người dân Mỹ thêm bi quan. Chỉ số niềm tin tiêu dùng do Đại học Michigan công bố rơi xuống mức thấp nhất trong 3 năm, gần chạm đáy lịch sử.

Khảo sát tháng 11 ghi nhận chỉ số niềm tin đạt 50,4 điểm, giảm 6,2% so với tháng trước và gần 30% so với cùng kỳ năm ngoái, phản ánh sự lo ngại về tài chính cá nhân và triển vọng kinh doanh.

Tâm lý tiêu cực kéo dài có thể khiến người dân giảm chi tiêu, làm chậm đà phục hồi dù trong thời gian gần đây, người Mỹ vẫn tiếp tục mua sắm bất chấp bi quan.

Bên cạnh đó, dù chính phủ không ngừng hoàn toàn mọi khoản chi, việc ngừng ký kết hợp đồng mới và hoãn mua sắm thiết bị đã khiến dòng vốn công chững lại, theo AP.

Chuyên gia Bernard Yaros của Oxford Economics ước tính khoảng 800 triệu USD hợp đồng mới bị treo mỗi ngày trong thời gian chính phủ tê liệt. “Nguồn ngân sách gần như bị khóa chặt tại Bộ Quốc phòng, NASA và Bộ An ninh Nội địa”, ông nói.

Đợt đóng cửa cũng khiến nguồn dữ liệu kinh tế trọng yếu như báo cáo việc làm, lạm phát và bán lẻ bị gián đoạn, làm tê liệt quá trình đánh giá sức khỏe nền kinh tế của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).

“Giống như lái xe trong sương mù, bạn phải giảm tốc”, Chủ tịch Fed Jerome Powell nói trong cuộc họp báo cuối tháng trước. Ông cho biết ủy ban chính sách tiền tệ của Fed đang chia rẽ về việc có nên hạ lãi suất, trong bối cảnh nền kinh tế “mờ mịt chưa từng có”.

Ngay cả khi chính phủ hoạt động trở lại, việc chậm công bố dữ liệu có thể khiến Fed không thực hiện đợt cắt giảm lãi suất thứ ba trong cuộc họp ngày 9-10/12 như dự kiến.

Triển vọng hồi phục nhưng nguy cơ “tái đóng cửa” vẫn treo lơ lửng

Theo giáo sư Jeffrey Campbell của Đại học Notre Dame - cựu kinh tế trưởng Ngân hàng Dự trữ Liên bang Chicago - việc chính phủ mở cửa lại sẽ nhanh chóng đảo ngược phần lớn thiệt hại kinh tế.

Ông cho rằng tiền lương truy lĩnh sẽ được người lao động chi tiêu trở lại, trong khi các hộ gia đình nhận SNAP sẽ dùng ngay để bù đắp tình trạng thiếu thực phẩm.

“Nhiều công chức có thể đã phải vay mượn để tạm vượt qua giai đoạn khó khăn, và nay họ có thể trả nợ, ổn định chi tiêu”, ông Campbell nói.

Các chuyên gia nhận định rằng đợt đóng cửa chính phủ liên bang dài nhất trong lịch sử Mỹ đang dần đi đến hồi kết, nhưng những tổn thất mà nó gây ra cho nền kinh tế vốn đã mong manh sẽ không dễ dàng xóa bỏ. Ảnh: Reuters.

Đồng quan điểm, bà Groshen nhận định: “Khi chính phủ vận hành trở lại, mức độ bất ổn trong các quyết định đầu tư và tiêu dùng sẽ giảm đi rõ rệt”.

Dẫu một số chuyên gia cảnh báo nguy cơ suy thoái nếu tình trạng tê liệt kéo dài, Campbell cho rằng khả năng này là rất thấp: “Một cuộc suy thoái, nếu xảy ra, sẽ là kịch bản hy hữu chồng lên một biến cố hy hữu khác”.

Mặc dù dự luật được Thượng viện thông qua với tỷ lệ 60-40 bao gồm ngân sách cho SNAP và ba dự luật chi tiêu cả năm, nhưng khoản tài trợ cho chính phủ vẫn sẽ hết hạn vào ngày 30/1, khiến nguy cơ một đợt đóng cửa mới hoàn toàn có thể tái diễn.

“Cuộc khủng hoảng chưa kết thúc. Những gì đang diễn ra chỉ là tạm dừng mà thôi”, giáo sư Epstein cảnh báo.

Phương Linh