Năm 2020 và những thách mới đối với lãnh đạo trẻ tuổi châu Phi

Trong thập kỷ vừa qua, một hiện tượng nổi lên ở châu Phi là sự lên nắm quyền của các nhà lãnh đạo trẻ tuổi. Năm 2020 sẽ là năm có nhiều thách thức có thể buộc nhiều lãnh đạo trẻ tuổi mới lên phải lùi lại một bước.

Không phải tất cả các chính trị gia trẻ tuổi đều tiến bộ, hoặc thậm chí ủng hộ dân chủ. Nhưng tất cả họ đều là đại diện cho những thay đổi sâu rộng trên khắp lục địa đã gây bất ổn cho các chế độ lâu đời và buộc một số nhà lãnh đạo kỳ cựu phải từ chức.

Họ bao gồm một nữ Bộ trưởng Tài chính 34 tuổi của một trong những quốc gia lớn nhất châu Phi, một rapper bất đồng chính kiến và lãnh đạo phe đối lập 37 tuổi và một Thủ tướng 43 tuổi năng động, từng đoạt giải Nobel Hòa Bình.

Vera Daves de Sousa, 34 tuổi, là Bộ trưởng Tài chính Angola, nơi chính trị trước đây bị chi phối bởi những người đàn ông lớn tuổi, nhiều người trong số họ là cựu chiến binh của cuộc nội chiến kéo dài. Ảnh: Bộ Tài chính Angola.

Hai lãnh đạo kỳ cựu của người Viking đã bị buộc rời khỏi chính trường vào năm 2019 sau khi bị phản đối bởi các phong trào quần chúng dẫn đầu bởi những người biểu tình trẻ tuổi. Đó là Abdelaziz Bouteflika, Tổng thống 82 tuổi của Algeria, người đã trị vì từ năm 1999, và Omar al-Bashir, 75 tuổi, nắm quyền ở Sudan từ năm 1989.

Rất nhiều người trẻ tuổi và người trưởng thành trên khắp châu Phi đã ủng hộ các phong trào thúc đẩy khát vọng thay đổi mạnh mẽ và một làn sóng mới các nhà lãnh đạo trẻ tuổi, những người có thể ảnh hưởng đáng kể đến tương lai của lục địa.

Một trong những hành động nổi bật gần đây là ở Angola, khi mà Tổng thống João Lourenço bổ nhiệm Vera Daves de Sousa , một nhà nghiên cứu và phân tích 34 tuổi, làm Bộ trưởng Tài chính mới. Hệ thống chính trị ở thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha này từ lâu đã bị chi phối bởi những người đàn ông lớn tuổi, đặc biệt là những người lính cao cấp đã chiến đấu trong cuộc nội chiến kéo dài hàng thập kỷ.

Alex Vines, Giám đốc chương trình châu Phi tại Chatham House ở London, cho biết việc bổ nhiệm một số người trẻ tuổi, bao gồm nhiều phụ nữ, vào các vị trí cao cấp trong chính phủ là một canh bạc.

“João Lourenço đã tạo ra một bước nhảy vọt cả một thế hệ để bổ nhiệm những người có khả năng hơn, có thể, bao gồm nhiều phụ nữ, vào các vị trí chủ chốt. Ông coi họ là tác nhân thay đổi, năm tới sẽ là bài kiểm tra thử nghiệm cho quá trình cải cách”, ông Alex Vines nói.

Có lẽ hồ sơ ấn tượng nhất trong số các nhà lãnh đạo trẻ là Abiy Ahmed, Thủ tướng 43 tuổi của Ethiopia và là người giành giải thưởng Nobel hòa bình năm 2019.

Thủ tướng Abiy Ahmed và vợ Zinash Tayachew vẫy tay từ ban công của khách sạn Grand ở thành phố Oslo vào ngày 10 tháng 12 trong một cuộc diễu hành vinh danh giải thưởng Nobel hòa bình của ông.

Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2018, Abiy đã chấm dứt tình trạng bế tắc quân sự gần 20 năm với Eritrea, và đẩy mạnh cải cách tại quê nhà, thay đổi đáng kể bầu không khí ở nơi được coi là một quốc gia có nhiều đàn áp.

Nhưng ông phải đối mặt với các cuộc bầu cử sắp tới trong bối cảnh đấu tranh chính trị và căng thẳng sắc tộc đang gia tăng, điều này đã khiến một số nhà phân tích lo ngại rằng chính phủ của ông có thể sụp đổ .

Nick Cheeseman, giáo sư dân chủ tại Đại học Birmingham và là chuyên gia về chính trị châu Phi, cho biết Abiy đang phải đối mặt với sự lựa chọn khó khăn giữa việc chuyển sang chủ nghĩa độc đoán, hoặc nhiệm vụ khó khăn là tạo niềm tin vào cải cách của mình.

Những gì xảy ra ở Ethiopia có ý nghĩa rất lớn đối với các quốc gia xung quanh nó, chanh Cheeseman nói.

Tại Sudan, phong trào phản kháng đã lật đổ Bashir và mở đường cho các nhân vật chính trị trẻ tuổi. Nhưng một số lãnh đạo mới có thể không tiến bộ hơn hoặc thậm chí không ít độc đoán hơn so với người cai trị trước đây.

Một là Tướng Mohamed Hamdan Dagalo, một lãnh đạo 43 tuổi bị buộc tội vi phạm nhân quyền có hệ thống, người mới nổi lên với vai trò là người đàn ông quyền lực nhất nước này. Ông hiện là Phó chủ tịch Hội đồng Quân sự Chuyển tiếp sau cuộc đảo chính Sudan 2019 hiện đang nắm quyền lực tối cao ở nước này.

Ở nơi khác, một số nhà lãnh đạo trẻ, những người đã thách thức lợi ích của chế độ cũ đã vấp ngã. Ở Nam Phi, Mmusi Maimane, một lãnh đạo 39 tuổi từng được ca ngợi là Obama của Soweto, đã phải từ chức lãnh đạo Liên minh Dân chủ đối lập sau kết quả bầu cử đáng thất vọng.

Julius Malema, nhà lãnh đạo 38 tuổi của phe dân túy, những người đấu tranh tự do cánh tả cực đoan, cũng không thể tạo ra bất kỳ đột phá nào trong các cuộc thăm dò ở Nam Phi khi các đảng viên cao cấp bị buộc tội tham nhũng.

Ở Uganda, Bobi Wine, một nghị sĩ đối lập và là ngôi sao âm nhạc nổi tiếng, đã thu hút sự chú ý của quốc tế nhưng vẫn chưa thành lập được cỗ máy chính trị mới thách thức nhà lãnh đạo kỳ cựu của đất nước Yoweri Museveni. Trong khi đó, ở Zimbabwe, Nelson Chamisa, 41 tuổi - cựu mục sư đã lãnh đạo Phong trào Thay đổi Dân chủ kể từ năm 2018, đang đấu tranh để huy động đủ số lượng người tham gia để gây bất ổn cho chính quyền đảng Zanu-PF cầm quyền dưới thời Emmerson Mnangagwa, 78 tuổi.

Những nhà lãnh đạo trẻ tuổi mới lên đã mở đầu một hệ thống tân giáo có tính đối lập, sâu sắc với chế độ cũ. Họ có thể gây bất ổn cho hệ thống chính trị cũ, thậm chí họ có thể hạ bệ một nhà lãnh đạo kỳ cựu, nhưng việc chuyển tiếp một hệ thống chính trị là một việc rất khó khăn và đôi khi họ không giải quyết được. Tình trạng này thể hiện rõ rệt nhất ở Algeria, nơi kết quả của cuộc bầu cử tổng thống đầy tranh cãi đã trao chiến thắng cho cựu Thủ tướng 74 tuổi Abdelmadjid Tebboune, người trung thành với cựu Tổng thống Bouteflika.

Lục địa châu Phi đã bắt đầu có những người lãnh đạo trẻ tuổi, nhưng vẫn còn rất nhiều lãnh đạo già. Những nhà lãnh đạo và cải cách trẻ vẫn chỉ là thiểu số. Độ tuổi trung bình của các nhà lãnh đạo châu Phi vẫn là hơn 60.

Trâm Anh