Năm 2024 là năm nóng nhất trong lịch sử, Việt Nam căng mình ứng phó với các loại hình thiên tai

Thiên tai năm 2024 vô cùng khốc liệt

Ngày 17/12, tại tọa đàm Dấu ấn phòng chống thiên tai năm 2024 được tổ chức ở Hà Nội, ông Nguyễn Văn Tiến, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, năm 2024 là năm nóng nhất trong lịch sử thế giới. Biểu hiện là nhiều trận thiên tai khốc liệt như siêu bão Milton mạnh nhất trong hơn 100 năm qua gây thiệt hại trên 50 tỷ USD; sạt lở đất ngày 24/5/2024 ở Papua New Guinea làm trên 2.000 người chết, mất tích; lũ lụt lịch sử ở Tây Ban Nha cuối tháng 10/2024 làm 217 người chết, mất tích. Theo thống kê chưa đầy đủ, thiệt hại do thiên tai năm 2024 đã vượt 280 tỷ USD.

Ở Việt Nam, đã xảy ra 21/22 loại hình thiên tai. Sau những tháng đầu năm hạn hán tại các tỉnh phía Nam do ảnh hưởng của hiện tượng Elnino là bão mạnh, mưa lũ lớn, sạt lở đất, lũ quét trên diện rất rộng tại Bắc Bộ; mưa lũ lớn ở Trung Bộ.

Bão Yagi gây thiệt hại nghiêm trọng cho Việt Nam.

Một là Bão số 3 (Yagi) là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm trên Biển Đông và trong 70 năm qua trên đất liền; hoàn lưu bão gây mưa lớn toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa, gây lũ lớn, đặc biệt lớn diện rộng (hầu hết các sông vượt báo động 3), trong đó lũ lịch sử xuất hiện trên 07 tuyến sông; sạt lở đất, lũ ống, lũ quét tại hầu hết các tỉnh miền núi và trung du Bắc Bộ, nhất là các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Cao Bằng,… Bão và mưa lũ sau bão đã làm 345 người chết, mất tích (gấp 2 lần thiệt hại về người cả năm 2023); tổng thiệt hại vật chất gần 83.746 tỷ đồng (gấp 9 lần thiệt hại về vật chất do thiên tai cả năm 2023).

Hai là do mưa lớn cực đoan thì lũ quét, sạt lở đất đã xảy ra tại nhiều điểm, gây thiệt hại rất lớn về người trong năm 2024, nhất là lũ quét, sạt lở đất sau bão số 3; lũ quét, sạt lở đất đã làm 325 người chết, mất tích (chiếm 63% tổng thiệt hại về người năm 2024), trong đó có những trận rất nghiêm trọng so với những năm gần đây.

Lũ quét, lũ bùn đá ngày 10/9 tại Làng Nủ, Lào Cai làm 67 người chết, mất tích. Sạt lở đất sáng ngày 09/9 tại xã Ca Thành, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng làm 31 người chết, mất tích.

Ba là mưa lũ lớn tại các tỉnh miền Trung sau bão số 6, trong đó tại Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình đạt 4,14m, trên báo động 3 là 1,44m, lớn thứ hai từ năm 1979 đến nay và chỉ thấp hơn lũ lịch sử năm 2020, gây ngập lụt diện rộng và làm 8 người chết.

Thiên tai năm 2024 đã làm 514 người chết, mất tích (gấp 3,04 lần so với năm 2023 và 2,44 lần trung bình 10 năm từ 2014-2023); 2.207 người bị thương. Thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng 88.748 tỷ đồng (gấp 9,52 lần với năm 2023 và 4,19 lần trung bình 10 năm từ 2014-2023).

Căng mình ứng phó, không để xảy ra thảm họa

Ông Nguyễn Văn Tiến cho biết, trong năm vừa qua, đặc biệt trong cơn bão số 3 Yagi, lực lượng phòng, chống thiên tai đã phải đối mặt với các tình huống khó khăn nhất trong nhiều năm qua. "Căng thẳng nhất là những ngày từ 9-11/9 khi liên tục các thông tin về sự thiệt hại, mất mát lớn về người do lũ quét, sạt lở đất tại các tỉnh Lào Cai, Cao Bằng, Yên Bái,… báo cáo về", ông Tiến nói.

Lũ lớn, đặc biệt lớn vượt lịch sử xuất hiện trên nhiều tuyến sông và gây ra 805 sự cố trên địa bàn 15 tỉnh/thành phố với rất nhiều loại hình sự cố như sự cố cống, sạt lở mái, thân đê, lỗ rò, đùn sủi… Trong đó, có đến 99 sự cố cống, là loại sự cố nguy hiểm uy hiếp đến an toàn đê, điển hình như sự cố lùng mang cống tiêu Nổ Thôn, đê tả Mã, tỉnh Thanh Hóa. Đây là sự cố đặc biệt nguy hiểm, có diễn biến phức tạp, nếu không kịp thời xử lý sẽ dẫn đến nguy cơ vỡ đê.

Với phương châm "4 tại chỗ", các địa phương đã khẩn trương huy động lực lượng công an, quân đội và dân quân tự vệ (tổng số khoảng 380 người), máy móc, phương tiện, vật tư, kịp thời xử lý sự cố, đảm bảo an toàn cho tuyến đê, cho khu vực bảo vệ bên trong gồm 14 xã, thị trấn của huyện Vĩnh Lộc với diện tích khoảng 7.515 ha và 59.000 người.

Vận hành đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các hồ chứa trên lưu vực sông Hồng, trong các ngày từ 10-12/9 có thời điểm hồ Thác Bà đạt mực nước 59,84m, đã vượt mực nước dâng bình thường 1,84m; lưu lượng về hồ rất lớn đạt 5.620 m3/s, vượt quá năng lực xả tối đa của hồ là 3.225m3/s (gấp 1,74 lần); lãnh đạo Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã trực tiếp ở hiện trường để tham mưu, báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý nếu mực nước hồ tiếp tục tăng lên mực nước lũ kiểm tra như dự báo; đồng thời hồ Tuyên Quang lũ về rất lớn (trên 6.000 m3/s), gần đạt mực nước dâng bình thường và hồ đã phải mở toàn bộ 8 cửa xả đáy (ngày 9/9) để đảm bảo an toàn cho công trình. Những công trình hồ chứa này nếu bị sự cố thì sẽ là thảm họa cho vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Theo ông Tiến, thiên tai năm 2024 để lại những bài học lớn về tổ chức, chỉ đạo phối hợp liên ngành phòng, chống thiên tai liên quan đến thể chế, hạ tầng, nhân lực,… Vì vậy, cần rà soát, điều chỉnh thể chế, chính sách, quy hoạch, kế hoạch, lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, kinh tế - xã hội để xây dựng xã hội an toàn trước thiên tai; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, hiệu lực, hiệu quả trong thời gian tới, cần thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp hướng đến mục tiêu "Từ ứng phó đến hành động sớm, tăng cường khả năng chống chịu"

Hiện nay Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai đang được giao chủ trì triển khai một số cam kết quốc tế về giảm nhẹ rủi ro thiên tai bao gồm: Nhóm công tác APEC về Ứng phó tình trạng khẩn cấp (EPWG), Khung Sendai về Giảm nhẹ rui ro thiên tai 2015-2030, Hợp tác ASEAN về Quản lý thiên tai, Trung tâm Giảm nhẹ thiên tai Châu Á (ADRC), thực hiện nhiệm vụ Đối tác giảm nhẹ rủi ro thiên tai và là đầu mối tham gia các cơ chế về hợp tác đa phương và song phương trong phòng, chống thiên tai.

Tô Hội