Nam châm đất hiếm: Điểm yếu chí tử của công nghiệp châu Âu?

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung khiến châu Âu đối mặt rủi ro lớn. Trong ảnh: Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) trong cuộc gặp Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen trước Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc-EU tại Bắc Kinh, ngày 24/7/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) ngày 22/9, cuộc chiến thương mại căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, Mỹ và Trung Quốc, không chỉ là câu chuyện nội bộ của hai quốc gia này mà đang ngày càng tác động sâu sắc đến các khu vực khác, đặc biệt là Liên minh châu Âu (EU). Với sự phụ thuộc quá mức vào nguồn cung từ Trung Quốc, nền công nghiệp của châu Âu đang đứng trước những rủi ro đáng kể, buộc Brussels phải nhìn nhận lại chiến lược thương mại và an ninh kinh tế của mình.

Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sự phụ thuộc của EU vào Trung Quốc là việc nhập khẩu nam châm đất hiếm. Theo số liệu hải quan Trung Quốc được Bloomberg trích dẫn, lượng xuất khẩu nam châm đất hiếm sang EU trong tháng 8 đã tăng 21% so với tháng 7, đạt 2.582 tấn. Con số này gấp hơn ba lần lượng hàng xuất khẩu sang Mỹ kể từ đầu năm. Đồng thời, xuất khẩu sang Mỹ lại giảm 5% trong cùng giai đoạn, xuống còn 590 tấn.

Nam châm đất hiếm không chỉ là nguyên liệu thiết yếu cho sản xuất ô tô điện hay tua bin gió mà còn là thành phần quan trọng của các thiết bị quân sự. Điều này biến nó trở thành một công cụ chiến lược mà Bắc Kinh có thể sử dụng để gây áp lực trong cuộc xung đột thương mại. Sự phụ thuộc lớn vào một nguồn cung duy nhất khiến ngành công nghiệp EU trở nên đặc biệt dễ bị tổn thương. Theo Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc, các công ty châu Âu đã phải ngừng sản xuất 7 lần chỉ trong tháng 8, với dự báo thêm 46 lần ngừng hoạt động trong tháng tới.

Những thách thức đa chiều

Sự phụ thuộc vào Trung Quốc không phải là mối lo ngại duy nhất của châu Âu. Cuộc chiến thương mại này còn mang đến những thách thức đa chiều khác.

Thứ nhất, thuế quan của Mỹ: Tờ Financial Times từng đưa tin rằng mức thuế 20% mà Tổng thống Mỹ Donald Trump áp lên các sản phẩm của EU đã gây ra những lo ngại lớn. Các nhà sản xuất châu Âu, vốn đã chịu ảnh hưởng nặng nề từ thuế quan đối với ô tô và thép, giờ đây còn phải đối mặt với nguy cơ về triển vọng trong tương lai.

Thứ hai, làn sóng hàng hóa châu Á: Các chuyên gia cảnh báo rằng Brussels nên chuẩn bị cho một làn sóng hàng hóa châu Á tràn vào, có khả năng làm gián đoạn thị trường và gây thêm khó khăn cho các ngành công nghiệp nội địa.

Ngoài ra, Tổng thống Mỹ cũng đang kêu gọi EU áp đặt mức thuế 100% đối với hàng hóa từ Ấn Độ và Trung Quốc như một phần của nỗ lực gây áp lực lên Nga. Tuy nhiên, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã khẳng định rõ ràng rằng EU sẽ "tự đưa ra quyết định" về vấn đề này.

Tìm lối thoát cho ngành công nghiệp châu Âu

Sự thống trị của Trung Quốc trên thị trường nam châm đất hiếm và các vật liệu chiến lược khác đã thúc đẩy EU phải tìm kiếm các nguồn cung thay thế một cách khẩn trương. Đây là một bước đi tất yếu để giảm thiểu rủi ro và tăng cường khả năng phục hồi của nền kinh tế.

Việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng không chỉ giúp EU giảm bớt áp lực từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, mà còn củng cố vị thế của khối này trên trường quốc tế. Tuy nhiên, đây là một quá trình lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia thành viên và những khoản đầu tư lớn vào nghiên cứu, khai thác và sản xuất.

Trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng, việc tự chủ và giảm bớt sự phụ thuộc vào một quốc gia duy nhất là chiến lược sống còn đối với EU. Liệu khối này có thể vượt qua những thách thức hiện tại để xây dựng một nền công nghiệp vững mạnh, hay sẽ tiếp tục là bên bị động, chịu ảnh hưởng từ những quyết định của các cường quốc khác?

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc