Nam sinh từng là 'ngôi sao' trường chuyên sốc khi phải học lại 2 môn từ năm nhất

Thi lại, học lại không hiếm với sinh viên đại học, nhưng tập trung nhiều nhất ở năm đầu - khi nhiều “tấm chiếu mới” chưa kịp thích nghi với phương pháp học và nhịp sống mới. Không ít bạn mải “xả hơi” sau những năm phổ thông căng thẳng, hoặc bị cuốn vào cám dỗ nơi phố thị.

Cú sốc năm nhất - khi ‘ngôi sao’ trường chuyên đánh mất phong độ

Từng là học sinh chuyên Toán Trường THPT Chuyên, Trường Đại học Vinh (Nghệ An), T.T.A kể, thời phổ thông cậu học 4-5 ca mỗi ngày, đặc biệt giai đoạn ôn thi đại học. Với 26,1 điểm, T.A trúng tuyển ngành Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Thương mại.

Từ quê lên Hà Nội học đại học, T.T.A bị thu hút bởi vẻ đẹp hào nhoáng và nhịp sống sôi động của Thủ đô. Nam sinh tận dụng mọi thời gian rảnh để cùng bạn bè đi chơi, khám phá và ăn uống. Nhiều đêm, 1-2h sáng, T.A mới về nhà, không kịp đụng tới sách vở.

Xa gia đình, T.T.A dần sao nhãng việc học, tới sát kỳ thi vẫn mải vui chơi. Kết quả, nam sinh phải học lại hai môn, đóng thêm 3,2 triệu đồng học phí - bằng nửa tháng lương của mẹ ở quê. “Đó là cú sốc đầu tiên kể từ khi mình lên đại học. Mình nhận ra rằng sự tự do đi kèm với trách nhiệm, nếu không biết kiểm soát bản thân thì sẽ phải trả giá”, T.A chia sẻ.

Trong một tiết học tại Trường Đại học Thương mại. Ảnh: Quỳnh Anh

Không riêng T.A, M.V.Q, sinh viên năm hai Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, cũng phải học lại ba môn ngay trong năm đầu. “Nhiều bạn, trong đó có tôi, ngủ quên trên chiến thắng thi đậu đại học. Giá như tôi cố gắng sớm hơn thì giấc mơ học bổng đã dễ dàng hơn nhiều”, Q. nói.

Nam sinh cho biết nguyên nhân chính là chưa bắt kịp phương pháp học mới. Giảng viên thường dạy rất nhanh, sinh viên phải tự đọc, tự hiểu. Có môn cả cuốn sách dạy trong bốn buổi sáng, nếu không chủ động thì khó theo kịp.

Nguyễn Thảo My, sinh viên năm cuối Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chưa từng phải học lại nhưng chứng kiến nhiều bạn rơi vào cảnh này ở năm đầu.

Theo My, nhiều sinh viên sa sút vì mải làm thêm. “Có bạn làm 2-3 ca mỗi ngày, tan ca lúc 24h, sáng hôm sau không dậy nổi đi học. Ban đầu chỉ nghỉ vài buổi, sau thành thói quen, rồi bỏ bê học lúc nào không hay”, cô kể.

My cho rằng đi làm thêm giúp sinh viên trưởng thành, nhưng nếu không biết sắp xếp, dễ kiệt sức, ngủ gật trong giờ học hoặc bỏ lỡ kiểm tra. “Không ít bạn vì mải làm thêm mà phải học lại hai, ba môn trong năm nhất”, nữ sinh nói.

Môi trường mới đòi hỏi tư duy phản biện, tự nghiên cứu và tự chủ

PGS.TS Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý học giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, nhận định: “Không ít sinh viên từng là ‘ngôi sao’ ở trường phổ thông, nhưng khi lên đại học lại bị hụt hơi. Nguyên nhân sâu xa là sự thay đổi căn bản trong mô hình học tập - từ môi trường được kiểm soát chặt chẽ, học để ghi nhớ và tái hiện - sang môi trường đòi hỏi tư duy phản biện, tự nghiên cứu và tự chủ”.

Theo PGS Hà, cú sốc này khiến nhiều sinh viên mất phương hướng, giảm động lực, và không biết cách thích nghi với lối học mới. Những bạn từng học trường chuyên, trường top đầu còn dễ rơi vào khủng hoảng danh tính khi không còn giữ được vị trí “dẫn đầu” như trước.

“Nhiều em vốn gắn giá trị bản thân với điểm số tuyệt đối. Khi gặp điểm thấp hay thất bại, các em cảm thấy mình ‘không còn giỏi nữa’. Từ đó, tâm lý tự ti, trì hoãn, thậm chí né tránh học tập bắt đầu xuất hiện như một cơ chế phòng vệ”, chuyên gia chia sẻ.

Theo chuyên gia, không chỉ nhóm học sinh giỏi, nhiều sinh viên đến từ vùng nông thôn hoặc tỉnh lẻ cũng gặp khó khăn tương tự. Khi rời quê lên thành phố lớn, các em có thể bị sốc văn hóa khi thay đổi môi trường sống và học tập, cũng như sự thiếu kỹ năng giao tiếp, mối quan hệ, hay kinh nghiệm tự quản lý thời gian.

“Không ít bạn vừa học vừa làm để trang trải chi phí, lại mang trong mình kỳ vọng lớn từ gia đình - rằng phải học giỏi để đổi đời. Khi gặp khó khăn, các em ngại chia sẻ vì sợ bị đánh giá là yếu kém. Áp lực kép này khiến nhiều sinh viên rơi vào quá tải tâm lý, dễ chán nản và sa sút học tập”, PGS Hà phân tích.

Ba hướng “tái cấu trúc tâm lý” giúp sinh viên vượt qua khủng hoảng học tập

Theo PGS Hà, để vượt qua giai đoạn “đuối sức” này, sinh viên cần tái cấu trúc tư duy và thói quen học tập trên ba phương diện:

Thứ nhất, chuyển sang tư duy phát triển (Growth Mindset): Xem thất bại hay điểm thấp là phản hồi giúp điều chỉnh phương pháp, không phải bằng chứng của sự yếu kém. Mục tiêu học tập nên hướng đến sự tiến bộ, không chỉ là điểm số.

Thứ hai, thực hành tư duy tích cực: Khi mắc lỗi, thay vì tự chỉ trích, hãy đối xử với bản thân bằng sự cảm thông và khích lệ như với một người bạn. Việc tách giá trị bản thân khỏi thành tích giúp giảm căng thẳng và duy trì tinh thần học tập lành mạnh.

Thứ ba, xây dựng kỹ năng tự điều chỉnh: Đừng chỉ dựa vào ý chí. Hãy lập kế hoạch học tập cụ thể, chia nhỏ nhiệm vụ, áp dụng các kỹ thuật như Pomodoro để tăng tập trung, và chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ từ giảng viên hoặc nhóm bạn học.

“Tự do là điều hấp dẫn nhất ở đại học, nhưng nếu không có năng lực tự quản lý, chính sự tự do ấy sẽ trở thành thách thức lớn nhất”, TS Hà nhấn mạnh.

Theo chuyên gia, việc thích nghi với môi trường đại học là quá trình lâu dài, đòi hỏi sinh viên vừa rèn kỹ năng, vừa học cách chấp nhận sai sót và phát triển bản thân. Thành tích học tập chỉ là một phần, quan trọng hơn là khả năng tự định hướng và giữ vững tinh thần học hỏi.

Quỳnh Anh