Nạn đói ở Gaza - phép thử với chính sách đối ngoại của Tổng thống Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu với báo giới tại Nhà Trắng ngày 25/7/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Ngày 28/7, Tổng thống Trump đã thừa nhận về nạn đói ở Gaza sau một khoảng thời gian tránh đề cập vấn đề này, ngay cả khi các nhà lãnh đạo thế giới và các tổ chức nhân đạo cảnh báo rằng hơn 20 tháng chiến sự và các biện pháp hạn chế viện trợ của Israel đã khiến gần hai triệu người Palestine rơi vào khủng hoảng đói.

Phát biểu với các phóng viên tại Scotland trong buổi hỏi đáp kéo dài 75 phút cùng với Thủ tướng Anh Keir Starmer, ông Trump đã đưa ra lời hứa về việc mở các địa điểm cung cấp thực phẩm mới ở Gaza nhưng không nói rõ Mỹ sẽ đưa hàng viện trợ vào vùng đất bị tàn phá nặng nề này bằng cách nào.

"Chúng tôi đang cung cấp tiền bạc và vật chất", ông Trump nói, đồng thời cho biết thêm rằng ông sẽ yêu cầu Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đảm bảo thực phẩm đến được với những người cần. "Tôi muốn đảm bảo họ nhận được thực phẩm, từng chút một."

Theo tờ New York Times, đối với ông Trump, người luôn tự hào về cách tiếp cận mang tính thực tế của mình trong đàm phán trên trường quốc tế, nạn đói đang diễn ra ở Gaza là một phép thử xem liệu chính sách đối ngoại "Nước Mỹ trên hết" có thể đối phó với một trong những thảm họa nhân đạo lớn nhất thế kỷ 21 hay không.

Người dân chờ nhận thực phẩm cứu trợ ở Gaza. Ảnh: THX/TTXVN

Khi hạ cánh xuống Scotland để chơi golf và tham gia các hoạt động ngoại giao toàn cầu trong 5 ngày, ông Trump phàn nàn việc ông chưa nhận được lời cảm ơn xứng đáng vì Mỹ đã cung cấp viện trợ, và các quốc gia khác nên làm nhiều hơn nữa để giúp đỡ trẻ em đang bị đói ở Gaza.

"Không ai nói, 'Ồ, cảm ơn rất nhiều'. Sẽ thật tuyệt nếu ít nhất cũng có một lời cảm ơn", ông Trump nói hôm 27/7.

Nhưng sau một loạt cuộc họp với các nhà lãnh đạo châu Âu, bao gồm cả ông Thủ tướng Anh Starmer và bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Tổng thống Trump bắt đầu thừa nhận về cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza, kèm theo lời hứa trợ giúp. Ông nói rằng Gaza đang "thực sự đói kém" và Mỹ sẽ nỗ lực hơn nữa để giúp đỡ.

“Tôi thấy đó là nạn đói thực sự, và bạn không thể làm giả điều đó được. Chúng ta phải nuôi sống bọn trẻ”, ông Trump nhấn mạnh.

Các cuộc khủng hoảng toàn cầu, đặc biệt là những cuộc khủng hoảng diễn ra ở xa Mỹ, thường là phép thử xem liệu các tổng thống Mỹ có thể hiện được vai trò đi đầu về mặt nhân văn trên trường quốc tế hay không.

Thất bại là nguồn gốc của những hối tiếc đau đớn. Trong chuyến thăm Rwanda năm 1998, Tổng thống Bill Clinton nói rằng Mỹ và phần còn lại của thế giới đã không làm đủ để ngăn chặn nạn diệt chủng ở đó. Khi rời nhiệm sở, Tổng thống Barack Obama đã đặt câu hỏi tại sao chính quyền của ông không hành động nhiều hơn để lên kế hoạch cho tình trạng hỗn loạn xã hội nhấn chìm Libya sau khi nhà lãnh đạo Muammar el-Qaddafi bị ám sát.

Giờ đây, đến lượt Tổng thống Trump trả lời câu hỏi liệu Mỹ có còn muốn đóng vai trò dẫn đầu các quốc gia trong việc đối phó với những hậu quả nhân đạo của chiến tranh hay không. Ông sẽ phải quyết định việc vừa phải tập trung vào các vấn đề trong nước, nhưng cũng không thể bỏ qua những hình ảnh kinh hoàng về trẻ em tuyệt vọng đang chết dần chết mòn trong các bệnh viện ở Gaza.

Sau nhiều tháng cảnh báo, các cơ quan quốc tế, chuyên gia và bác sĩ cho biết nạn đói đang lan rộng khắp Gaza trong bối cảnh Israel áp đặt các hạn chế viện trợ vào dải đất này trong nhiều tháng. Ít nhất 56 người Palestine đã chết vì đói chỉ trong tháng 7, theo dữ liệu được Cơ quan Y tế Gaza công bố hôm 26/7.

Người dân Palestine nhận lương thực viện trợ tại Dải Gaza ngày 27/7/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Cho đến nay, Tổng thống Trump dường như vẫn thận trọng trong việc sử dụng sức mạnh của Mỹ để đảm bảo lương thực, thuốc men và nhiên liệu đến được với hơn hai triệu người Palestine đang sống giữa đống đổ nát sau gần hai năm bị ném bom. Ông chủ yếu đổ lỗi cho Hamas về việc đánh cắp lương thực cứu trợ.

Tuy nhiên, bài phát biểu của Thủ tướng Anh Keir Starmer - nói về "cảm giác ghê sợ" trước nỗi thống khổ của người dân Gaza - dường như đã tác động đến ông Trump. Ông Starmer cho biết ông đã thảo luận về "cuộc khủng hoảng nhân đạo", bao gồm cả hình ảnh nạn đói, với tổng thống Mỹ. Ông Trump bước ra khỏi cuộc họp và chỉ trích nỗ lực phân phối viện trợ hiện tại là không hiệu quả. Nhà lãnh đạo Mỹ nói rằng ông muốn thiết lập thêm nhiều điểm cung cấp thực phẩm dễ tiếp cận hơn cho người Palestine.

"Chúng tôi sẽ thiết lập các trung tâm thực phẩm, nơi mọi người có thể tự do đi lại mà không có ranh giới. Chúng tôi sẽ không có hàng rào", ông Trump nói. "Họ nhìn thấy thực phẩm. Tất cả đều có ở đó, nhưng không ai làm vì họ đã dựng hàng rào mà không ai có thể lấy được. Những gì đang diễn ra ở đó thật điên rồ”.

Ông cũng cho biết Anh sẽ hỗ trợ Mỹ trong nỗ lực này.

Máy bay thả hàng viện trợ xuống Dải Gaza ngày 27/7/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Đây là một bước ngoặt đáng chú ý trong lập trường của ông Trump đối với Gaza, khi trong những tuần gần đây ông chủ yếu tập trung vào các hành động của Hamas.

Ba tuần trước, khi gặp Thủ tướng Israel Netanyahu tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ đã không đề cập đến những gì các tổ chức nhân đạo báo hiệu là một cuộc khủng hoảng lương thực toàn diện ở Gaza. Cả hai người đều khen ngợi nhau và đổ lỗi cho các nhà đàm phán của Hamas vì đã từ chối đồng ý ngừng bắn.

Và tuần trước, khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phát biểu rằng nạn đói ở Gaza đã thuyết phục ông phải công nhận một nhà nước Palestine, ông Trump đã không nhắc lại mối lo ngại về người dân đang chết đói, mà thay vào đó, tập trung vào vấn đề Pháp công nhận ngoại giao đối với nhà nước Palestine.

"Những gì ông ấy nói không quan trọng", ông Trump bình luận về tuyên bố của người đồng cấp Macron. "Tuyên bố đó chẳng có giá trị gì cả."

Sau đó, khi đến Scotland hôm 25/7, ông Trump đã lảng tránh những câu hỏi liên tục về cuộc khủng hoảng nạn đói ở Gaza bằng cách khẳng định rằng lương thực đang được Mỹ và Israel cung cấp, nhưng lại bị Hamas chặn lại. Gặp bà Von der Leyen hôm 27/7, ông tuyên bố rằng nỗi thống khổ ở Gaza "không phải là vấn đề của Mỹ, mà là vấn đề quốc tế".

Chỉ vài ngày trước, chính quyền Tổng thống Trump cho biết họ đã phê duyệt khoản tài trợ 30 triệu USD cho một hệ thống phân phối viện trợ còn non trẻ ở Gaza do Israel hậu thuẫn và chủ yếu do các nhà thầu Mỹ điều hành. Bạo lực chết người đã nhiều lần bùng phát gần các địa điểm phân phối của hệ thống này.

Ông Trump cũng tuyên bố rằng “không có quốc gia nào khác đóng góp tiền bạc”. Nhưng trên thực tế, tính đến tháng 1, Liên minh Châu Âu đã chi khoảng 605 triệu USD viện trợ cho Gaza kể từ năm 2023, theo Ủy ban Châu Âu.

Sự thay đổi lập trường chỉ xảy ra vào ngày 28/7, khi ông Trump bày tỏ sự bất đồng với các quan chức Israel, những người đã phủ nhận việc có bất kỳ người nào chết đói ở Gaza. Ông nói rằng trẻ em ở Gaza “trông rất đói” và “chúng ta phải cho bọn trẻ ăn”.

Tổng thống Mỹ cũng khẳng định ông không đồng ý với khẳng định gần đây của ông Netanyahu rằng không có nạn đói ở Gaza.

Trong khi đó, các tổ chức nhân đạo trên khắp thế giới cho rằng lượng lương thực cứu trợ Gaza cần phải tăng đáng kể sau nhiều tháng chính phủ Israel áp đặt lệnh phong tỏa gần như hoàn toàn lương thực và thuốc men vào Gaza.

Tờ Al Jazeera dẫn nguồn tin Cơ quan y tế Gaza ngày 28/7 cho biết, ít nhất 14 người Palestine, bao gồm hai trẻ em, đã chết vì đói và suy dinh dưỡng ở Gaza. Những ca tử vong này đã nâng tổng số người chết vì suy dinh dưỡng kể từ khi Israel phát động chiến tranh ở Gaza vào tháng 10/2023 lên 147 người, trong đó có 88 trẻ em.

Thu Hằng/Báo Tin tức và Dân tộc