Nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động chính quyền địa phương hai cấp

Người dân làm thủ tục hành chính tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Chợ Quán. (Ảnh CTV)

Còn không ít khó khăn, vướng mắc

Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Bà Rịa Nguyễn Thị Kim Liên cho biết, theo quy định của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, cấp xã mới phải thực hiện 207 nhiệm vụ, tương đương khoảng 85% khối lượng công việc của cấp huyện trước đây, đồng thời đảm nhiệm thêm các nhiệm vụ của cấp xã cũ.

Tuy nhiên, số lượng biên chế được giao hiện nay chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Bên cạnh đó, nhiều công chức còn thiếu trải nghiệm thực tiễn, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng tham mưu, tổ chức thực hiện.

Không những vậy, khối lượng công việc phát sinh trong cùng một thời điểm quá lớn, trong khi một số lĩnh vực chưa được ban hành đầy đủ văn bản hướng dẫn theo quy định mới, nhất là lĩnh vực đất đai, giải phóng mặt bằng…, khiến cho việc triển khai một số nhiệm vụ có lúc còn bị động, chưa bảo đảm tiến độ theo yêu cầu.

Đơn cử, đối với công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đội ngũ công chức chuyên trách của phường chưa có trình độ chuyên môn sâu, kinh nghiệm còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong thẩm định, kiểm tra hồ sơ, tiềm ẩn nguy cơ sai sót và kéo dài thời gian giải quyết thủ tục hành chính cho người dân và tổ chức.

Còn tại phường Bến Thành, theo bà Châu Phụng Chi, Chánh Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phường, đội ngũ công chức hiện nay phải sử dụng đồng thời nhiều phần mềm, tài khoản và chế độ báo cáo khác nhau do các ngành dọc triển khai.

Mỗi lĩnh vực lại có một hệ thống riêng, biểu mẫu riêng, đường dẫn và mật khẩu riêng, trong khi dữ liệu giữa các hệ thống chưa được tích hợp, dẫn đến tình trạng trùng lặp nhập liệu, tốn nhiều thời gian cho các thao tác kỹ thuật. Thay vì dành quỹ thời gian chủ yếu cho việc tiếp nhận, hướng dẫn và giải quyết yêu cầu của người dân, không ít công chức phải tiêu tốn nhiều công sức cho việc “tìm đúng phần mềm, nhớ đúng tài khoản, nhập đúng biểu mẫu” theo yêu cầu của từng cơ quan chuyên môn.

Thực tiễn này cho thấy, nếu chuyển đổi số chỉ dừng lại ở việc gia tăng số lượng phần mềm và báo cáo, mà chưa hướng tới tích hợp dữ liệu, thiết kế lại quy trình trên nền tảng số từ góc nhìn của người sử dụng cuối cùng là công dân và công chức phường thì áp lực công vụ không những không giảm mà còn gia tăng. Khi đó, chuyển đổi số khó trở thành “lực kéo” cho cải cách hành chính, thậm chí có nguy cơ trở thành một “gánh nặng” mới đối với cấp cơ sở.

Bên cạnh đó, dù cơ cấu tổ chức phường được phân chia theo các phòng chuyên môn, song việc tiếp nhận và giải quyết các nhu cầu thiết yếu của xã hội vẫn chưa có sự thống nhất, dẫn đến mỗi phường áp dụng cách thức xử lý khác nhau.

Đẩy mạnh cải cách thể chế

Từ kinh nghiệm phân quyền hiệu quả trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp ở Nhật Bản, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Thới (Phân hiệu Học viện Hành chính và Quản trị công tại Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, thành phố cần đặt vấn đề phân quyền trong một chiến lược cải cách thể chế dài hạn, tránh tư duy nhiệm kỳ hoặc cải cách mang tính chắp vá.

Theo ông, việc vận hành hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp không chỉ phụ thuộc vào thiết kế ban đầu, mà còn ở khả năng điều chỉnh thể chế linh hoạt trong quá trình thực thi. Cùng với đó, cần làm rõ ranh giới thẩm quyền giữa cấp thành phố và cấp cơ sở, tránh tình trạng vừa tập trung quyền lực, vừa duy trì các cơ chế can thiệp hành chính theo chiều dọc. Chỉ khi mỗi cấp chính quyền có không gian tự chủ đủ lớn để chủ động giải quyết các vấn đề thuộc phạm vi trách nhiệm của mình, việc phân quyền mới thật sự phát huy hiệu quả.

Đồng thời, phân quyền phải đi đôi với việc thiết kế đồng bộ các cơ chế kiểm soát quyền lực, trong đó đề cao trách nhiệm giải trình, tính minh bạch và vai trò giám sát của xã hội; gắn chặt với cải cách tài chính công và nâng cao năng lực thực thi để bảo đảm phân quyền thực chất.

Để mô hình chính quyền hai cấp vận hành đồng bộ, thông suốt và hiệu quả hơn trong thời gian tới, Ủy ban nhân dân thành phố xác định triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết, tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế về phân cấp, ủy quyền, bảo đảm rõ ràng, thống nhất, tránh chồng chéo hoặc bỏ sót nhiệm vụ; đồng thời rà soát các nhiệm vụ tồn đọng, xác định rõ đơn vị chịu trách nhiệm và thời hạn thực hiện, phấn đấu hoàn thành đầy đủ kế hoạch đề ra.

Cùng với đó, thành phố sẽ triển khai giai đoạn 2 của đề án tổng thể sắp xếp các cơ quan chuyên môn, đơn vị sự nghiệp công lập theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; rà soát, bố trí đúng và đủ số lượng công chức đáp ứng yêu cầu chuyên môn, nghiệp vụ theo vị trí việc làm.

Một nhiệm vụ quan trọng khác là chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ năng lực, phẩm chất đạo đức, tạo chuyển biến rõ nét về tư duy và hành động, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ, đáp ứng yêu cầu của một chính quyền đô thị hiện đại.

Trong đó, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng theo vị trí việc làm, gắn với nâng cao năng lực thực thi công vụ, tinh thần trách nhiệm, tác phong chuyên nghiệp và văn hóa ứng xử gần dân, trọng dân, nhất là đối với đội ngũ công chức trực tiếp giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, thành phố đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao chất lượng hạ tầng số, bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu đồng bộ phục vụ hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành cũng như nhu cầu của người dân và doanh nghiệp.

Đồng thời, tập trung cải cách thủ tục hành chính, triển khai đồng bộ việc giải quyết hồ sơ không phụ thuộc vào địa giới hành chính; phấn đấu cắt giảm tối thiểu 30% số điều kiện kinh doanh không cần thiết, 30% lượng thời gian và chi phí giải quyết thủ tục hành chính, qua đó tháo gỡ điểm nghẽn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, đặc biệt là thúc đẩy kinh tế tư nhân thật sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế.

HOÀNG LIÊM