Nâng cao nhận thức, giảm tỷ lệ tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá
Mỗi năm Việt Nam có 104.300 ca tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, trong đó hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong.
Sự nguy hiểm của hút thuốc lá thụ động
Hút thuốc lá thụ động (hay hít khói thuốc lá thụ động) là hình thức hít khói thuốc trong không khí, khói thuốc này do người trực tiếp hút thuốc lá thải ra. Mỗi năm Việt Nam có 104.300 ca tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, trong đó hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong.
Khói thuốc không phân biệt người hút chủ động hay người hít thụ động. Từ quán cà phê, bến xe, cho đến chính trong ngôi nhà nhỏ, nhiều người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em đang buộc phải chung sống với nguy cơ. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định, không có mức độ an toàn nào của khói thuốc thụ động. Chỉ cần tiếp xúc trong thời gian ngắn cũng đủ gây hại cho tim mạch, đường hô hấp.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chỉ sau 60 phút tiếp xúc với khói thuốc thụ động, niêm mạc hô hấp đã bị ảnh hưởng và phản ứng viêm có thể kéo dài ít nhất 3 giờ. Về lâu dài, tiếp xúc với khói thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi, ung thư vú và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác, đặc biệt đối với phụ nữ.
Đối với phụ nữ, hút thuốc thụ động có thể gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe sinh sản, bao gồm cả việc sinh con nhẹ cân. Nếu phụ nữ trong thai kỳ tiếp xúc với khói thuốc lá sẽ có khả năng sinh non cao, có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu, tăng huyết áp, vỡ ối sớm... Bên cạnh đó, thai nhi cũng có nguy cơ kém phát triển về thể chất và trí não.
Ở trẻ em, tiếp xúc với khói thuốc thụ động có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp, nhiễm trùng tai và là yếu tố thúc đẩy cơn hen phế quản. Chỉ cần 1 giờ trong phòng có người hút thuốc lá cũng khiến trẻ em hấp thụ số lượng hóa chất độc hại tương đương với người hút 10 điếu thuốc một ngày.
Câu chuyện của chị Lan (35 tuổi, Hà Nội) là một minh chứng. Dù bản thân chưa từng hút thuốc, chị vẫn bị chẩn đoán hen suyễn mạn tính sau nhiều năm sống cùng chồng nghiện thuốc lá. “Tôi không chọn hút thuốc, nhưng cơ thể lại phải trả giá”.
Chị N.T.T. (40 tuổi, Hà Nội) đến bệnh viện vì những cơn đau lưng dai dẳng. Ban đầu, chị nghĩ đó chỉ là vấn đề xương khớp thường gặp ở dân văn phòng. Sau khi thực hiện các xét nghiệm và chụp chiếu, bác sĩ phát hiện chị T. có khối u ở phổi và các nốt mờ ở xương do di căn. Chị T. vốn có lối sống lành mạnh, thường xuyên tập thể dục và ăn uống khoa học. Khi nghe tin chị mắc ung thư, bạn bè ngỡ ngàng: “Sống lành mạnh như vậy, sao lại mắc bệnh?”.
Điều khiến gia đình trăn trở là chị T. đã tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động trong suốt gần 20 năm chung sống với chồng. Dù chồng không hút thuốc trước mặt vợ, mùi thuốc lá vẫn thoảng trong không khí. Sau khi biết vợ mắc bệnh, người chồng đã quyết tâm bỏ thuốc.
GS. Mai Trọng Khoa, chuyên gia cao cấp tại Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho biết ung thư phổi là một trong những loại ung thư phổ biến nhất tại Việt Nam, với tỷ lệ gia tăng. Những người tiếp xúc với khói thuốc lá, dù chủ động hay thụ động, đều có nguy cơ cao.
Thông tin từ Bệnh viện Thanh Nhàn cũng cho hay, hiện nhiều người đến khám được chẩn đoán mắc bệnh về phổi, tim mạch, răng miệng… có liên quan đến thuốc lá, trong đó, không ít trường hợp hút thuốc lá thụ động.
Gánh nặng y tế cũng vì thế mà đè nặng lên xã hội. Theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), số ca tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số tử vong do bệnh tật và thương tích ở Việt Nam. Một trong những nguyên nhân quan trọng là do sử dụng thuốc lá cao. Tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng/năm.
Dù tỷ lệ hút thuốc ở nữ giới thấp hơn nam giới, nhưng số lượng phụ nữ thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động tại nhà và nơi làm việc lại rất đáng báo động. Ảnh: PV
Quyền được hít thở không khí trong lành là quyền cơ bản của mỗi công dân
Các chuyên gia cho rằng, để giảm tỷ lệ hút thuốc, Việt Nam cần mạnh tay hơn nữa với các biện pháp đã được chứng minh hiệu quả trên thế giới: tăng thuế thuốc lá, kiểm soát chặt việc quảng cáo trá hình, đồng thời mở rộng hệ thống hỗ trợ cai nghiện. Quan trọng hơn, phải thay đổi tư duy xã hội - coi hút thuốc nơi công cộng là hành vi xâm phạm sức khỏe người khác.
Giải pháp giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, tỷ lệ tiếp xúc thụ động với thuốc lá.
Bác sỹ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) khuyến cáo, trường hợp bị nghiện thuốc lá chưa thể bỏ hẳn được thì nên hạn chế hút thuốc lá trong phòng kín và chỉ nên hút tại những không gian cho phép hút thuốc lá. Khi cai thuốc lá thì nên tìm đến bác sỹ để được hỗ trợ và có những loại thuốc giúp cai thuốc lá hiệu quả.
Ths.Nguyễn Thị Thu Hương (Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế) cho biết thêm, nhằm đẩy mạnh tuyên truyền về tác hại của phòng, chống thuốc lá trong giới trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên, Quỹ đã phối hợp nhiều tổ chức triển khai các chương trình, hoạt động phù hợp với sinh viên như: cuộc thi TikTok về môi trường không khói thuốc, giải chạy, tuần lễ nói không với thuốc lá... Sinh viên có thể tham gia, gửi ý tưởng đóng góp để cùng nâng cao nhận thức cộng đồng và đề xuất chính sách phòng chống tác hại thuốc lá.
Theo Giám đốc bệnh viện Phổi Trung ương Đinh Văn Lượng, hút thuốc không chỉ là chuyện của người hút, mà là gánh nặng mà cả cộng đồng phải gánh chịu. Quyền được hít thở không khí trong lành là quyền cơ bản của mỗi công dân.
Ở nhiều nước, phong trào cộng đồng “No smoking” đã trở thành nếp văn hóa. Người hút thuốc được tôn trọng, nhưng họ buộc phải tôn trọng không gian sạch của người khác. Việt Nam hoàn toàn có thể tiến tới một chuẩn mực tương tự nếu luật được thực thi nghiêm, và nếu từng gia đình bắt đầu nói không với thuốc lá ngay trong chính ngôi nhà của mình. Khi câu chuyện thuốc lá không còn gói gọn ở sức khỏe cá nhân mà được đặt trong bối cảnh trách nhiệm cộng đồng, đó sẽ là lúc xã hội thật sự tiến gần đến mục tiêu "một Việt Nam khỏe mạnh, không khói thuốc”.
