Nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu và thúc đẩy văn hóa tiết kiệm, chống lãng phí

Các đại biểu Quốc hội nhất trí cao về sự cần thiết ban hành Luật nhằm tạo khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, hiệu quả đối với công tác tiết kiệm, chống lãng phí; khắc phục những lỗ hổng thể chế, xử lý tình trạng phân bổ nguồn lực dàn trải, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu và thúc đẩy văn hóa tiết kiệm trong hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đồng thời, các đại biểu cũng góp ý về nhiều nội dung để hoàn thiện dự thảo.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Làm rõ quy định xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí

Về hành vi gây lãng phí (Điều 3), Dự thảo Luật quy định 9 nhóm hành vi, đó là gây lãng phí liên quan đến xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong các lĩnh vực tiết kiệm, chống lãng phí quy định tại Luật này. Gây lãng phí trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo quản lý, sử dụng nguồn lực trong các lĩnh vực tiết kiệm, chống lãng phí quy định tại Luật này. Gây lãng phí trong quản lý, sử dụng tài chính công; gây lãng phí trong mua sắm, thuê, quản lý, sử dụng tài sản công, nhà ở thuộc tài sản công; gây lãng phí trong quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên, năng lượng; gây lãng phí trong tổ chức bộ máy và quản lý, sử dụng lao động trong khu vực nhà nước; gây lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư công; gây lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước trong các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; quản lý, đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; gây lãng phí khác theo quy định của Chính phủ.

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh), dự thảo Luật chưa đề cập rõ hành vi không sử dụng hoặc sử dụng không hiệu quả kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ và đề án chuyển đổi số đã được ngân sách nhà nước đầu tư.

Thực tiễn cho thấy, nhiều đề án số hóa dữ liệu, phần mềm quản lý, kết quả nghiên cứu ứng dụng… trị giá hàng trăm tỷ đồng nhưng chưa được đưa vào vận hành hoặc vận hành cầm chừng gây lãng phí lớn và kéo dài. Đại biểu nêu rõ, việc bổ sung rõ nhóm hành vi này sẽ làm tăng hiệu lực giám sát. Do đó, đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu xem xét thêm về vấn đề này.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Một nội dung được nhiều đại biểu quan tâm tại phiên thảo luận, đó là cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí (Điều 7). Theo đại biểu Quốc hội Tô Thị Bích Châu (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh), dự thảo Luật nên bổ sung quy định về cơ quan đầu mối tiếp nhận xử lý thông tin và cơ chế ẩn danh cũng như trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc phản hồi kết quả xử lý thông tin. Đồng thời, cần làm rõ khái niệm người đấu tranh chống lãng phí để bảo đảm thống nhất trong áp dụng. Nội dung này cũng cần ghi rõ những quy định để tránh việc đấu tranh hoặc phản ánh không đúng hoặc dễ quy chụp và gây rối, làm mất đoàn kết trong nội bộ.

Cùng góp ý về nội dung này, các ý kiế khác cũng cho rằng, tại khoản 2, Điều 7 quy định về xử lý thông tin phát hiện lãng phí. Theo đó, người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhận được thông tin về lãng phí có trách nhiệm kiểm tra, làm rõ thông tin phát hiện lãng phí; trường hợp có lãng phí xảy ra phải ngăn chặn, khắc phục kịp thời; xử lý theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý sai phạm và công khai kết quả xử lý; giải trình trước cơ quan chức năng về việc để xảy ra lãng phí.

Cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, người đứng đầu cơ quan cấp trên trực tiếp khi nhận được thông tin về lãng phí có trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức làm rõ theo chức năng, nhiệm vụ của mình, ngăn chặn và kịp thời xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.

Đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám (đoàn tỉnh Quảng Ngãi) phát biểu. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cho rằng, chưa có quy định về thời hạn bắt buộc xử lý khi người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhận được thông tin về lãng phí. Do đó, nhằm bảo đảm trách nhiệm giải trình và ngăn chặn tình trạng trì hoãn, né tránh, đề nghị xem xét bổ sung nguyên tắc phải xử lý thông tin phát hiện lãng phí trong thời hạn cụ thể và công khai kết quả xử lý. Bởi, khi không có mốc thời gian bắt buộc, tính cưỡng chế của Luật giảm mạnh, làm suy giảm niềm tin của Nhân dân vào nỗ lực phòng, chống lãng phí mà chúng ta đang triển khai thực hiện khi chưa ban hành Luật.

Tại Khoản 5, Điều 7 dự thảo Luật quy định, các hành vi nghiêm cấm trong xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí và người thân. Đại biểu Quốc hội Tô Văn Tám (đoàn tỉnh Quảng Ngãi) cho rằng, chưa có quy định cấm hành vi của người đấu tranh chống lãng phí. Do đó, đề nghị nên nghiên cứu bổ sung quy định là cấm hành vi của những người này (những người thực hiện việc đấu tranh chống lãng phí).

Các ý kiến cũng lưu ý trách nhiệm xây dựng, lan tỏa văn hóa tiết kiệm chống lãng phí trong sản xuất kinh doanh, tiêu dùng của nhân dân trên cơ sở ý thức tự giác. Đồng thời, đề nghị rà soát, hoàn thiện thêm để đảm bảo cụ thể, khả thi đối với các quy định về các hành vi gây lãng phí, hành vi vi phạm, khen thưởng, xử lý vi phạm và bồi thường thiệt hại; quy định về cung cấp xử lý thông tin phát hiện lãng phí, bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí cả hai khía cạnh…

Đề xuất lấy ngày 31/5 hằng năm là Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí

Phát biểu giải trình thêm tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho hay, tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo bổ sung quy định cụ thể về hành vi gây lãng phí và hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện phòng, chống lãng phí ngay trong luật, nhằm thể chế hóa đầy đủ Hướng dẫn 63 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo giải trình thêm tại kỳ họp. Ảnh: Quochoi.vn

Đồng thời, dự thảo kế thừa một số quy định của luật hiện hành, nhận diện rõ từng hành vi gây lãng phí, tránh hiểu nhầm rằng dự thảo có thể xử lý cả những hành vi như lãng phí trong xây dựng hay soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Dự thảo cũng bổ sung và chỉnh lý quy định về quyền và trách nhiệm của người đấu tranh chống lãng phí; xử lý thông tin đấu tranh chống lãng phí theo đúng Quy định 231 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí; bảo đảm đồng bộ với pháp luật về tố cáo, phòng chống tham nhũng, tiếp công dân. Trong đó, Bộ trưởng bày tỏ đồng tình với ý kiến đại biểu Tô Văn Tám về việc tiếp tục nghiên cứu bổ sung các trường hợp phản ánh không đúng, quy chụp, cố tình bịa đặt, vu khống.

Ngoài ra, dự thảo cũng sẽ bổ sung quy định về hợp tác quốc tế trong phòng chống lãng phí; chỉnh lý quy định cụ thể về kiểm tra tiết kiệm, chống lãng phí để rõ ràng trong tổ chức thực hiện...

Bên cạnh các nội dung tiếp thu, Bộ trưởng cũng giải trình nhiều vấn đề đại biểu nêu, trong đó, về phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật, Bộ trưởng khẳng định, quan điểm xuyên suốt là dự thảo chỉ điều chỉnh đối với tổ chức, cá nhân trong khu vực nhà nước và khu vực tư nhân trực tiếp quản lý, sử dụng nguồn lực công như tài sản công, tài chính công, tài nguyên... Luật không điều chỉnh việc quản lý, sử dụng nguồn lực khác của khu vực tư nhân để tránh can thiệp quá sâu.

Đối với hoạt động sản xuất kinh doanh, tiêu dùng của nhân dân, đây là nội dung kế thừa luật hiện hành và đã được Quốc hội thảo luận kỹ khi xây dựng Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2014. Việc tiếp tục đưa ra các quy định mang tính khuyến khích, định hướng tại Chương III của dự thảo luật là cần thiết và phù hợp với Hiến pháp 2013.

Về Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí, dự thảo đề xuất lấy ngày 31/5 hằng năm – ngày bài viết “Thế nào là kiệm” đăng trên báo Cứu Quốc năm 1949 – để lan tỏa tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tiết kiệm, chống lãng phí, góp phần xây dựng văn hóa tiết kiệm trong toàn xã hội.

Một số luật hiện hành cũng có quy định tương tự, như Ngày Pháp luật Việt Nam; Ngày toàn dân phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn cứu hộ; Ngày Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Quy định này không có nghĩa là chỉ trong một ngày mới thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, mà nhằm phát động, duy trì thường niên một phong trào để thực hành tiết kiệm trở thành tự giác, tự nguyện, như tinh thần mà đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đề cập trong bài viết “Thực hành tiết kiệm”- Bộ trưởng giải thích.

Nguyễn Vũ