Nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi ứng điện tử toàn cầu

Ngày 10/9 tới đây, Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) phối hợp cùng RX Tradex Vietnam sẽ tổ chức hội thảo chuyên sâu với chủ đề “Chiến lược Nâng cao Vị thế của Việt Nam trong Chuỗi Cung ứng Điện tử Toàn cầu” trong khuôn khổ Triển lãm NEPCON VIETNAM 2025. Hội thảo không chỉ phản ánh xu hướng này mà còn nhấn mạnh nhu cầu chuyển đổi từ gia công sang sáng tạo để Việt Nam khẳng định vị thế bền vững

Vẫn còn phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài

Chuỗi cung ứng điện tử toàn cầu đang đối mặt với sự kết hợp giữa lạc quan và thận trọng, chịu ảnh hưởng từ tiến bộ công nghệ, yếu tố địa chính trị và các rủi ro kinh tế. Theo các báo cáo gần đây, ngành này dự kiến đạt giá trị hơn 1.000 tỷ USD vào năm 2025, với sự tăng trưởng mạnh mẽ ở lĩnh vực bán dẫn, linh kiện điện tử và thiết bị thông minh. Tuy nhiên, các vấn đề như thiếu hụt chip bán dẫn kéo dài từ đại dịch Covid-19, căng thẳng thương mại Mỹ-Trung và biến đổi khí hậu đã buộc các công ty đa quốc gia phải đa dạng hóa nguồn cung để giảm rủi ro.

Cụ thể, sự chuyển dịch “China+1” – chiến lược đa dạng hóa khỏi Trung Quốc – đã thúc đẩy đầu tư vào các quốc gia như Việt Nam, Ấn Độ và Indonesia. Đến năm 2025, Việt Nam được dự báo sẽ chiếm khoảng 15% thị phần nhập khẩu điện tử của Mỹ, với giá trị xuất khẩu điện tử dự kiến đạt 169 tỷ USD (năm 2024 đã đạt trên 126 tỷ USD).

Việt Nam đã nhanh chóng vươn lên thành một trung tâm lắp ráp và sản xuất điện tử quan trọng, chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Ảnh: PV

Ngành bán dẫn, một phần quan trọng của chuỗi cung ứng, dự kiến đạt giá trị 31,28 tỷ USD tại Việt Nam vào năm 2027, với tốc độ tăng trưởng hàng năm kép (CAGR) lên đến 10-15%. Các yếu tố như tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số đang định hình lại chuỗi cung ứng, đòi hỏi các quốc gia phải nâng cao năng lực từ lắp ráp cơ bản lên thiết kế và sản xuất tiên tiến.

Việt Nam đã nhanh chóng vươn lên thành một trung tâm lắp ráp và sản xuất điện tử quan trọng, chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Đến tháng 5/2025, xuất khẩu điện tử của Việt Nam đạt 60,8 tỷ USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước, khẳng định vị thế là trụ cột kinh tế. Các tập đoàn lớn như Samsung, Intel và Foxconn đã đầu tư hàng tỷ USD vào Việt Nam, biến quốc gia này thành “ngựa ô” trong chuỗi cung ứng bán dẫn, từ lắp ráp-thử nghiệm-đóng gói (Assembling, Testing, Packaging - ATP) đến các khâu cao cấp hơn.

Chính phủ Việt Nam đã ban hành các chính sách hỗ trợ, như Chiến lược Phát triển Công nghiệp Hỗ trợ và cam kết đầu tư vào bán dẫn, nhằm tận dụng lợi thế như lực lượng lao động trẻ, chi phí cạnh tranh và vị trí địa lý gần các thị trường lớn.

Nghị định 111/2015/NĐ-CP này 03/11/2025 và và nghị định 205/2025/NĐ-CP ngày 14/07/2025 sửa đổi nghị định 111/2015/NĐ-CP là những minh chứng rõ rệt về những chính sách hỗ trợ cụ thể từ Chính phủ Việt Nam cho ngành công nghiệp đầy sức sống này. Đây cũng là một nội dung được đề cập và thảo luận tại Hội thảo chuyên sâu này.

Đến năm 2025, Việt Nam nhắm đến kim ngạch xuất khẩu sản xuất đạt 454 tỷ USD, tăng 12%, với điện tử là động lực chính. Tuy nhiên, hiện tại, Việt Nam vẫn chủ yếu ở khâu gia công lắp ráp, phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài, dẫn đến giá trị gia tăng nội địa chỉ khoảng 20-30%.

Cơ hội chuyển đổi từ gia công đến kiến tạo giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu
Dù tăng trưởng ấn tượng, ngành điện tử Việt Nam vẫn gặp nhiều rào cản cấu trúc. Đầu tiên là thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong thiết kế chip và sản xuất tiên tiến, với nhu cầu đào tạo hàng nghìn kỹ sư mỗi năm nhưng nguồn cung hạn chế. Thứ hai, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, như tắc nghẽn logistics và thiếu điện ổn định, làm tăng chi phí sản xuất và khiến một số công ty cân nhắc chuyển sang các quốc gia khác như Ấn Độ hoặc Philippines.

Các rủi ro địa chính trị, như đe dọa áp thuế từ Mỹ đối với hàng hóa Việt Nam, có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu, đặc biệt khi Việt Nam bị cáo buộc là “cầu nối” cho hàng Trung Quốc né thuế. Ngoài ra, cạnh tranh gay gắt từ các nước láng giềng và vấn đề lao động – như điều kiện làm việc và an toàn – đang là thách thức lớn, theo báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Cuối cùng, sự phụ thuộc vào FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài) khiến doanh nghiệp nội địa khó chen chân vào chuỗi cung ứng toàn cầu, với vốn đầu tư và công nghệ hạn chế.

Một phiên thảo luận sôi nổi tại Diễn đàn M-TALK, sự kiện tiền Triển lãm NEPCON Việt Nam 2025. Ảnh: NEPCON

Năm 2025 mang lại nhiều cơ hội cho Việt Nam để nâng tầm vị thế. Chiến lược “Make in Vietnam” đang thúc đẩy chuyển đổi số, với ngành ICT chuyển từ outsourcing sang sản xuất sản phẩm giá trị cao, tăng trưởng hơn 20% mỗi năm – nhanh nhất Đông Nam Á. Các doanh nghiệp như Hanel PT, Lumi Smart Factory, InTech, ETEK Tân Phát, v.v. đang dẫn dắt sự chuyển dịch này, tập trung vào đổi mới sáng tạo và tích hợp công nghệ cao.

Với sự hỗ trợ từ chính phủ, như các chương trình đào tạo và ưu đãi thuế, Việt Nam có thể trở thành trung tâm R&D (nghiên cứu và phát triển) ở Đông Nam Á.

Đầu tư FDI tiếp tục đổ về, với các dự án lớn từ Mỹ và châu Âu, giúp Việt Nam tích hợp sâu hơn vào chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu. Hơn nữa, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP và EVFTA mở ra thị trường mới, thúc đẩy xuất khẩu và chuyển giao công nghệ.

Để tận dụng, Việt Nam cần tập trung vào tái cấu trúc chuỗi cung ứng, tăng cường chuyển đổi số và hợp tác quốc tế. Đây cũng là những nội dung sẽ được các chuyên gia phân tích vầ thảo luận tại hội thảo NEPCON Vietnam 2025 sẽ diễn ra tới đây. Các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng chuyển đổi từ lắp ráp sang sáng tạo là chìa khóa để Việt Nam không chỉ là “xưởng gia công” mà trở thành “người chơi chính” trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Hội thảo sẽ diễn ra từ 13:00 đến 16:15 ngày 10 tháng 9 năm 2025 tại Trung tâm Triển lãm và Hội chợ Quốc tế (I.C.E.), 91 Trần Hưng Đạo, Hà Nội. Với hình thức thảo luận cùng chuyên gia, sự kiện dành cho lãnh đạo doanh nghiệp, chuyên gia ngành điện tử, nhà đầu tư và đại diện cơ quan quản lý nhà nước.

Việt Anh