Nâng hiệu quả tiếp cận pháp luật nhờ chuyển đổi số

Xu hướng tất yếu và cấp thiết

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra những thay đổi sâu rộng trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, trong đó có công tác PBGDPL. Đối với lực lượng vũ trang, đặc biệt là Quân đội, chuyển đổi số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu cấp thiết nhằm hiện đại hóa phương thức tuyên truyền, nâng cao hiệu quả tiếp cận pháp luật đến cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên các địa bàn chiến lược.

Theo Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) Phan Hồng Nguyên, chuyển đổi số trong PBGDPL không thể được hiểu đơn thuần là số hóa tài liệu hay đăng tải bài giảng lên nền tảng trực tuyến mà bản chất của chuyển đổi số là thay đổi tư duy, văn hóa tổ chức và phương thức làm việc. Việc này phải được triển khai theo lộ trình phù hợp, lấy người dân làm trung tâm và bảo đảm hiệu quả, tiết kiệm. Do đó, đổi mới phải bắt đầu từ nhận thức, từ việc xây dựng thói quen làm việc số của đội ngũ báo cáo viên và từng bước chuẩn hóa quy trình giảng dạy trên môi trường mạng.

Cán bộ Đồn Biên phòng Vàng Ma Chải đến chợ Sì Choang, xã Sì Lở Lầu hướng dẫn đồng bào sử dụng điện thoại thông minh. Ảnh: Đức Duẩn

Trong quân đội, ứng dụng công nghệ số đang mở rộng không gian học tập và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cán bộ, chiến sĩ tiếp cận tri thức pháp luật. Các hệ thống học liệu điện tử, nền tảng chia sẻ thông tin, phần mềm mô phỏng và trợ lý ảo đã hỗ trợ báo cáo viên trong giảng dạy, đồng thời tăng khả năng tương tác và mức độ chủ động của người học.

TS. Vũ Hoài Phương (Học viện Báo chí và Tuyên truyền) khẳng định lợi ích rõ rệt của công nghệ khi cho rằng, việc chuyển đổi nội dung pháp luật thành file âm thanh giúp chiến sĩ có thể tiếp cận kiến thức ngay cả khi đang luyện tập ngoài thao trường hay tăng gia sản xuất, thể dục thể thao. Nhờ đó, tri thức pháp lý được lan tỏa một cách linh hoạt, phù hợp hơn với đặc thù nhiệm vụ quân sự.

Không chỉ phục vụ người học, AI còn hỗ trợ mạnh mẽ cho báo cáo viên pháp luật. Các công cụ như ChatGPT, NotebookLM, Notion AI giúp thiết kế đề cương, mô phỏng tình huống, tạo sơ đồ tư duy hay sinh ra video - hình ảnh minh họa phục vụ giảng dạy...

Tuy nhiên, càng sử dụng công nghệ nhiều, yêu cầu về bảo mật càng trở nên quan trọng; nguy cơ lộ lọt thông tin mật rất dễ xảy ra khi đưa vào bài giảng các ví dụ cụ thể liên quan đến vi phạm, số liệu đặc thù đơn vị. Thiếu tướng Nguyễn Việt Dũng, Cục trưởng Cục Pháp chế (Bộ Quốc phòng) nhấn mạnh, các báo cáo viên cần chủ động nhưng thận trọng, chỉ đưa vào bài giảng các nội dung được phép công khai; nếu thông tin thuộc phạm vi bí mật nhà nước thì phải xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền.

Khi chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng

Không chỉ tạo thay đổi trong cơ quan, đơn vị, chuyển đổi số trong PBGDPL đã lan tỏa mạnh mẽ đến cộng đồng, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới - nơi người dân có ít cơ hội tiếp cận tri thức pháp luật. Một trong những mô hình nổi bật là chương trình "Thầy giáo quân hàm xanh đẩy nhanh chuyển đổi số" do Bộ đội Biên phòng tỉnh Lai Châu triển khai.

Tại bản Sì Choang, xã Sì Lở Lầu, mỗi tối cuối tuần Nhà văn hóa bản lại sáng đèn khi hàng chục người dân tham gia "lớp học số". Ở đó, cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Vàng Ma Chải tận tình hướng dẫn kỹ năng sử dụng điện thoại thông minh, nhận diện tin giả, tra cứu pháp luật về đất đai, biên giới, an ninh trật tự, cũng như thực hiện các dịch vụ công trực tuyến.

Cán bộ Đồn Biên phòng Vàng Ma Chải đến chợ Sì Choang, xã Sì Lở Lầu hướng dẫn đồng bào sử dụng điện thoại thông minh. Ảnh: Ảnh: Đức Duẩn

Thời gian đầu, chưa nhiều người tham gia lớp học; cán bộ chiến sĩ đã chia thành những tổ tư vấn kỹ năng số, tổ hỗ trợ số đến từng nhà hỗ trợ, vận động bà con tham gia đông đảo. Kết quả, nhiều người chỉ mới lần đầu được tiếp cận điện thoại thông minh nhưng sau vài buổi học đã có những kỹ năng sử dụng cơ bản.

Không chỉ dừng lại ở kỹ năng công nghệ, mô hình còn giúp người dân nắm chắc quy định pháp luật và ứng dụng vào cuộc sống. Nhiều hộ gia đình biết truy cập Cổng dịch vụ công quốc gia, khai báo tạm trú, tra cứu chính sách pháp luật; thậm chí livestream bán nông sản như sâm Lai Châu, chè cổ thụ, cá hồi…

Trong khi đó, tại Lữ đoàn Công binh 83 Hải quân, chuyển đổi số được đẩy mạnh theo hướng hiện đại hóa đồng bộ. Đơn vị tổ chức tuyên truyền chuyên sâu các quy định pháp luật liên quan an ninh mạng, an toàn thông tin và bảo vệ dữ liệu; triển khai tập huấn chuyển đổi số, số hóa bài giảng, mô phỏng huấn luyện và học trực tuyến qua mạng quân sự và phần mềm Qime. Song song với đó, hệ thống giám sát an ninh mạng, phần mềm chống mã độc cùng sự phối hợp với Trung tâm 386 giúp bảo đảm an toàn thông tin trong toàn bộ hoạt động PBGDPL.

Những mô hình trên minh chứng rằng chuyển đổi số không chỉ thay đổi phương thức tuyên truyền pháp luật mà còn tác động trực tiếp đến đời sống xã hội, giúp người dân, cán bộ, chiến sĩ tiếp cận tri thức pháp luật một cách dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Đỗ Quyên