NASA phát hiện 'mạng nhện đá' khổng lồ trên sao Hỏa

Theo Live Science, đây là lần đầu tiên các nhà khoa học có thể nghiên cứu trực tiếp những đặc điểm này, những đường gờ giao nhau trải dài hàng chục cây số, được cho là hình thành từ hoạt động của nước ngầm cổ đại bên dưới lớp vỏ hành tinh.

Những hình ảnh mới từ xe tự hành Curiosity cho thấy một loạt các gờ đá dạng “hộp”, trông giống như những mạng nhện khổng lồ khi nhìn từ trên cao - Ảnh: NASA

Những cấu trúc này, được gọi là “boxes” (hộp đá), là các mạng lưới đường gờ khoáng chất giao cắt, nhìn từ trên cao giống như những sợi tơ đan chằng chịt. Chúng có thể kéo dài tới 20km và có hình dạng kỳ lạ đến mức từng khiến các nhà nghiên cứu bối rối khi nhìn từ không gian. Tuy nhiên, nhờ những hình ảnh chi tiết mà Curiosity gửi về vào tháng 6.2024, lần đầu tiên các nhà khoa học có thể quan sát kỹ hơn những “mạng nhện” bí ẩn này từ khoảng cách gần.

NASA cho biết các gờ đá này có khả năng được hình thành từ dòng nước ngầm nhỏ giọt qua các vết nứt trong đá, để lại các khoáng chất như canxi sunfat tích tụ theo thời gian. Những khoáng chất này sau đó cứng lại, tạo thành các “ống dẫn” khoáng học như xi măng. Sau hàng triệu năm bị gió sao Hỏa mài mòn, lớp đá mềm xung quanh biến mất, để lại mạng lưới các gờ cứng hơn, chính là những “mạng nhện đá” mà Curiosity đang quan sát.

Các cấu trúc boxwork trên sao Hỏa trông giống như mạng nhện bằng đá khi nhìn từ không gian - Ảnh: NASA

Những cấu trúc “hộp đá” nhỏ tương tự đã từng được tìm thấy trong hang động trên Trái đất, hình thành từ quá trình nhỏ giọt và kết tinh khoáng chất giống như nhũ đá và măng đá. Tuy nhiên, điểm đặc biệt ở đây là quy mô: sao Hỏa có những mạng đá khổng lồ, điều chưa từng được ghi nhận ở bất kỳ nơi nào khác trong hệ Mặt trời.

NASA lưu ý rằng những mạng lưới này không nên nhầm lẫn với hiện tượng “nhện trên sao Hỏa” nổi tiếng, vốn được tạo ra bởi quá trình băng carbon dioxide thăng hoa vào mùa xuân. Khác với hiện tượng mùa vụ và có tính khí động lực học, các “mạng nhện đá” mà Curiosity đang quan sát là di tích địa chất cổ xưa, bằng chứng về một quá khứ có thể từng đầy nước ngầm bên dưới lớp đất đỏ.

Curiosity hiện đang khám phá khu vực hộp đá trên sườn núi Sharp, một đỉnh núi cao hơn 5,5km nằm giữa miệng hố Gale Crater, nơi robot này đã hạ cánh từ năm 2012. Curiosity tiến đến khu vực này vào tháng 11.2024 và đến nơi đầu tháng 6 năm nay. NASA cho biết các gờ này không xuất hiện ở bất kỳ khu vực nào khác trên núi, và chưa rõ lý do tại sao chúng lại chỉ có mặt ở đây.

Vào ngày 23.6, NASA đã công bố loạt ảnh cận cảnh đầu tiên về cấu trúc hộp đá, kèm theo một video tương tác 3D trên YouTube, cho phép người xem “tham quan” trực tiếp khu vực địa chất kỳ lạ này qua màn hình.

Video của NASA về "mạng nhện đá" - Video: NASA

Bên cạnh việc chụp ảnh, Curiosity còn khoan mẫu đá xung quanh mạng hộp để phân tích thành phần hóa học. Kết quả gây bất ngờ: các mẫu chứa nhiều mạch canxi sunfat, một khoáng chất mặn thường được để lại bởi nước ngầm, và chưa từng được phát hiện ở núi Sharp trước đây.

“Phát hiện ra canxi sunfat ở đây là điều thật sự bất ngờ. Nó mở ra nhiều khả năng mới về lịch sử nước của khu vực này”, Abigail Fraeman, phó dự án khoa học của Curiosity tại Phòng thí nghiệm động cơ phản lực NASA (JPL), cho biết.

Các nhà nghiên cứu tin rằng bằng cách phân tích kỹ các mạng hộp này, họ có thể lần theo dấu vết của dòng chảy nước ngầm cổ xưa, và thậm chí là các đại dương ngầm khổng lồ dưới bề mặt sao Hỏa — những đại dương mới chỉ được suy đoán gần đây qua các dữ liệu radar.

Phát hiện này là một mảnh ghép quan trọng trong việc tái dựng quá khứ của hành tinh đỏ, một hành tinh từng có nước, có khí hậu ôn hòa, và có thể từng là ngôi nhà tiềm năng cho sự sống. Dù vẫn còn nhiều ẩn số, mạng “nhện đá” khổng lồ mà Curiosity vừa khám phá mang đến cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử thủy văn sao Hỏa, và mở ra nhiều hướng nghiên cứu mới.

Hoàng Vũ