Nền 'kinh tế lo âu' bùng nổ, người tiêu dùng sẵn sàng chi nhiều tiền hơn để mua sự an tâm
Trong khi người tiêu dùng ngày càng 'thắt chặt chi tiêu' thì lĩnh vực an toàn, an ninh lại tăng trưởng đáng kinh ngạc. Người dùng sẵn lòng chi trả nhiều tiền hơn để mua cảm giác bình yên.
Khi tân Giám đốc điều hành của ứng dụng định vị Life360 đang nổi tiếng trên toàn cầu mô tả đây là một phần của “nền kinh tế lo âu”, nhiều người cho rằng lời nhận định này nghe có vẻ sáo rỗng. Tuy nhiên, trên thực tế điều này lại là một sự thừa nhận thẳng thắn đến bất ngờ.
Ứng dụng Life360 cho phép các gia đình theo dõi vị trí của con cái (hoặc cha mẹ, người thân) theo thời gian thực, khá chính xác và tiện dụng. Theo một báo cáo, ứng dụng này phổ biến đến mức cứ mười điện thoại của người dùng tại Mỹ thì sẽ có 1 điện thoại cài Life360.
Khởi đầu là một sản phẩm thuộc thị trường ngách, Life360 nhanh chóng vươn lên trở thành ứng dụng không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của nhiều hộ gia đình.
Life360, cùng với Snap Map của Snapchat và Find My Friends của Apple đang được quảng bá là một công cụ bảo đảm an toàn, mang lại cảm giác an tâm. Tuy vậy, các chuyên gia công nghệ cho rằng, tính tiện dụng của Life360 song hành với sự lo lắng và việc khai thác thương mại từ ứng dụng này làm nổi bật một hiện tượng văn hóa lớn và đáng lo ngại hơn: Chúng ta đang sống trong một thế giới mà nỗi bất an, cảnh giác và thậm chí cả những sai lầm của người dùng đều có thể bị lợi dụng như một “công cụ thương mại”.
Trong thế giới hiện đại, nhiều sản phẩm công nghệ dễ dàng trở thành “phương thuốc” không thể thiếu của nhiều người dùng. (Nguồn: The Conversation)
Công nghệ tận dụng lo âu
Xét về góc nhìn tâm lý học, lo lắng ở một góc độ nào đó là một điều tốt, giúp con người có sự chuẩn bị trước những mối đe dọa tiềm tàng, từ đó, các thông tin tiêu cực hoặc mang tính đe dọa có thể được xử lý dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Sự cảnh giác và lo lắng từng bảo vệ loài người an toàn trước những kẻ săn mồi thời nguyên thủy thì trong xã hội hiện đại, nhiều người tìm kiếm sự an tâm qua việc sử dụng các ứng dụng công nghệ, ví dụ như cập nhật ứng dụng, lướt bảng tin hay kiểm tra bản đồ kỹ thuật số thường xuyên hơn.
Công nghệ không hề đóng vai trò trung lập như nhiều người lầm tưởng. Trên thực tế, công nghệ có thể khuếch đại nỗi sợ và cảm xúc của con người. Đơn cử, ứng dụng định vị người thân, bạn bè Life360 mang đến cho chúng ta sự an tâm, nhưng cũng có thể tạo ra những nỗi lo mới.
Hãy tưởng tượng khi phát hiện vị trí của con trẻ bất ngờ tạm dừng trong một thời gian khá dài mà địa điểm hiển thị lại không quen thuộc, bạn chắc chắn sẽ ngay lập tức gọi điện để kiểm tra. Tâm lý an tâm khi đã có sẵn một công cụ có thể kiểm soát được tình huống, lại khiến chúng ta có xu hướng ngày càng phụ thuộc vào công nghệ.
Lo lắng thường biểu hiện dưới dạng một nỗi bất an mơ hồ. Ví dụ, nhà bạn có thể không an toàn, con bạn có thể chưa dành đủ thời gian cho việc học hành, hoặc làn da bạn có thể không đủ rạng rỡ. Một khi nỗi bất an được gọi tên, một sản phẩm ra đời như giải pháp tâm lý giúp trấn an người dùng và xoa dịu sự lo lắng. Trong thế giới thương mại hiện đại, nhiều sản phẩm công nghệ vì thế dễ dàng trở thành “phương thuốc” không thể thiếu của nhiều người dùng.
Ngày nay, nuôi dạy con cái là lĩnh vực khá phổ biến được các nhãn hàng khai thác và tập trung nghiên cứu. Các chuyên gia marketing của nhiều nhãn hàng thường khai thác những lo lắng, băn khoăn của các bậc phụ huynh để cho ra những sản phẩm phù hợp với nhu cầu. Những sản phẩm như các ứng dụng định vị, đồ ăn vặt hữu cơ...đều ra đời từ những nghiên cứu khai thác từ tâm lý người tiêu dùng.
Dù vậy, một số chuyên gia tâm lý cho rằng, cảm giác an tâm nhẹ nhõm là có thật nhưng chỉ mang tính tạm thời, mâu thuẫn tiềm ẩn trong mỗi người vẫn luôn hiện hữu.
Trên thực tế, các thuật toán sẽ tiếp nhận các hành vi tiêu dùng, thông qua rất nhiều can thiệp nhỏ để xác định thông báo, lời nhắc và câu chuyện nào có thể tác động hiệu quả nhất đến cảm xúc của người tiêu dùng. Thông qua việc chấp nhận các điều khoản và điều kiện khi sử dụng sản phẩm hay ứng dụng, khách hàng trở thành một phần của thí nghiệm hành vi mà các doanh nghiệp hướng tới.
Niềm tin của người tiêu dùng đang được định hình qua lăng kính thương mại và xây dựng dựa trên lựa chọn cá nhân, dần len lỏi vào thói quen hàng ngày và cuối cùng trở thành một phần của nền kinh tế.
Sẵn sàng chi nhiều hơn để mua sự an tâm
Khảo sát gần đây của Life360 trên 1.000 người trưởng thành tại Mỹ cho thấy có đến 71% người được hỏi cho biết họ cảm thấy “dễ bị tổn thương” về mặt kinh tế. 64% thừa nhận mức độ lo lắng của họ đã tăng vọt kể từ đầu năm nay.
Khi được yêu cầu dùng 3 từ để mô tả cảm xúc của mình, những từ được chọn nhiều nhất vẽ nên một bức tranh u ám: căng thẳng, lo lắng và hỗn loạn.
Chi phí sinh hoạt leo thang không ngừng, “bóng ma” thuế quan và một thị trường việc làm đầy bấp bênh, nơi trí tuệ nhân tạo (AI) vừa là cơ hội, vừa là mối đe dọa hiện hữu. Nỗi lo không còn là cảm xúc mơ hồ mà đã trở thành một lực lượng mang yếu tố kinh tế, định hình lại cách chúng ta tiêu tiền mỗi ngày.
Trong khi người tiêu dùng ngày càng “thắt chặt chi tiêu” thì lĩnh vực an toàn, an ninh lại tăng trưởng đáng kinh ngạc. Các ứng dụng cảnh báo khẩn cấp, hệ thống an ninh gia đình và phần mềm bảo mật kỹ thuật số...chứng kiến sự tăng trưởng chóng mặt. Người dùng sẵn lòng chi trả nhiều tiền hơn để mua cảm giác bình yên.
Người tiêu dùng thế giới đang thắt chặt chi tiêu khi những bất ổn kinh tế gia tăng. (Nguồn: The Economist)
“Khi bất ổn kinh tế gia tăng, nhu cầu về an toàn càng trở nên cấp thiết. Nhà đầu tư tìm đến các tài sản trú ẩn an toàn, doanh nghiệp ưu tiên những khoản đầu tư ít rủi ro và các gia đình đặt cược vào sự an tâm”, chuyên gia kinh tế Aaron Terrazas của Life360 phân tích.
Điều đáng chú ý là giới trẻ hiện nay đang quan tâm vấn đề an toàn và an ninh nhiều hơn là các thế hệ trước đó. Trong khi thế hệ X sinh ở giai đoạn 1965-1980 và thế hệ sinh ra ở giai đoạn 1946-1964 ưu tiên chi tiêu cho sức khỏe, thì thế hệ Y (năm sinh 1981-1996) và gen Z (năm sinh 1997-2012) lại đặt an toàn và an ninh lên làm mối quan tâm số một.
Chuyên gia Aaron Terrazas lý giải, đây là kết quả của “trải nghiệm kinh tế định hình nhân cách”. Thế hệ trẻ ngày nay đã trưởng thành trong một chuỗi dài những bất ổn mang tính lịch sử.
“Cũng giống như ông bà của họ được định hình bởi thời kỳ Đại suy thoái và Thế chiến II, Gen Y và Gen Z bước vào tuổi trưởng thành trong giai đoạn hỗn loạn với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 và đại dịch Covid-19”, ông Terrazas nhận định.
Tiến sĩ Mara Einstein đến từ khoa Nghiên cứu truyền thông thuộc Đại học New York (Mỹ) khuyến nghị, trong bối cảnh phần lớn các không gian kỹ thuật số đang bị thương mại hóa, người dùng cần chủ động hơn trong việc lựa chọn mức độ tương tác với thiết bị di động cũng như đưa ra các quyết định mua hàng.
“Chúng ta có thể lựa chọn mức độ tham gia các ứng dụng số thông qua tần suất sử dụng điện thoại. Bằng cách duy trì thói quen này và tận dụng thời gian, chúng ta có thể định hướng nền kinh tế lo âu một cách rõ ràng và tự tin hơn”, chuyên gia này cho hay.
