Nên lập sàn vàng vật chất hay phái sinh?

Tại Tọa đàm “Sàn giao dịch vàng: Minh bạch thị trường và ổn định kinh tế vĩ mô” ngày 18/11, ông Phan Quốc Đông, Phó Chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan, Bộ Tài chính, cho biết thị trường vàng đang ở giai đoạn đặc biệt nóng, tình trạng buôn lậu vàng diễn biến phức tạp. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.

Thời gian qua, Cục Hải quan xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều vụ việc, mỗi vụ thường có giá trị lớn, điển hình trên tuyến đường bộ khoảng 10kg. "Lượng vàng xử lý có thể cao hơn khi phối hợp với các lực lượng khác”, ông Đông cho hay.

Các chuyên gia kiến nghị thành lập sàn giao dịch vàng để giảm tình trạng đầu cơ và chênh lệch giá bất hợp lý như thời gian qua.

Theo TS Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, khi việc tiếp cận vàng trở nên quá khó, tâm lý tò mò và đổ xô mua càng tăng, đẩy thị trường vào bất ổn. Do đó, cần minh bạch hóa thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng.

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng đánh giá, việc trữ vàng vật chất tại nhà là một sự lãng phí lớn đối với nền kinh tế. Ước tính lượng vàng cất giữ trong dân tương đương 8% GDP, nhưng không được đưa vào sản xuất - kinh doanh. Về lâu dài, cần phải hướng tới mô hình chứng khoán hóa vàng, người dân nắm giữ tài sản vàng dưới dạng chứng chỉ có giá trị tương đương vàng vật chất. Nhưng để điều đó trở thành hiện thực, điều quan trọng nhất là niềm tin: Người dân phải tin rằng chứng chỉ này an toàn tuyệt đối và có giá trị thực.

Về câu hỏi: Liệu Việt Nam có thể huy động được 300-500 tấn vàng trong dân vào nền kinh tế không? Ông Hiếu nhận định điều này là có thể, nhưng cần thời gian. “Nếu chúng ta xây dựng được niềm tin thị trường, giảm độc quyền, mở rộng quyền tham gia của doanh nghiệp và ngân hàng, bảo đảm lưu thông vàng minh bạch, cung cấp các sản phẩm đầu tư vàng an toàn thì dòng vàng trong dân sẽ dần đi vào hệ thống một cách tự nhiên và tự nguyện”, ông nói.

Các chuyên gia đều cho rằng việc thành lập sàn giao dịch vàng trong bối cảnh hiện nay là cần thiết và phù hợp với yêu cầu quản lý thị trường. Tuy nhiên, mấu chốt vấn đề là thiết kế mô hình sàn như thế nào? Lộ trình triển khai ra sao? Cơ chế quản trị, giám sát phải được thiết kế thế nào để hiệu quả, minh bạch? Nếu làm tốt, sàn vàng sẽ trở thành công cụ giúp Nhà nước quản lý một thị trường vốn có nhiều biến động, giảm tình trạng đầu cơ, thiếu minh bạch và chênh lệch giá bất hợp lý như thời gian qua.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long phân tích, một sàn vàng hoạt động đúng chuẩn sẽ giúp cơ quan quản lý giám sát giao dịch theo thời gian thực, nắm được các luồng mua bán, mức độ biến động, rủi ro thị trường và nhận diện các nhóm tác động đến giá. Khi có dữ liệu tập trung, Nhà nước mới có thể thực hiện can thiệp bằng công cụ thị trường khi cần thiết, như áp trần vị thế, giới hạn giao dịch, hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Bên cạnh đó, sàn vàng cho phép tạo lập dữ liệu đầy đủ, minh bạch, kết nối giữa thị trường vật chất - tài khoản - chính sách tiền tệ. Nếu không có nền tảng dữ liệu này, Nhà nước rất khó điều hành một thị trường đang có tác động mạnh tới tỷ giá, lạm phát và ổn định vĩ mô. Việc quản lý hoàn toàn dựa vào hành chính như trước đây không còn phù hợp.

Gợi mở giải pháp, TS Cấn Văn Lực nhìn nhận: Dù vừa chạy, vừa xếp hàng, vừa làm, vừa thử nghiệm nhưng những phương án căn cơ vẫn phải có.

Trong các phương án được đưa ra, ông Lực thiên về phương án cho phép vàng như một vật chất, một sản phẩm được giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa. “Vì chúng ta đã có có quy trình vận hành rõ ràng rồi, chỉ việc bổ sung thêm một mặt hàng thôi”, ông nói.

Đồng tình, ông Nguyễn Minh Tuấn, CEO AFA Capital, sáng lập nền tảng tài chính TOPI phân tích: Cụm từ “sàn vàng” dễ gợi nhớ mô hình vàng phái sinh (CFD) từng gây thiệt hại cho nhà đầu tư 10 năm trước, khi giao dịch chỉ dựa trên chênh lệch giá mà không có vàng thật. Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác, dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao -nhận minh bạch. Điều cốt lõi của mô hình mới là phải trả lời rõ ràng: Ai là người mua - bán? Tiền có được thanh toán thật hay không? Người mua có thể nhận vàng vật chất hay phải ký gửi? Khi bán lại có phải giao vàng thật hay không? Những yêu cầu này nhằm tách biệt mô hình mới với các sàn CFD trước đây.

Cùng với việc định hình mô hình giao dịch, thị trường vàng cần được phân tách rõ ràng giữa vàng CFD và vàng vật chất; trong vàng vật chất phải tách vàng nguyên liệu, vàng miếng và vàng trang sức.

Theo ông Tuấn, lộ trình phát triển Sở giao dịch vàng vật chất quốc gia phải bắt đầu từ vàng nguyên liệu để giải quyết nguồn cung cho sản xuất. Khi đầu vào ổn định, mới có thể mở rộng sang giao dịch vàng miếng - tài sản đầu tư phổ biến với người dân.

Thanh Hoa