Nền tảng kiến tạo động lực bứt phá cho quốc gia
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế toàn cầu, cuộc đua tranh về năng lực cạnh tranh giữa các quốc gia ngày càng trở nên khốc liệt. Nền tảng của sức mạnh quốc gia không còn chỉ nằm ở tài nguyên thiên nhiên hay lao động giá rẻ, mà được quyết định bởi chất lượng nguồn nhân lực - những con người có khả năng làm chủ công nghệ và thành thạo tay nghề. Giữa bối cảnh đó, việc cải cách và hiện đại hóa giáo dục nghề nghiệp (GDNN) không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một mệnh lệnh cấp thiết, một bước đi chiến lược để tạo ra động lực bứt phá cho đất nước.
Ảnh minh họa: TTXVN
Phải thừa nhận rằng, trong những năm qua, hệ thống GDNN của Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Mạng lưới hàng nghìn cơ sở đào tạo đã được kiện toàn, đa dạng hóa, góp phần không nhỏ vào việc chuyển dịch cơ cấu lao động và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận, GDNN vẫn chưa thực sự xứng tầm với vai trò chiến lược của mình. Một trong những rào cản lớn nhất chính là định kiến xã hội.
Tâm lý chuộng bằng cấp, đề cao danh vị đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều gia đình và học sinh, khiến con đường học nghề thường bị xem là lựa chọn “thứ yếu”, là “lối rẽ” sau khi không đạt nguyện vọng vào đại học. Thực tế này dẫn đến một nghịch lý là trong khi các doanh nghiệp “khát” lao động có tay nghề cao, thì công tác tuyển sinh của các trường nghề lại gặp nhiều khó khăn. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở vào học nghề chỉ đạt khoảng 8-10%, một con số quá thấp so với mục tiêu đề ra.
Bên cạnh đó, hệ thống GDNN vẫn tồn tại nhiều bất cập nội tại. Sự gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp còn lỏng lẻo, thiếu hiệu quả. Công tác quy hoạch mạng lưới còn manh mún, chồng chéo, chưa gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế của quốc gia và địa phương. Hoạt động hướng nghiệp và phân luồng học sinh còn yếu kém, chưa thể thay đổi được nhận thức của xã hội. Tất cả những “nút thắt” này đã khiến chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao, chưa theo kịp tốc độ phát triển của đất nước.
Kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển cho thấy, GDNN luôn được đặt ở vị trí hàng đầu, bởi nó quyết định trực tiếp sức cạnh tranh của cả nền kinh tế. Để nước ta có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, không có con đường nào khác ngoài việc kiến tạo một lực lượng lao động chất lượng cao, có kỹ năng vững vàng và làm chủ công nghệ. Để hiện thực hóa mục tiêu này, việc cải cách GDNN phải được xây dựng trên ba trụ cột vững chắc: Một cơ chế tài chính đủ mạnh, sự gắn kết thực chất giữa nhà trường và doanh nghiệp, và chuyển đổi số toàn diện. Cùng với ba trụ cột đó, một đột phá về chính sách mang tính lịch sử đã được mở ra với Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.
Việc bổ sung cấp trung học nghề tương đương trung học phổ thông và ưu tiên đầu tư cho các trường đạt chuẩn quốc tế là một cú hích mạnh mẽ. Chính sách này không chỉ nâng tầm GDNN trong hệ thống giáo dục quốc dân mà còn trực tiếp phá vỡ tâm lý coi trọng bằng cấp, khẳng định học nghề là một lựa chọn có giá trị, giàu tiềm năng. Đồng thời, việc thống nhất đầu mối quản lý Nhà nước về GDNN sẽ tạo ra một hệ thống đồng bộ, liên thông, khắc phục sự chồng chéo, giúp công tác phân luồng và hướng nghiệp trở nên thông suốt và hiệu quả hơn.
Cải cách và hiện đại hóa GDNN là một hành trình đầy thách thức nhưng cũng là con đường tất yếu để hiện thực hóa khát vọng phát triển của dân tộc. Đầu tư cho GDNN chính là đầu tư cho tương lai, là kiến tạo nền tảng vững chắc nhất để tạo ra động lực, giúp đất nước bứt phá và vững bước trên con đường hội nhập toàn cầu.
