Nga cải tiến tên lửa Iskander-M xuyên thủng 'tấm khiên' Patriot
Cựu phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine vừa tiết lộ rằng hiệu suất đánh chặn tên lửa đạn đạo của hệ thống Patriot đã giảm xuống chỉ còn khoảng 6%. Sự sụt giảm này, nếu chính xác, có thể là bước ngoặt nghiêm trọng trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.
Trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông địa phương, tướng Igor Romanenko, cựu Phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, cho biết hiệu quả đánh chặn của Patriot đã giảm mạnh trong những tháng gần đây.
“Nếu trước đây chúng tôi có thể hạ được khoảng 40% số tên lửa đạn đạo, thì nay con số này chỉ còn khoảng 6%. Nga đã cải tiến Iskander-M, khiến việc đánh chặn gần như bất khả thi”, ông nói.
Theo Romanenko, Nga đã cập nhật phần mềm điều khiển bay của tên lửa Iskander-M, giúp nó cơ động linh hoạt hơn trong pha cuối – giai đoạn mà radar Patriot phải dự đoán đường bay để dẫn đường cho tên lửa đánh chặn.
Khi đầu đạn thay đổi hướng chỉ trong tích tắc, hệ thống tính toán không còn đủ thời gian phản ứng, khiến tên lửa đánh chặn lạc mục tiêu. Đây là một bước tiến nhỏ về kỹ thuật nhưng tạo ra tác động cực lớn trong thực chiến.
Patriot – hệ thống phòng không nổi tiếng của Mỹ – được thiết kế từ thập niên 1980, đến nay đã trải qua nhiều lần nâng cấp.
Một khẩu đội Patriot thường bao gồm radar trinh sát AN/MPQ-65, trung tâm điều khiển, hệ thống phóng và các tên lửa đánh chặn PAC-2 hoặc PAC-3.
Loại PAC-3 hiện đại nhất có tầm bắn khoảng 100–160 km, tốc độ đánh chặn lên đến Mach 4,5 (hơn 5.000 km/h), được quảng bá là có khả năng tiêu diệt cả máy bay, tên lửa hành trình lẫn đạn đạo tầm ngắn.
Mỗi khẩu đội Patriot cần hàng trăm binh sĩ vận hành và có giá trị hàng tỷ USD. Ukraine hiện sở hữu khoảng 8 khẩu đội Patriot được cung cấp bởi Mỹ, Đức và Hà Lan.
Tuy nhiên, theo nguồn tin trong quân đội Ukraine, chỉ khoảng 5 khẩu đội vẫn duy trì tình trạng chiến đấu đầy đủ, số còn lại đang bảo dưỡng hoặc bị hư hại sau các đợt tập kích của Nga.
Việc Patriot giảm hiệu quả không chỉ đơn thuần là vấn đề kỹ thuật. Trong bối cảnh chiến sự kéo dài, Ukraine ngày càng phụ thuộc vào lớp phòng không phương Tây để bảo vệ các thành phố lớn và cơ sở hạ tầng trọng yếu.
Nếu “lá chắn” này bị xuyên thủng, nguy cơ Nga gia tăng các cuộc tấn công bằng tên lửa Iskander-M, Kinzhal hoặc Kalibr là rất cao, khiến mạng lưới phòng không Ukraine bị quá tải.
Từ đầu năm đến nay, Nga liên tục sử dụng chiến thuật “bão lửa” – phóng tên lửa từ nhiều hướng khác nhau, kết hợp mồi nhử và UAV cảm tử nhằm làm rối radar Patriot.
Khi hệ thống phải xử lý hàng chục mục tiêu cùng lúc, radar có thể bị nhiễu hoặc buộc phải lựa chọn mục tiêu ưu tiên, tạo cơ hội cho các đòn tấn công thật lọt qua.
Các chuyên gia quân sự nhận định, việc Nga điều chỉnh phần mềm của Iskander-M là bước đi chiến lược. Tên lửa này vốn có tầm bắn khoảng 500 km, tốc độ Mach 6–7, mang đầu đạn nặng tới 700 kg và có thể tấn công chính xác vào mục tiêu cố định.
Giờ đây, khi nó còn biết “né” đòn đánh chặn, hiệu quả của Patriot – vốn là niềm tin phòng thủ của Kiev – bị đặt trước thách thức lớn.
Tướng Romanenko cho biết dữ liệu thu thập từ các đợt tấn công của Nga đã được gửi cho phía Mỹ để đánh giá lại thuật toán điều khiển và đề xuất cập nhật phần mềm cho Patriot.
Tuy nhiên, việc này cần thời gian, trong khi Ukraine đang phải hứng chịu các đợt oanh kích gần như mỗi tuần. “Patriot vẫn là hệ thống mạnh, nhưng nó không còn bất khả chiến bại”, ông thừa nhận.
Sự kiện này cho thấy cuộc đua công nghệ giữa tấn công và phòng thủ đang diễn ra khốc liệt.
Nếu như Patriot từng là biểu tượng cho năng lực phòng không hiện đại của phương Tây, thì Iskander-M đang chứng minh rằng Nga có thể thích ứng nhanh hơn nhiều người nghĩ.
Một khi ưu thế của Patriot bị thu hẹp, toàn bộ cấu trúc chiến lược của Ukraine – vốn dựa vào sự bảo trợ kỹ thuật từ Mỹ và NATO – sẽ phải xem xét lại.
Các chuyên gia phương Tây cảnh báo, nếu không có giải pháp cải tiến sớm, Ukraine có thể buộc phải dùng Patriot một cách “tiết kiệm”, chỉ triển khai bảo vệ các khu vực trọng yếu nhất như Kiev, Odessa hay các căn cứ không quân, trong khi phần lớn lãnh thổ sẽ phải dựa vào các hệ thống phòng không tầm trung như NASAMS hoặc IRIS-T.
Hiệu suất 6% không chỉ là con số kỹ thuật – đó là lời cảnh báo rằng sức mạnh công nghệ không phải bất biến.
Trong chiến tranh hiện đại, kẻ nào thích ứng nhanh hơn với thực tế chiến trường, kẻ đó sẽ nắm ưu thế. Và với Ukraine, thử thách này có thể là một trong những bài kiểm tra sinh tử nhất kể từ đầu cuộc xung đột.
