Nga gấp rút trang bị hệ thống phòng thủ chủ động sau khi xe tăng chịu thiệt hại nặng

Bên lề Diễn đàn Army 2024, một hợp đồng đã được ký kết để lắp đặt tổ hợp phòng thủ chủ động (APS) Arena-M cho xe tăng T-90M Proryv và hệ thống phun lửa hạng nặng TOS-1A Solntsepek.

Đơn vị chịu trách nhiệm thực hiện là Tập đoàn Uralvagonzavod nổi tiếng, tuy nhiên chi phí cũng như các điều khoản liên quan không được tiết lộ, bởi mệnh lệnh quốc phòng cấp nhà nước thuộc diện được giữ bí mật hoàn toàn với giới truyền thông.

Tuy nhiên theo nhận xét, nếu tích hợp Arena-M lên T-90 không gặp vấn đề gì thì việc lắp đặt tổ hợp này cho TOS-1A đòi hỏi một thiết kế mới, cụ thể là trước tiên hệ thống phải được nghiên cứu và thử nghiệm sao cho phù hợp kết cấu giàn phóng của phương tiện.

Cần nói thêm đó là chương trình nghiên cứu tổ hợp APS Arena đã bắt đầu được triển khai từ năm 1982 - một năm trước khi Liên Xô hoàn thành quá trình phát triển hệ thống phòng vệ chủ động đầu tiên cho xe tăng mang tên Drozd.

Vào thời điểm đầu những năm 1990, có thông tin cho rằng hệ thống Arena đã hoàn thiện và sắp được lắp đặt quy mô lớn trên xe tăng và xe bọc thép, mốc thời gian được đưa ra đó là năm 1993.

Tuy vậy ngay sau đó, Arena cho thấy còn nhiều thiếu sót và phải được sửa đổi, trong phiên bản mới Arena-E, nó không còn cột radar đặc trưng, các mảng ăng ten radar được phân bổ thành các khối nhỏ bố trí xung quanh tháp pháo để có góc nhìn tốt hơn.

Phiên bản Arena-E đã được Nga chào hàng tới các đồng minh, vừa để hoàn thiện vừa tìm thêm ngân sách chế tạo. Khi đó tại Moskva, thậm chí còn xuất hiện câu chuyện người Mỹ đã "bị sốc" khi nhìn thấy hệ thống APS này và muốn mua bằng mọi giá, nhưng lập tức bị từ chối.

Nhưng trên thực tế, ngay cả Ấn Độ với hợp đồng mua số lượng lớn xe tăng T-90S cũng không quan tâm đến Arena-E khi nhận thấy còn quá nhiều hạn chế, điều này buộc Moskva phải nhanh chóng cải tiến để cho ra đời phiên bản Arena-M vào giữa những năm 2010.

Việc lắp đặt Arena-M trên các loại xe tăng T-72 và T-90 đã được thực hiện để đánh giá và chính thức có thông báo hoàn thành vào tháng 4/2023. Tuy nhiên cũng chưa có chiến xa nào của Nga với hệ thống APS này được nhìn thấy trên chiến trường Ukraine.

Dựa trên các đặc điểm đã công bố, ngay cả phiên bản đầu tiên của hệ thống APS Arena cũng phải tiêu diệt được mọi thứ có khả năng đe dọa xe tăng, khi chúng đến từ mọi hướng.

Mặc dù vậy căn cứ một vài báo cáo, hiệu quả thực sự của tổ hợp APS này không như kỳ vọng. Khả năng đánh chặn tên lửa chống tăng hiện đại tấn công từ trên cao như Javelin là dấu hỏi rất lớn.

Thực tế chiến trường, sau khi xuất hiện một mối đe dọa hoàn toàn mới đối với xe tăng đó là máy bay không người lái FPV, Nga lại phải tiếp tục sửa đổi hệ thống Arena-M để đánh chặn chúng.

Kết quả của quá trình sửa đổi này chưa mang lại niềm tin, đồng thời vấn đề APS gây nguy hiểm cho bộ binh đi kèm, khi họ thường ở cách xe tăng dưới 50 mét vẫn được giải quyết.

Do vậy kể cả khi Nga quyết tâm trang bị tổ hợp APS Arena-M cho các xe tăng của mình trong thời gian tới, thiệt hại của chúng nhiều khả năng chỉ được giảm bớt phần nào chứ khó lòng hạn chế mạnh tổn thất như mong muốn của Moskva.

Việt Dũng