Nga kiểm soát pháo đài chiến lược Pokrovsk, Ukraine gặp khó khăn lớn ở Donetsk
Nếu Pokrovsk thất thủ, Nga sẽ sử dụng thị trấn này làm trung tâm hậu cần và bàn đạp tấn công các khu vực khác của Donetsk.
Ngày 2/12, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Nga đã chiếm được thị trấn Pokrovsk, đánh dấu thành quả lớn nhất trong chiến dịch 20 tháng qua. Ukraine phủ nhận việc thị trấn này thất thủ và khẳng định các lực lượng của Kiev vẫn kiểm soát khu vực phía Bắc. Hầu hết các nhà phân tích quân sự đều cho rằng Pokrovsk cuối cùng sẽ thất thủ.
Xung đột Ukraine. Ảnh: Reuters
Pokrovsk dần thuộc quyền kiểm soát của Nga như thế nào?
Trước khi xung đột nổ ra, Pokrovsk có khoảng 60.000 dân, với diện tích gần 30km2. Dù chỉ là một thị trấn nhỏ, Pokrovsk giữ vai trò quan trọng nhờ vị trí gần các tuyến hậu cần chủ chốt: tuyến cao tốc E-50 (một trong ba tuyến đường huyết mạch nối vùng Donetsk với phần còn lại của Ukraine) và tuyến đường sắt kết nối khu vực Donetsk do Ukraine kiểm soát với trung tâm hậu cần thị trấn Dnipro và toàn quốc.
Vào tháng 3/2022, cuộc tiến công của Nga lên tới đỉnh điểm, kiểm soát ít nhất 22% lãnh thổ Ukraine chỉ 1 tháng sau khi tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt. Tới tháng 12/2022, các lực lượng Ukraine tuyên bố thành công đẩy lùi quân đội Nga, cuộc xung đột trở thành cuộc giao tranh giành giật từng vị trí.
Tuy nhiên, tới tháng 2/2024, sau khi pháo đài Avdiivka thất thủ, kiểm soát Pokrovsk trở thành một ưu tiên của giới chỉ huy quân sự Nga. Việc chiếm được thị trấn này sẽ làm suy yếu tuyến hậu cần của Ukraine đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp tế cho tiền tuyến ở Donetsk. Quân đội Nga sau đó đã tiến được 40km vào tháng 9/2024, khiến Ukraine phải tạm dừng các chuyến tàu tới thị trấn này.
Tháng 12/2024, Nga cách thị trấn chưa tới 5km và thường xuyên pháo kích vào Pokrovsk. Cho tới tháng 7/2025, các lực lượng của Moscow cách thị trấn chưa đầy 3km. Mặc dù các lực lượng của Ukraine vẫn kiểm soát Pokrovsk nhưng họ không thể sử dụng thị trấn này làm trung tâm hậu cần, cũng như phải chuyển hàng tiếp tế qua đường sắt và các tuyến cao tốc. Tháng 11/2025, sau 20 tháng chiến dịch, tiền tuyến của Nga dần mở rộng quanh Pokrovsk, chuẩn bị các điều kiện tấn công. Điện Kremlin nhiều lần khẳng định tầm quan trọng của việc chiếm Pokrovsk và cho rằng các bước tiến của Nga trên chiến trường là điều tất yếu.
Nga thay đổi chiến thuật và Pokrovsk liệu đã thất thủ?
Theo một số nhà phân tích quân sự, chiến dịch ở Pokrovsk cho thấy quân đội Nga không ngừng học hỏi và thích nghi - điều mà nếu không được kiểm soát, có thể báo hiệu những rủi ro nghiêm trọng cho Ukraine trong tương lai gần và trung hạn.
Sau những tổn thất nhất định trong chiến dịch Pokrovsk, Nga đã thay đổi chiến thuật, giảm ưu tiên các cuộc tấn công cơ giới để chuyển sang các nhiệm vụ xâm nhập bằng bộ binh quy mô nhỏ nhằm bảo toàn các phương tiện vốn rất dễ bị tổn thương trước máy bay không người lái của Ukraine.
Chiến dịch này cho thấy Nga đã phát triển một mô hình tác chiến mới để chiếm các thị trấn Ukraine: trước tiên làm suy yếu tuyến hậu cần của Ukraine bằng UAV, sau đó đưa các nhóm bộ binh tấn công và thâm nhập nhằm áp đảo lực lượng phòng thủ. Đặc biệt, khả năng tấn công tầm trung để làm suy giảm vị thế của Ukraine là một diễn biến đáng lo ngại.
Để bảo vệ “vành đai pháo đài”, gồm Slovyansk, Kramatorsk, Druzhkivka và Kostiantynivka, Ukraine sẽ gặp phải nhiều khó khăn hơn nếu Nga có thể cắt đứt tuyến đường sắt và đường bộ tiếp vận cho các điểm trọng yếu này. Thực tế, Nga đã bắt đầu áp dụng lại chiến thuật ở Pokrovsk khi đầu tháng 11, Ukraine đã phải ngừng hoạt động tuyến đường sắt đến Kramatorsk vì mối đe dọa từ UAV của Moscow
Kiev đang đối mặt với một bài toán khó khi phải vừa tăng khả năng đối phó UAV để bảo vệ tuyến sau, vừa cải thiện năng lực tấn công vào các đơn vị điều khiển UAV của Nga. Điều này đòi hỏi Ukraine phải nâng cao năng lực tấn công các mục tiêu tầm trung, nằm sau chiến tuyến từ 65 - 100km. Các UAV không thể bị gây nhiễu đang được các công ty Ukraine phát triển như một phần của giải pháp. Tuy nhiên, để thực sự ngăn đà tiến công của Nga, viện trợ của phương Tây vẫn là yếu tố sống còn. Ukraine cần tiếp tục được chia sẻ tình báo và bổ sung vũ khí tầm trung như pháo và tên lửa.
Theo Roman Pohorily và Ruslan Mykula thuộc dự án phân tích DeepState của Ukraine, những tuần gần đây giao tranh đã chuyển lên phần phía Bắc của thị trấn. Mykula cho biết: “Trước đây, quân Nga thường tiến công theo nhóm 2 - 3 người rồi bị chặn lại ở vùng ngoại ô phía Bắc. Nhưng giờ họ tiến lên theo nhóm 4 - 5 người. Điều này cho thấy trong trung tâm thị trấn đã có đủ lực lượng Nga để họ có thể xuất phát từ đó theo từng nhóm kín".
Chuyên gia này nhận định, do thiếu bộ binh, quân Nga vẫn chưa thể đánh bật hoàn toàn lực lượng Ukraine ra khỏi thị trấn, nhưng đây “chỉ là vấn đề thời gian” vì quân Nga đông hơn quân Ukraine.
Chuyên gia Pohorily thì đánh giá chiến thuật của Ukraine là liên tục “vô hiệu hóa” từng nhóm lính Nga riêng lẻ, nhưng cách này không bền vững. Dù các đơn vị Ukraine có thể tái chiếm từng con đường hay khu vực nhỏ nhưng quân Nga sẽ quay trở lại sau một thời gian vì các tuyến tiếp cận từ phía Nam vẫn còn mở.
“Họ tập trung lực lượng lớn ở đó. Vì vậy, điều này không thể thay đổi cục diện một cách căn bản", ông Pohorily cho hay.
Chuyên gia quân sự người Áo Markus Reisner cũng xác nhận với DW rằng lực lượng Ukraine vẫn đang giữ được một số ngôi nhà rải rác ở vùng rìa thị trấn và đang phản kháng trước các cuộc tấn công của Nga bằng bom lượn.
“Nhưng xét từ góc độ quân sự, thị trấn đã thất thủ", chuyên gia Markus Reisner nhận định.
“Chỉ có phép màu” mới cứu vãn tình hình cho Ukraine
Theo các chuyên gia của DeepState, cục diện tại Pokrovsk sẽ quyết định số phận của Myrnohrad, thị trấn nằm cách đó khoảng 7 km. Dù lực lượng Nga hiện diện ở Myrnohrad mỏng hơn nhiều nhưng các chuyên gia cho biết tình hình tại đây thậm chí còn nguy hiểm hơn: “Hệ thống hậu cần ở Pokrovsk vẫn hoạt động. Nhưng gần như không thể ra vào Myrnohrad, dù thị trấn chưa bị bao vây hoàn toàn", ông Mykula nói.
Chuyên gia Pohorily giải thích rằng quân đội Ukraine tại đây được tiếp tế bằng UAV và robot mặt đất, nhưng việc đi vào hay rời khỏi thị trấn bằng đường bộ đã trở nên cực kỳ nguy hiểm. Ông cảnh báo: “Nếu Pokrovsk thất thủ, quân Nga sẽ kiểm soát mọi di chuyển. Tôi không rõ lực lượng Ukraine sẽ rút khỏi Myrnohrad bằng cách nào trong tình huống như vậy".
Hai chuyên gia cho biết, giao tranh trong đô thị ở Myrnohrad hiếm khi xảy ra. Thay vào đó, quân Nga đang áp sát từ phía Bắc, Nam và Đông, đồng thời liên tục tập kích trung tâm thị trấn bằng bom và rocket nhằm buộc lực lượng Ukraine rút lui.
Chuyên gia Pohorily cho rằng “chỉ còn phép màu” mới có thể cứu vãn tình hình cho Ukraine và trong bối cảnh này “ưu tiên hàng đầu là bảo toàn mạng sống con người". Tuy vậy, ông không đưa ra dự đoán cụ thể về tác động của việc mất Pokrovsk và Myrnohrad đối với phần còn lại của Donetsk.
Theo Mykula, việc hai thị trấn thất thủ sẽ giúp Nga dễ dàng tấn công những khu vực còn lại của khu vực này.
“Toàn bộ hậu cần của họ sẽ tập trung vào các thị trấn đó, biến chúng thành căn cứ", ông dự đoán, đồng thời cho rằng hàng nghìn binh sĩ Nga có thể được triển khai tại đây. Một quan chức NATO cũng nhận định rằng nếu Pokrovsk thất thủ, Nga sẽ sử dụng thị trấn làm trung tâm hậu cần và bàn đạp tấn công các khu vực khác của Donetsk. Tuy nhiên, quan chức này nhấn mạnh “việc Pokrovsk thất thủ không đồng nghĩa phòng tuyến Ukraine sụp đổ ngay lập tức", ít nhất là trong tương lai gần.
