Ngân hàng kiến nghị không hoàn trả tiền nghi lừa đảo

Đây là một trong nhiều giải pháp nhằm bịt các “kẽ hở” trong ngăn chặn lừa đảo tài chính được các ngân hàng đề xuất tại cuộc họp triển khai Sổ tay hướng dẫn phối hợp hỗ trợ xử lý rủi ro đối với tài khoản, thẻ và đơn vị chấp nhận thanh toán liên quan đến giao dịch nghi ngờ gian lận, giả mạo, lừa đảo do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) tổ chức ngày 21/10.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội ngân hàng phát biểu. Ảnh: BNEWS phát

Phát biểu tại cuộc họp, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA, khẳng định việc triển khai phối hợp phòng chống gian lận, lừa đảo là nhiệm vụ hết sức quan trọng trong bối cảnh các ngân hàng đẩy mạnh chuyển đổi số. Dù Ngân hàng Nhà nước đã ban hành nhiều quy định và các ngân hàng đã có quy trình nội bộ, tình trạng lừa đảo, giả mạo qua tài khoản và thẻ vẫn diễn biến ngày càng phức tạp, tinh vi và lan rộng.

Từ thực tiễn này, VNBA được Ngân hàng Nhà nước giao làm đầu mối xây dựng Sổ tay phối hợp xử lý gian lận, lừa đảo trong lĩnh vực tài khoản và thẻ. Sau gần một năm triển khai, Sổ tay đã được hoàn thiện, chính thức ban hành và sẽ có hiệu lực sau 1 tháng.

Ông Hùng nhấn mạnh: “Sổ tay này không phải là văn bản quy phạm pháp luật, nhưng là khung hướng dẫn bao quát nhất, giúp thống nhất nguyên tắc phối hợp giữa các ngân hàng. Nếu không có sự phối hợp nhanh và kịp thời, sẽ không thể phong tỏa dòng tiền; tuy nhiên, việc phong tỏa phải đúng quy định pháp luật”.

Theo nội dung Sổ tay, khi phát hiện giao dịch đáng ngờ, ngân hàng khởi tạo yêu cầu hỗ trợ, hệ thống của Công ty CP Thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) sẽ tự động truy vết các tài khoản liên quan và chuyển thông tin đến ngân hàng nhận yêu cầu xử lý. Việc phối hợp được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, có nhật ký truy vết, đảm bảo tính minh bạch và khả năng kiểm soát rủi ro.

Tại cuộc họp, đại diện Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) nhấn mạnh nguyên tắc “đã giữ tiền nghi ngờ lừa đảo thì không hoàn trả, kể cả khi khách hàng yêu cầu đóng tài khoản” giúp đảm bảo tính nhất quán giữa các ngân hàng và tránh tình trạng nơi cho rút – nơi không, gây khó khăn trong xử lý rủi ro. “Công tác phòng chống gian lận là vấn đề rất nhức nhối. Chúng tôi cần một cơ chế thống nhất, tránh việc hành động đơn lẻ, để bảo vệ tốt nhất quyền lợi khách hàng và uy tín hệ thống”, đại diện BIDV chia sẻ.

Song song, BIDV cũng đề xuất Hiệp hội Ngân hàng thành lập nhóm chuyên môn thường trực nhằm xử lý kịp thời các tình huống nghiệp vụ mới phát sinh, bởi dấu hiệu gian lận ngày càng đa dạng - có những giao dịch chỉ vài trăm nghìn đồng cũng có thể là lừa đảo.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: BNEWS phát

Đại diện Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) đồng tình rằng nguyên tắc phối hợp thống nhất là yếu tố sống còn. “Trước đây, khi xảy ra sự cố, các ngân hàng thường xử lý nội bộ, ít chia sẻ; nay với quy trình mới, các bên buộc phải chia sẻ thông tin ngay lập tức để phối hợp xử lý”, đại diện TPBank cho biết. Ngân hàng này đã rà soát toàn bộ quy trình nội bộ và tổ chức nhân sự trực 24/7, kể cả ngày nghỉ, vì giao dịch gian lận có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Về mặt kỹ thuật, Đại diện Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) cho rằng hiệu quả phòng chống lừa đảo sẽ cao hơn nếu hệ thống dữ liệu giữa Bộ Công an và các ngân hàng được liên thông trực tiếp. “Đây là thời điểm vàng để kết nối. Nếu cho phép chia sẻ dữ liệu về tài khoản gian lận, việc phát hiện và ngăn chặn sẽ nhanh và chính xác hơn”, đại diện VietinBank nói. Ngân hàng cũng kiến nghị mở rộng phạm vi giám sát sang ví điện tử, bởi nhiều vụ gian lận hiện nay chuyển tiền qua ví rồi mới rút hoặc mua tài sản kỹ thuật số.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh toán, đánh giá: “Việt Nam là một trong những quốc gia có hệ thống chuyển tiền nhanh hàng đầu thế giới. Nhưng cùng với đó là thách thức rất lớn từ tội phạm công nghệ cao”.

Ông nhấn mạnh tuân thủ pháp luật đã khó, nhưng tuân thủ sự đồng thuận giữa các ngân hàng để bảo vệ khách hàng còn khó hơn. Uy tín của cả hệ thống phụ thuộc vào cách chúng ta hành động với nhau.

Từ góc độ cơ quan an ninh, ông Hoàng Ngọc Bách, Trưởng phòng 4, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an, khẳng định việc ra mắt Sổ tay là bước đi có ý nghĩa lớn, lần đầu tiên thiết lập được quy trình phối hợp thống nhất giữa các ngân hàng. Ông lưu ý nếu tổ chức tín dụng nào thiếu ý thức phối hợp, sẽ trở thành mục tiêu của tội phạm, đồng thời đề nghị làm rõ vai trò của công an trong "thời điểm vàng" – giai đoạn ngay sau khi người bị hại trình báo. “Khi người bị hại theo hướng dẫn của ngân hàng đến cơ quan công an trình báo, lực lượng công an tiếp nhận thông tin ngay thì khả năng phong tỏa, thu hồi tiền là cao nhất”, ông Bách nói.

Kết luận cuộc họp, ông Nguyễn Quốc Hùng khẳng định, Sổ tay có hiệu lực sau 1 tháng ban hành và các ngân hàng cần hoàn tất rà soát, điều chỉnh quy trình nội bộ trước ngày 30/11/2025. Ông nêu 5 yêu cầu trọng tâm: chỉ định đầu mối phối hợp 24/7; đào tạo cho các bộ phận tuyến đầu; chuẩn hóa dữ liệu và biểu mẫu; tăng cường đầu mối làm việc với cơ quan công an; và đánh giá định kỳ hiệu quả xử lý rủi ro.

“Chúng tôi mong rằng Sổ tay sẽ thực sự đi vào cuộc sống, tạo nên khối đoàn kết, thống nhất trong toàn hệ thống ngân hàng, góp phần phòng, chống tội phạm công nghệ cao và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng”, ông Hùng nhấn mạnh.

Lê Phương/Bnews/vnanet.vn