Ngăn vấn nạn khai thác cát tràn lan

Kết nối trực tuyến tới Diễn đàn "Lắng nghe nông dân nói" do Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức sáng ngày 24/11, ông Nguyễn Văn Dẫn, Hội viên Nông dân ở quận Thốt Nốt (TP.Cần Thơ) đã đặt câu hỏi về tình trạng khai thác cát hiện nay.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy tại Diễn đàn.

Ông Dẫn cho hay, hiện nay, nhu cầu khai thác tài nguyên cát phục vụ các công trình hạ tầng giao thông ở Đồng bằng sông Cửu Long là rất lớn. Tuy nhiên, việc khai thác cát bừa bãi sẽ làm thay đổi dòng chảy và gây ra hiện tượng sạt lở.

Ông Dẫn kiến nghị các ngành chức năng cần tăng cường quản lý việc khai thác tài nguyên cát ở khu vực này, vừa đáp ứng được nhu cầu phát triển các công trình giao thông, vừa bảo vệ môi trường sinh thái của vùng đồng bằng.

Với câu hỏi của ông Dẫn, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đỗ Đức Duy hoàn toàn đồng tình với vấn đề mà đại biểu nêu ra. Thực tế, trong 13 tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, chỉ có 9 tỉnh có nguồn cát sông (An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, TP. Cần Thơ, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng).

Trong số này, chỉ có 2 tỉnh (An Giang, Đồng Tháp) có nguồn cát sông đạt chất lượng tốt để làm cát xây dựng và đắp nền cho các công trình cao tốc, còn lại 7 tỉnh ở hạ nguồn Sông Tiền và Sông Hậu (Tiền Giang, TP.Cần Thơ, Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh, Hậu Giang, Sóc Trăng) có cát lẫn bùn và mùn thực vật, dẫn đến khối lượng cát đạt tiêu chuẩn rất ít.

Đồng bằng sông Cửu Long có địa hình thấp và nền đất yếu, đồng thời đây là khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu và nước biển dâng.

Vì vậy, khả năng chịu đựng của các công trình xây dựng, đặc biệt là hệ thống đường giao thông và cao tốc, có giới hạn thấp. Việc khai thác cát bừa bãi có thể thay đổi dòng chảy, gây ra hiện tượng sạt lở, như đại biểu đã nêu.

Trước thực trạng này, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 23, quy định về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông. Nghị định này cụ thể hóa các chính sách về quy hoạch, thăm dò, khai thác, vận chuyển, tập kết và sử dụng cát sỏi lòng sông. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có nhiều văn bản yêu cầu các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tăng cường công tác quản lý khai thác cát sỏi lòng sông.

Nội dung Nghị định đã quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép, cũng như trách nhiệm phối hợp giữa các địa phương và lực lượng cảnh sát đường thủy, đặc biệt tại các vùng giáp ranh giữa các địa phương.

Việc thực thi Nghị định sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và chấn chỉnh các hoạt động khai thác cát sỏi lòng sông.

Hiện nay, Bộ đang thực hiện dự án "Đánh giá tài nguyên khoáng sản phục vụ khai thác cát biển, đáp ứng nhu cầu san lấp các dự án cao tốc và hạ tầng giao thông ở Đồng bằng sông Cửu Long". Dự án này, khi hoàn thành, sẽ giải quyết tình trạng khan hiếm cát san lấp và cát xây dựng, như phản ánh của cử tri.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng giao các đơn vị chuyên môn tiến hành điều tra, đánh giá tiềm năng cát, cuội, sỏi lòng sông vùng Đồng bằng sông Cửu Long để phục vụ phát triển bền vững kinh tế xã hội.

Mục tiêu của dự án là đánh giá tổng thể tiềm năng tài nguyên cát, cuội, sỏi lòng sông vùng này, phân vùng nguy cơ tai biến địa chất (sụt lún, sạt lở bờ sông), và đề xuất quy hoạch khai thác bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Chúng tôi cũng sẽ đề xuất phương án hợp tác với Hà Lan để xây dựng hệ thống dự trữ và phân phối cát biển, nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định và giá vật liệu đầu vào.

Về lâu dài, Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục triển khai các quy định tại Nghị định số 23, thực hiện đồng bộ các giải pháp sử dụng hợp lý tài nguyên cát, sỏi lòng sông, nghiên cứu và sử dụng vật liệu thay thế cát sông, như cát biển, tro, xỉ và thạch cao từ các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

"Đối với các địa phương, cũng cần tuân thủ nghiêm các quy định về bảo vệ lòng bờ, bãi sông và nghiên cứu tổ chức cấp phép khai thác cát, sỏi lòng sông theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường", Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nói.

D.Ngân