Ngang qua bình minh

Lời bình của TS Nguyễn Thanh Tâm

Việc đọc trích đoạn của một trường ca dĩ nhiên sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến tính chỉnh thể của tác phẩm. Tuy nhiên, trường ca vốn có khả năng dung nạp nhiều thể thơ, phương thức, thủ pháp, nhằm làm tăng cấp độ biểu đạt, hướng tới đặc tính kỳ vĩ lớn lao, hào hùng bi tráng, trường hơi, trường sức của nó. Cũng vì thế, đôi khi, tách ra một vài mảnh ghép, dừng lại ở một vài chương khúc, người đọc cũng có được trải nghiệm cụ thể, tựa như đọc những bài thơ trọn vẹn.

Hai trích đoạn trong trường ca Ngang qua bình minh của Lữ Mai là hai bè trầm trong bản giao hưởng bi tráng về biển đảo. Ở đó, phân đoạn 1 là cái nhìn về hậu phương (đất liền), nơi mẹ sinh con trong căn nhà ẩm ướt, nơi những túng thiếu gian nan dệt nên ngày tháng. Vời vợi tin cha chớp bể mịt mù, thơ thẩn tuổi con tường rêu ngõ vắng, buốt giá tóc mẹ nẻo mòn hiu hắt… là cái nhìn thật gần, thật sâu vào số phận con người, số phận dân tộc phía sau cuộc trường chinh gìn giữ giang sơn, đất-nước.

Phân cảnh hai là cái nhìn vượt lên đầu sóng, lắng xuống lòng biển sâu, nghe trong muôn trùng hải lý lời thì thầm của khơi xa. Vẫn là bè trầm, khúc trường ca mang âm hưởng bi tráng về người lính đảo. Khi ngọn triều dâng thẫm đỏ, khi tuổi anh trôi trên sóng bạc đầu, khi mây trắng mang những lá thư đi mãi, khi màu mắt em xanh biếc kiệt cùng ấy là khi anh hòa mình vào Tổ Quốc. Lời thơ da diết, cắt cứa, nhưng lại khiến lòng ta kiêu hãnh ngước lên, vì một đóa hoa đã hé nở trên đầu.