Ngành mía đường chịu áp lực lớn

Giá đường giảm sâu khiến các nhà máy phải đối mặt với áp lực tài chính lớn. Ảnh: Chu Khôi.

Lượng đường tồn kho lớn

Báo cáo mới nhất của VSSA cho thấy một bức tranh đầy hứa hẹn về sản lượng trong vụ sản xuất 2024 - 2025, toàn ngành đã ép được hơn 12,4 triệu tấn mía và thu về gần 1,3 triệu tấn đường các loại, đánh dấu sự tăng trưởng vượt bậc so với vụ mùa năm trước, với sản lượng mía ép tăng hơn 110% và sản lượng đường tăng gần 120%. Đáng chú ý, trong vòng 4 vụ liên tiếp gần đây, sản lượng mía ép đã tăng 166% và sản lượng đường tăng 161%. Sự “hồi sinh” này được VSSA đánh giá là kết quả tích cực từ các biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng từ năm 2021. Tuy nhiên, sản lượng tăng cao kéo theo nguy cơ dư thừa nguồn cung, kết hợp với giá đường trong nước giảm từ khoảng 19,300 đồng/kg đầu năm 2025 xuống còn 18,400-18,900 đồng/kg vào giữa năm... khiến nhiều doanh nghiệp (DN) mía đường sụt giảm lợi nhuận.

Theo ông Nguyễn Văn Lộc - Chủ tịch VSSA, những tháng cuối năm dự báo sẽ là thời điểm khó khăn nhất của ngành mía đường. Sức cầu thị trường suy yếu do người tiêu dùng chuyển hướng sang sử dụng siro ngô HFCS - một loại đường lỏng nhập khẩu. Đồng thời, thị trường đường trong nước bị đường nhập lậu chiếm lĩnh, đặc biệt là các loại đường không rõ nguồn gốc xuất xứ. Trong khi đó, nguồn cung đường vẫn dồi dào, bao gồm sản lượng kỷ lục của vụ mới 2024/25 và đường nhập khẩu theo hiệp định ATIGA từ các nước láng giềng như Lào, Campuchia, Myanmar. Hệ quả là lượng đường tồn kho tại các nhà máy thuộc VSSA đã đạt mức kỷ lục vào ngày 31/7/2025, chiếm tới hơn 60% tổng sản lượng của niên vụ 2024-2025. Tình trạng này đã đẩy giá đường trong nước xuống thấp nhất so với các quốc gia sản xuất mía đường trong khu vực.

Trước thực trạng trên, VSSA đã có văn bản gửi Chính phủ, Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) nêu lên thực trạng và những khó khăn của ngành mía đường. Trong đó, VSSA nhấn mạnh, giá đường giảm sâu, thậm chí thấp hơn cả giá thành sản xuất, khiến các nhà máy phải đối mặt với áp lực tài chính cực lớn. Một số đơn vị đã phải bán đường dưới giá thành để có tiền thanh toán tiền mía cho nông dân, nhưng ngay cả việc đó cũng vô cùng khó khăn. Dự báo trong tháng 9/2025, nguồn cung sẽ tiếp tục dồi dào từ vụ mùa mới, đường nhập lậu và đường nhập khẩu từ các nước ASEAN càng khiến tình hình thêm căng thẳng, khiến giá đường nội địa khó phục hồi bền vững.

“Nếu không kiểm soát nghiêm và xử lý tận gốc buôn lậu, mọi chính sách hỗ trợ và nỗ lực phục hồi ngành sẽ vô nghĩa, vì hàng lậu đánh trực tiếp vào thị trường, kéo giá xuống và giảm hiệu quả sản xuất” - ông Lộc cảnh báo.

Do đó VSSA kiến nghị Chính phủ và các Bộ thực thi nhiều giải pháp. Bao gồm: Cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm để tăng sức cạnh tranh. Cùng với đó, tìm kiếm thị trường tiêu thụ mới, đa dạng hóa kênh phân phối. Đề xuất hỗ trợ tài chính đối với các DN nhỏ và vừa nhằm giúp vượt qua khó khăn trước mắt. Mặt khác, khuyến khích nông dân trồng mía, bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định cho ngành sản xuất đường. Một trong những giải pháp được nhấn mạnh là phát triển các hợp tác xã nông nghiệp, giúp nông dân liên kết, chia sẻ kinh nghiệm, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Ngăn chặn đường nhập lậu

Trước kiến nghị từ VSSA, Bộ Công thương đã có Công văn số 6463/BCT-XNK gửi UBND các tỉnh, thành phố và Bộ NNMT về việc tăng cường các biện pháp quản lý nhằm ngăn chặn nhập lậu đường. Bộ đề nghị UBND các tỉnh, thành phố phối hợp triển khai nhiều biện pháp. Cụ thể, đối với các tỉnh biên giới như Quảng Trị, Tây Ninh, An Giang, Đồng Tháp, Đồng Nai: yêu cầu lực lượng công an, biên phòng, quản lý thị trường tăng cường quản lý, chia sẻ thông tin, tổ chức các đợt cao điểm kiểm tra, xử lý vận chuyển và kinh doanh đường nhập lậu.

Đối với các đô thị lớn có nhu cầu tiêu thụ đường cao như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng: tăng cường kiểm tra truy xuất nguồn gốc, nhãn mác hàng hóa, giám sát chặt chẽ các cơ sở sang chiết, đóng gói đường; ngăn chặn việc lợi dụng chứng từ để hợp thức hóa đường nhập lậu. Đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật để người dân nhận thức rõ tác hại của buôn lậu, không tiếp tay cho các đối tượng vi phạm, đồng thời tích cực tham gia tố giác tội phạm. Siết chặt kỷ cương trong lực lượng chức năng, kiên quyết xử lý cán bộ bao che, tiếp tay hoặc dung túng cho tình trạng buôn lậu.

Trước đó, Văn phòng Chính phủ có Công văn số 7951/VPCP-NN gửi Quyền Bộ trưởng Bộ NNMT về việc xử lý thông tin, báo chí và dư luận liên quan đến công tác chỉ đạo điều hành về mía đường.

Thủ tướng giao Bộ NNMT nghiên cứu nội dung nêu trên, chủ trì phối hợp với các cơ quan liên quan khẩn trương kiểm tra, đánh giá tình hình sản xuất, tiêu thụ, tồn kho đường trong nước; đồng thời xem xét tác động từ tình trạng đường nhập lậu.

Khanh Lê