Ngành Nông nghiệp Hà Nội: Vượt qua vòng xoáy đô thị hóa, biến đổi khí hậu

Tuy vậy, với định hướng chuyển đổi sang mô hình sản xuất hiện đại, xanh, thông minh gắn với quy hoạch đô thị, ngành Nông nghiệp Thủ đô sẽ vượt qua vòng xoáy đô thị hóa và biến đổi khí hậu.

Chăm sóc rau trong nhà lưới tại Hợp tác xã Rau hữu cơ Phú Cường (xã Nội Bài). Ảnh: Nguyễn Quang

Giữ đất nông nghiệp trước làn sóng đô thị hóa

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, hiện thành phố còn khoảng 197.428ha đất nông nghiệp, chiếm 58,8% diện tích tự nhiên của toàn thành phố. Trong 2 năm gần đây, do nhu cầu xây dựng đô thị, hạ tầng, đất canh tác đã bị thu hẹp hàng nghìn héc ta. Việc chuyển đổi đất diễn ra nhanh, không đồng bộ quy hoạch, làm phân mảnh vùng sản xuất và đứt gãy chuỗi giá trị.

Cùng với quá trình đô thị hóa, ngành Nông nghiệp Thủ đô cũng chịu nhiều áp lực của biến đổi khí hậu. Cụ thể, thời tiết năm 2024-2025 ghi nhận các hiện tượng cực đoan, như nắng nóng kéo dài, mưa lớn bất thường và sâu bệnh gia tăng, khiến nhiều vùng rau màu, cây ăn quả ở các xã: Mê Linh, Hồng Vân, Thanh Oai, Tam Hưng, Thư Lâm… gặp nhiều khó khăn trong sản xuất. Biến đổi khí hậu không chỉ làm giảm năng suất, mà còn tạo rủi ro cao cho chuỗi sản xuất truyền thống và cơ cấu cây trồng cũ kỹ.

Mặc dù đối diện nhiều khó khăn, nhưng ngành Nông nghiệp Hà Nội đã có bước “xoay mình” giữa vòng xoáy của đô thị hóa và biến đổi khí hậu. Đặc biệt, thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XVII Đảng bộ thành phố Hà Nội, Chương trình số 04-CTr/TU của Thành ủy Hà Nội về “Đẩy mạnh thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới gắn với cơ cấu lại ngành Nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân giai đoạn 2021-2025" đặt mục tiêu rõ ràng về sản xuất hàng hóa chất lượng cao. Thủ đô đã triển khai hàng loạt mô hình công nghệ cao và chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ hiệu quả.

Hà Nội có hơn 900ha đất nông nghiệp đã ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất. Các mô hình áp dụng nhà lưới, tưới nhỏ giọt và cảm biến tự động đã giúp tăng năng suất 15-20%, giảm chi phí sản xuất 10-30%, đồng thời kiểm soát chất lượng sinh học tốt hơn.

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hà Nội Nguyễn Thị Kim Quế cho biết, hơn 95% trang trại quy mô lớn đã áp dụng công nghệ xử lý chất thải sinh học, mở đường cho mô hình nông nghiệp tuần hoàn, giảm thiểu ô nhiễm môi trường nông thôn. Hà Nội cũng đang vận hành hơn 100 chuỗi sản phẩm khép kín, với hơn 1.000 hợp tác xã tham gia sản xuất công nghệ cao hoặc chuỗi giá trị. Nhiều mô hình còn kết hợp du lịch sinh thái hoặc giáo dục trải nghiệm, tạo thêm nguồn thu cho nông dân và lan tỏa giá trị văn hóa địa phương.

Liên kết đa chiều, định hướng lâu dài

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, chuỗi liên kết là giải pháp sống còn giúp ngành Nông nghiệp vượt qua áp lực thị trường và bảo đảm chuỗi giá trị ổn định, khoanh vùng sản xuất phù hợp với quy hoạch đô thị. Còn theo chuyên gia nông nghiệp Lê Thu Hằng, mô hình liên kết “5 nhà”: Nhà nông - Nhà nước - doanh nghiệp - khoa học - ngân hàng là nền móng để ngành phát triển bền vững trong đô thị hóa.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, định hướng đến năm 2045 sẽ xây dựng vành đai xanh quanh thành phố, gồm: Các khu nông nghiệp sinh thái gắn liền hành lang thoát lũ sông Hồng, khu du lịch sinh thái vùng ngoại thành và các khu bảo tồn văn hóa nông thôn. Nông nghiệp không thể bị đánh đổi để lấy đô thị bằng mọi giá, mà phải là cấu thành quan trọng trong hệ sinh thái đô thị.

Ngày 9-7 mới đây, HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định hình thức sử dụng, khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi ở các tuyến sông có đê trên địa bàn thành phố, qua đó mở ra hướng mới cho nông nghiệp xanh, sinh thái phát triển. Theo đó, Hà Nội cho phép sử dụng đất bãi sông, bãi nổi để sản xuất nông nghiệp truyền thống kết hợp du lịch và giáo dục trải nghiệm, phù hợp với quy hoạch đê điều, phòng chống lũ, không làm tăng nguy cơ thiên tai và bảo đảm bảo vệ môi trường, cảnh quan.

Từ góc nhìn quy hoạch, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, nông nghiệp chính là một cấu phần trong hệ sinh thái đô thị, phải tích hợp nông nghiệp vào quy hoạch đô thị. Do đó, ngành Nông nghiệp Hà Nội phải bám sát Luật Thủ đô 2024, Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 để xác định vùng sản xuất chuyên canh rõ ràng, không để đất bị chuyển đổi tràn lan khi phát triển hạ tầng. Đồng thời, thiết lập vùng sản xuất tập trung theo chuỗi giá trị; khuyến khích sản xuất công nghệ cao và chuyển đổi số; kết hợp nông nghiệp với du lịch, văn hóa và giáo dục. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong giám sát chất lượng, truy xuất nguồn gốc; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã phát triển sản phẩm OCOP, sản phẩm hữu cơ…

Đỗ Minh