Ngành quỹ đầu tư Việt Nam trước vận hội mới: Kỳ vọng và giải pháp phát triển

Quang cảnh phiên thảo luận tại hội nghị.

Sáng ngày 28/3/2025, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị “Quỹ đầu tư và đầu tư nước ngoài trong Kỷ nguyên phát triển mới của Việt Nam” dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng.

Tại Hội nghị, bà Vũ Thị Chân Phương, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), cho biết kinh tế Việt Nam đang duy trì sự ổn định, tạo nền tảng cho các mục tiêu tăng trưởng cao hơn. Với quyết tâm đưa đất nước vào “Kỷ nguyên vươn mình”, mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 cần đạt trên 8% (phấn đấu 10%) và hướng tới mức hai con số giai đoạn 2026-2030. Để đạt được điều này, tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 2025 dự kiến khoảng 174 tỉ đô la Mỹ, trong đó đầu tư tư nhân chiếm 96 tỉ đô la Mỹ, đòi hỏi việc huy động hiệu quả các nguồn lực tài chính, đặc biệt qua thị trường vốn.

Chủ tịch UBCKNN Vũ Thị Chân Phương phát biểu.

Hiện tại, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã có những bước phát triển vững chắc, với vốn hóa thị trường đạt hơn 7,4 triệu tỉ đồng (tương đương 65% GDP năm 2024). Dòng vốn đầu tư nước ngoài cũng đóng góp đáng kể, với tổng giá trị danh mục ước đạt hơn 48 tỉ đô la Mỹ (chiếm 16% vốn hóa thị trường).

Song hành cùng sự phát triển của TTCK, ngành quản lý quỹ tại Việt Nam cũng không ngừng lớn mạnh. Theo bà Phương, cả nước hiện có 43 công ty quản lý quỹ đang quản lý 123 quỹ đầu tư chứng khoán, với tổng tài sản quản lý đạt hơn 750 nghìn tỉ đồng, gấp hơn 7 lần so với năm 2014. Trong suốt một thập kỷ qua, ngành quỹ duy trì tốc độ tăng trưởng trung bình trên 20% mỗi năm, với sự đa dạng hóa sản phẩm nhờ sự ra đời của các quỹ mở, quỹ ETF, quỹ bất động sản (trong đó quỹ mở và ETF chiếm 86% tổng tài sản ròng).

Dư địa lớn nhưng còn đó những thách thức

Mặc dù đạt được những kết quả đáng ghi nhận, ngành quỹ Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa phát triển so với tiềm năng và so với khu vực. Lãnh đạo Bộ Tài chính và UBCKNN chỉ ra rằng, tổng tài sản ngành quỹ quản lý hiện chỉ chiếm khoảng 6,5% GDP, thấp hơn đáng kể so với mức 21% GDP của Thái Lan hay 52% GDP của Malaysia.

Một trong những thách thức lớn là cơ cấu nhà đầu tư trên TTCK Việt Nam. Số lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm tỷ lệ áp đảo (hơn 9,46 triệu tài khoản cá nhân trong nước trên tổng số 9,5 triệu tài khoản tính đến cuối tháng 2-2025) và nhóm này thực hiện tới 85% khối lượng giao dịch hàng ngày – một tỷ lệ rất cao so với các thị trường khác (28-68% ở các nước trong khu vực, 18% ở Mỹ).

Ông Don Lam, Tổng giám đốc VinaCapital, nhận định tại hội nghị rằng phần đông nhà đầu tư cá nhân Việt Nam đang tiếp cận thị trường với tầm nhìn ngắn hạn, thể hiện qua thói quen “lướt sóng” và tâm lý “chơi chứng khoán” thay vì “đầu tư chứng khoán” một cách bài bản, dài hạn. Điều này khiến thị trường dễ biến động theo tâm lý đám đông.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải định vị lại nhận thức của nhà đầu tư, khuyến khích họ chuyển từ “chơi” sang “đầu tư” và ủy thác vốn cho các định chế tài chính chuyên nghiệp như công ty quản lý quỹ.

Giải pháp đồng bộ thúc đẩy ngành quỹ

Để khắc phục những hạn chế và thúc đẩy ngành quỹ phát triển tương xứng với tiềm năng, góp phần ổn định thị trường và huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế, UBCKNN và Bộ Tài chính đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ.

Thứ nhất, tái cấu trúc và nâng cao chất lượng nhà đầu tư. UBCKNN đang xây dựng Đề án Đào tạo nhà đầu tư, nhằm phổ biến kiến thức, thay đổi thói quen tự đầu tư sang đầu tư qua quỹ chuyên nghiệp, hướng tới đầu tư dài hạn. Ông Don Lam cũng đề xuất cần hướng dẫn nhà đầu tư cá nhân lập kế hoạch tài chính và nhận biết rủi ro, thậm chí cấm dùng cụm từ "chơi chứng khoán".

Thứ hai, đa dạng hóa sản phẩm và kênh phân phối. UBCKNN đang nghiên cứu, ban hành quy định cho các loại hình quỹ mới như quỹ chỉ số, quỹ đầu tư công cụ thị trường tiền tệ, quỹ đầu tư trái phiếu cơ sở hạ tầng. Song song đó, cơ quan quản lý chỉ đạo Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam đổi mới quy chế chỉ số, cho phép các thành viên thị trường đề xuất các chỉ số mới linh hoạt hơn. Các sản phẩm tài chính bền vững (trái phiếu xanh, tín chỉ carbon) cũng đang được nghiên cứu. Đồng thời, UBCKNN đề xuất đa dạng hóa các kênh phân phối chứng chỉ quỹ để tăng khả năng tiếp cận cho nhà đầu tư cá nhân.

Thứ ba, cải thiện môi trường đầu tư và nguồn cung hàng hóa. Các giải pháp bao gồm thúc đẩy doanh nghiệp cổ phần hóa lên niêm yết, gắn IPO với niêm yết, xây dựng cơ chế phát hành trái phiếu cho dự án PPP. Việc ban hành cơ chế chứng chỉ lưu ký (DR) cũng mở đường cho doanh nghiệp Việt Nam huy động vốn quốc tế. Bên cạnh đó, UBCKNN đang dự thảo sửa đổi quy định theo hướng nâng hạn mức đầu tư của quỹ vào trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (dự kiến 15-20%).

Thứ tư, tăng cường thu hút vốn ngoại và nâng hạng thị trường. UBCKNN tiếp tục yêu cầu công bố thông tin song ngữ Anh-Việt, đơn giản hóa thủ tục cho nhà đầu tư nước ngoài. Các giải pháp kỹ thuật như vận hành hệ thống KRX, triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) đang được gấp rút hoàn thiện nhằm đáp ứng các tiêu chí nâng hạng thị trường từ cận biên lên mới nổi.

Thứ năm, xem xét chính sách khuyến khích. Bộ Tài chính cho biết sẽ nghiên cứu các chính sách thuế phù hợp với bản chất hoạt động của các loại hình quỹ đầu tư chứng khoán để khuyến khích người dân tham gia đầu tư qua các định chế chuyên nghiệp này. Ông Don Lam cũng đề xuất miễn thuế cho nhà đầu tư vào quỹ mở.

Với những nỗ lực từ cơ quan quản lý và sự đồng hành của các định chế tài chính, ngành quỹ đầu tư Việt Nam được kỳ vọng sẽ phát huy mạnh mẽ vai trò của mình, không chỉ thu hút dòng vốn dài hạn, ổn định cơ sở nhà đầu tư mà còn tạo động lực quan trọng giúp TTCK tăng trưởng bền vững, đóng góp thiết thực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội trong kỷ nguyên mới.

Minh Minh (t/h)