Ngành sầu riêng và bài toán giữ vững vị thế

Mới đạt khoảng 20% kế hoạch đề ra

Số liệu báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, trong 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc chỉ đạt khoảng 130 triệu USD, giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2024. Sản lượng sầu riêng xuất khẩu cũng giảm sâu, chỉ đạt 35.000 tấn (giảm hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái), con số khiêm tốn so với mục tiêu đề ra. Theo đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng - một trong những mặt hàng chủ lực của ngành rau quả mới chỉ đạt khoảng 20% so với kế hoạch đề ra. Thực trạng này gây ảnh hưởng tiêu cực không chỉ đến mục tiêu xuất khẩu chung mà còn trực tiếp kéo giá sầu riêng trong nước giảm sâu, chỉ bằng một phần tư so với giá xuất khẩu.

Trong những ngày đầu tháng 5/2025, giá sầu riêng được các vựa thu mua tại một số nhà vườn thuộc Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ phổ biến ở mức 50.000 - 53.000 đồng/kg (loại A), 35.000 - 38.000 đồng/kg (loại B), loại C và D từ 25.000 - 28.000 đồng/kg đối với giống Ri 6. Sầu riêng Monthong (Thái, Dona) ở mức 70.000 đồng/kg (loại A), 50.000 đồng/kg (loại B) và 35.000 - 37.000 đồng/kg (loại C). Còn giá sầu riêng mua xô tại vườn, tùy chất lượng sẽ giao động 30.000 - 35.000 đồng/kg (Ri 6) và 50.000 đồng/kg (Monthong)… Đây là mức giá rất thấp, giảm hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nguyên nhân chính vẫn là do xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc gặp khó khăn, thời gian thông quan kéo dài, nhu cầu thị trường thấp… Cụ thể hơn, Trung Quốc yêu cầu tất cả các lô hàng sầu riêng phải có giấy chứng nhận kiểm định chất vàng O và Cadimi từ các trung tâm được Trung Quốc công nhận. Nếu không đạt, lô hàng sẽ bị tái xuất, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp và làm chậm tiến độ thông quan. Trung Quốc hiện đã kiểm tra 100% các lô hàng và chỉ cho phép thông quan các lô đáp ứng yêu cầu về chất lượng. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu phải tạm dừng giao dịch, bổ sung hồ sơ, làm gián đoạn chuỗi cung ứng.

Những giải pháp trọng tâm

Theo nhận định của giới chuyên gia kinh tế, thị trường Trung Quốc, dù là thị trường lớn nhất và chiếm hơn 90% giá trị xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam nhưng hiện Trung Quốc cũng đang dần tìm kiếm nguồn cung thay thế từ các quốc gia khác như Thái Lan, Lào và Indonesia. Động thái này của Trung Quốc khiến cho ngành sầu riêng Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ mới nổi như Lào và Indonesia, cùng với các quốc gia xuất khẩu truyền thống như Thái Lan. Điều này phản ánh sự chuyển dịch trong chiến lược xuất khẩu và yêu cầu Việt Nam cần phải tăng cường chất lượng, đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe từ phía Trung Quốc.

Về những khó khăn đối với ngành sầu riêng, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy yêu cầu các cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ với Hải quan Trung Quốc để xử lý các vướng mắc kỹ thuật, đẩy nhanh tiến độ cấp mã số vùng trồng và phê duyệt cơ sở đóng gói. Đồng thời, Bộ cũng sẽ khẩn trương xây dựng quy trình kiểm dịch thực vật cho sầu riêng để phục vụ xuất khẩu trong năm 2025. Và để đáp ứng yêu cầu của Trung Quốc, Việt Nam hiện có 6 trung tâm xét nghiệm chất vàng O được công nhận. Các trung tâm này nằm tại các địa phương trọng điểm như Hà Nội, Hải Phòng, TPHCM và Cà Mau, với khả năng kiểm tra khoảng 100 mẫu/ngày.

Về dài hạn, ngành sầu riêng cần khẩn trương đẩy mạnh chế biến sâu, đặc biệt là sầu riêng đông lạnh, để tăng giá trị gia tăng và giảm sự phụ thuộc vào thị trường tươi. Đây là hướng đi không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn giảm thiểu rủi ro từ sự biến động của thị trường. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và nông dân cần đồng hành để hoàn thiện hệ thống pháp lý, xây dựng các tiêu chuẩn kỹ thuật từ sản xuất đến thu hoạch và xuất khẩu.

NAM ANH