Ngành thủy hải sản năm 2024: Thuyền to cũng chật vật với sóng lớn

Năm 2024 tiếp tục là một cột mốc đáng nhớ của ngành thủy sản Việt Nam khi duy trì vững vàng vị thế trên thị trường xuất khẩu toàn cầu. Theo Cục Thủy sản (Bộ Công Thương), tổng sản lượng toàn ngành đạt hơn 9,6 triệu tấn, tăng 2% so với năm trước. Đặc biệt, kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 10 tỷ USD, trong đó hai mặt hàng chủ lực là tôm và cá tra đóng góp gần 60% tổng giá trị.

Tôm ghi dấu ấn với chiến lược đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng và mở rộng phân khúc, mang về gần 3,9 tỷ USD, tăng trưởng 15% so với năm 2023. Trong khi đó, cá tra cũng ghi nhận mức tăng trưởng 9%, đạt 2 tỷ USD nhờ sự hồi phục của các thị trường truyền thống và bước tiến vào những thị trường mới đầy tiềm năng.

Tuy nhiên, bức tranh của ngành không hoàn toàn màu hồng. Biến đổi khí hậu, dịch bệnh và đặc biệt là cơn bão số 3 (bão Yagi) đã gây thiệt hại nặng nề cho các vùng nuôi trồng và khai thác, ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng.

Không chỉ vậy, sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường quốc tế cùng với chi phí tài chính và giá vốn leo thang đã đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình thế khó khăn. Không ít đơn vị lao đao khi lợi nhuận sụt giảm mạnh, thậm chí thua lỗ kéo dài, có doanh nghiệp lỗ chồng lỗ hơn 100%, rơi vào vòng xoáy tài chính không lối thoát.

NGƯỜI THẮNG LỚN, KẺ THUA ĐẬM

Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn (mã chứng khoán: VHC), một "gã khổng lồ" trong ngành thủy hải sản với vốn hóa thị trường lên đến hơn 15.000 tỷ đồng đã có một năm 2024 đầy ấn tượng khi ghi nhận mức lợi nhuận tăng vọt nhờ doanh thu tăng trưởng mạnh mẽ.

Trong quý 4/2024, doanh thu công ty tăng trưởng 36,3% so với cùng kỳ, đạt 3.230 tỷ đồng. Dù chi phí quản lý doanh nghiệp tăng mạnh 48,34%, lợi nhuận sau thuế vẫn bứt phá, đạt 440 tỷ đồng, tăng tới 388,8% so với quý 4/2023.

Tính cả năm, doanh thu của Vĩnh Hoàn đạt 12.586 tỷ đồng, tăng 24,9%, trong khi lợi nhuận sau thuế tăng 34%, đạt 1.310 tỷ đồng. Động lực tăng trưởng chính đến từ việc công ty tiếp tục mở rộng đầu tư vào tài sản cố định, với nguyên giá tài sản cố định đạt 5.916 tỷ đồng vào cuối năm.

Trái ngược với Vĩnh Hoàn, Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú (mã chứng khoán: MPC) đối diện với năm kinh doanh đầy khó khăn khi doanh thu tăng nhưng lỗ chồng lỗ.

Cụ thể, trong quý 4/2024, dù doanh thu tăng nhẹ 0,4% so với cùng kỳ, đạt 3.916 tỷ đồng, nhưng công ty lại báo lỗ nặng. Lợi nhuận sau thuế giảm mạnh, từ 9 tỷ đồng trong quý 4/2023 xuống mức âm 190 tỷ đồng trong quý 4/2024, tương đương mức giảm gấp 22 lần.

Tính cả năm, dù doanh thu tăng 36%, đạt 14.767 tỷ đồng, Minh Phú vẫn ghi nhận khoản lỗ lên tới 234,9 tỷ đồng, tăng 122,8% so với mức lỗ 105 tỷ đồng năm trước. Đây là mức lỗ sâu nhất từ trước tới nay. Điều đáng nói, biên lãi gộp của Minh Phú cũng rơi xuống mức thấp kỷ lục, chỉ đạt 7,6% trong năm 2024.

Chi phí quản lý doanh nghiệp tăng 24,9% được xem là một trong những nguyên nhân chính gây áp lực lên lợi nhuận, dù công ty đã nỗ lực cắt giảm chi phí bán hàng và chi phí tài chính.

Tổng Công ty Thủy sản Việt Nam (mã chứng khoán: SEA) cũng không tránh khỏi xu hướng suy giảm doanh thu và lợi nhuận lao dốc. Trong quý 4/2024, dù doanh thu tăng 6% lên 138 tỷ đồng, giá vốn tăng 11,8% khiến lợi nhuận sau thuế chỉ đạt 31,5 tỷ đồng, giảm 31% so với cùng kỳ.

Tính cả năm, doanh thu của SEA giảm 14%, chỉ đạt 601 tỷ đồng, trong khi lợi nhuận lũy kế giảm 23%, xuống còn 175 tỷ đồng. Công ty đã chủ động thanh lý một số tài sản cố định để cải thiện dòng tiền, với nguyên giá tài sản cố định giảm còn 398 tỷ đồng.

Công ty Cổ phần Tập đoàn Sao Mai (mã chứng khoán: ASM) cũng không có một năm thuận lợi khi mọi chỉ số chỉ đi ngang so với năm 2023. Cụ thể, trong quý 4/2024, dù doanh thu tăng 2,8%, đạt 2.867 tỷ đồng, nhưng lợi nhuận sau thuế lại sụt giảm mạnh, chỉ đạt 516 triệu đồng, giảm tới 96% so với cùng kỳ.

Nguyên nhân chủ yếu do chi phí quản lý doanh nghiệp tăng 11,3% và chi phí bán hàng tăng tới 34,9%. Tính cả năm, doanh thu ASM đạt 12.013 tỷ đồng, tăng nhẹ 0,33%, nhưng lợi nhuận chỉ đạt 253 tỷ đồng, không có sự đột phá.

Trong bức tranh tài chính ảm đạm của nhiều doanh nghiệp thủy sản, Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta (mã chứng khoán: FMC) là một điểm sáng với doanh thu kỷ lục. Doanh thu quý 4/2024 tăng 9% lên 1.365 tỷ đồng, giúp lợi nhuận sau thuế tăng 112,5%, đạt 187 tỷ đồng.

Cả năm 2024, FMC xuất bán hơn 22.000 tấn thủy sản, thiết lập kỷ lục mới với doanh thu 6.920 tỷ đồng, tăng 36% so với năm trước. Lợi nhuận sau thuế đạt 422 tỷ đồng, tăng 39,7%. Đáng chú ý, công ty kiểm soát tốt chi phí tài chính, với chi phí lãi vay giảm hơn 13%, giúp tối ưu lợi nhuận.

CƠ HỘI KHÔNG DÀNH CHO TẤT CẢ

Năm 2024 khép lại với một bức tranh đầu tư đầy tương phản trong ngành thủy sản. Trong khi một số doanh nghiệp tận dụng tốt cơ hội xuất khẩu và ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng, nhiều đơn vị khác lại chật vật trước áp lực chi phí và biến động nhu cầu toàn cầu, dẫn đến sự phân hóa rõ rệt trên thị trường chứng khoán.

Bước sang năm 2025, ngành thủy sản tiếp tục mở ra nhiều cơ hội, nhưng không dành cho tất cả. Những nhà đầu tư muốn tìm kiếm lợi nhuận buộc phải nhạy bén trong việc nhận diện xu hướng và lựa chọn doanh nghiệp có nền tảng vững chắc, đặc biệt trong bối cảnh thị trường quốc tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Trước tình hình đó, các công ty chứng khoán đã đưa ra những phân tích chuyên sâu về triển vọng ngành, nhấn mạnh vai trò của hai mặt hàng chủ lực là cá tra và tôm. Đây không chỉ là những sản phẩm đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu mà còn là yếu tố quyết định đến sự phục hồi và tăng trưởng của toàn ngành trong thời gian tới.

Theo nhận định của Công ty Cổ phần Chứng khoán Vietcap, các thị trường xuất khẩu thủy sản trọng điểm của Việt Nam đang phục hồi, và triển vọng tích cực này sẽ kéo dài đến năm 2025. Nhu cầu phục hồi mạnh mẽ, cùng với những lo ngại về nguồn cung từ ngư dân và các đơn vị sản xuất nhỏ, sẽ giúp xuất khẩu thủy sản duy trì đà tăng trưởng mạnh trong năm 2025.

Đặc biệt, ngành cá tra Việt Nam có thể được hưởng lợi từ các chính sách thuế của cựu dưới nhiệm kỳ thứ hai của Donald Trump. Việc tăng thuế đối với cá rô phi Trung Quốc sẽ giúp cá tra Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh nhờ giá bán thấp hơn và chính sách thuế ưu đãi.

Công ty Cổ phần Chứng khoán KIS Việt Nam cũng đồng quan điểm, cho rằng mặc dù những diễn biến ngắn hạn đang trở nên thách thức đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang Mỹ, triển vọng trung và dài hạn vẫn rất lạc quan.

Việc áp thuế cao đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, đặc biệt là cá rô phi, sẽ mở ra cơ hội cho cá tra Việt Nam chiếm thêm thị phần tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, thị trường Trung Quốc và EU vẫn là những điểm trừ khi nhu cầu tiêu dùng chưa phục hồi hoàn toàn và áp lực cạnh tranh từ nguồn cung cá minh thái của Nga vẫn tiếp diễn.

Trong khi đó, ngành tôm lại đối mặt với nhiều thách thức hơn. Chứng khoán KIS nhận định rằng, cung cầu tôm toàn cầu chưa ủng hộ cho sự tăng tốc xuất khẩu, dẫn đến áp lực lên giá tôm vẫn khá cao.

Mặc dù sản lượng xuất khẩu tôm của Việt Nam đã có bước đầu bứt phá, nhưng nguồn cung tôm toàn cầu dự kiến sẽ tăng nhẹ khoảng 3% trong năm 2025, theo dự phóng của tổ chức Rabobank. Điều này có thể khiến giá tôm duy trì ở mức ổn định, nhưng cũng đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp xuất khẩu tôm sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các quốc gia như Ấn Độ và Ecuador.

Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI cũng nhấn mạnh rằng, ngành tôm sẽ chịu tác động tiêu cực từ các loại thuế bổ sung, do giá bán bình quân tôm Việt Nam đã cao hơn 15-20% so với các đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp như FMC đã có chiến lược chuyển hướng sang sản phẩm giá trị gia tăng để tập trung vào thị trường Nhật Bản, giúp giảm bớt áp lực từ biến động thuế quan.

Về mặt định giá, SSI cho biết ngành thủy hải sản đang giao dịch ở mức P/E 2025 là 11x, cao hơn mức trung bình lịch sử là 9x nhưng thấp hơn mức đỉnh 15x. Định giá của ngành và giá cổ phiếu có mối tương quan cao với biến động giá bán bình quân. Với kỳ vọng giá bán bình quân sẽ không tăng mạnh trong năm tới, SSI áp dụng mức P/E mục tiêu khoảng 10-11x cho EPS năm 2025.

Các doanh nghiệp hàng đầu như VHC, FMC và ANV được kỳ vọng sẽ đạt mức tăng trưởng doanh thu từ 10-16% trong năm 2025. Trong đó, VHC được dự báo tăng trưởng 14,2%, FMC 16,4% và ANV 13%.

Thiên Ân