Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11): Đổi mới giáo dục bắt đầu từ người thầy
Một nền giáo dục mạnh không thể dựa vào những người thầy chỉ biết giảng bài mà còn biết lắng nghe học trò, biết dẫn dắt, khơi gợi; biết tôn trọng sự khác biệt; biết sử dụng công nghệ một cách thông minh...
Muốn có nền giáo dục mạnh, phải có đội ngũ nhà giáo mạnh. (Ảnh: Nguyệt Anh)
Trong hành trình phát triển của mỗi quốc gia, giáo dục luôn là trụ cột tạo nên sức mạnh nội sinh, là nền móng để hình thành những thế hệ công dân có tri thức, bản lĩnh và khát vọng.
Sự nỗ lực bền bỉ, thầm lặng của người thầy
80 năm qua, giáo dục cách mạng Việt Nam đã đi qua vô vàn khó khăn nhưng cũng đạt được những thành tựu đáng tự hào. Trong mọi bước chuyển mình ấy, hình ảnh người thầy luôn là trung tâm. Bởi đổi mới giáo dục, suy cho cùng, không phải bắt đầu từ văn bản, nghị quyết hay cơ sở vật chất, mà bắt đầu từ con người, trước hết là người thầy.
Nếu nhìn lại chặng đường dài của giáo dục Việt Nam cho đến nay, có thể thấy rõ sự nỗ lực bền bỉ, thầm lặng nhưng vô cùng mạnh mẽ của các thế hệ thầy cô giáo. Từ những mái trường tranh tre nghèo khó đến những lớp học thông minh hôm nay, người thầy luôn đi trước một bước, thích ứng, học hỏi, đổi mới mình để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội.
Ngày nay, khi tri thức nhân loại tăng lên theo cấp số nhân, khi công nghệ liên tục biến đổi, nghề giáo không còn là nghề của những bài giảng cũ kỹ hay những khuôn mẫu cố định. Người thầy buộc phải trở thành một “người học suốt đời”, phải làm mới phương pháp, cập nhật kiến thức, làm chủ công nghệ, đồng thời giữ gìn và phát huy những giá trị cốt lõi của nghề giáo: Nhân cách, lòng yêu thương và trách nhiệm.
Những chuyển động ấy không hề dễ dàng. Bởi đổi mới không chỉ là làm khác đi, mà là thay đổi tư duy, thói quen, thậm chí đánh đổi sự an toàn nghề nghiệp. Nhưng chính điều đó đã tạo nên sự chuyển biến thật sự của giáo dục. Mỗi thầy cô đổi mới một chút, mỗi lớp học thay đổi một chút, thì cả hệ thống sẽ thay đổi rất nhiều. Sự đổi mới từ người thầy bằng những nỗ lực cá nhân không ai bắt buộc nhưng ai cũng tự nguyện chính là điểm tựa của mọi cải cách giáo dục.
“Mảnh đất mới” để giáo dục phát triển
Với sự ra đời của Luật Nhà giáo, không chỉ là sự ghi nhận, tôn vinh mà còn là cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc bảo vệ, phát triển đội ngũ thầy cô. Luật Nhà giáo quy định toàn diện về quyền, nghĩa vụ, chế độ chính sách, lộ trình phát triển nghề nghiệp, đào tạo – bồi dưỡng, điều kiện đảm bảo hoạt động nghề nghiệp… Tất cả được thiết kế để người thầy được “thắp sáng”, được tạo điều kiện tối đa để phát huy năng lực, trí tuệ và tâm huyết của mình.
Trong nhiều năm, người thầy phải đối diện với vô vàn áp lực, từ chương trình, đổi mới đến kỳ vọng xã hội, công việc hành chính... Luật Nhà giáo mang đến cơ chế pháp lý giúp giảm bớt những gánh nặng không cần thiết, trả lại cho người thầy đúng vị trí trung tâm của quá trình giáo dục.
Khi người thầy được bảo vệ và hỗ trợ, khi họ được ghi nhận, được lắng nghe, được tạo điều kiện để học tập, nghiên cứu và sáng tạo, họ sẽ mạnh mẽ hơn để “thắp sáng” học trò – những chủ nhân tương lai của đất nước.
Năm 2025 là một dấu mốc đặc biệt đối với ngành Giáo dục. Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, lần đầu tiên khẳng định “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc”, thể hiện tầm nhìn, quan điểm chỉ đạo, sự phó thác, định vị chưa từng có cho giáo dục - đào tạo.
Cùng với đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia tạo nên một “mảnh đất mới” để giáo dục phát triển. Bởi giáo dục – khoa học – công nghệ là ba trụ cột vận hành tương hỗ đi lên của quốc gia hiện đại.
Hai nghị quyết này tạo nên một hệ sinh thái chính sách hoàn chỉnh: Đặt giáo dục vào vị trí then chốt; tạo động lực đổi mới; mở ra cơ hội phát triển chưa từng có. Đặc biệt, yêu cầu mỗi thầy cô phải thay đổi tương xứng với sự kỳ vọng của Đảng và nhân dân.
Cơ hội lớn luôn đi kèm thách thức lớn. Giáo dục đang đứng giữa làn sóng chuyển đổi mạnh mẽ: Chuyển đổi số, đổi mới chương trình, thay đổi cách đánh giá, đòi hỏi năng lực mới và tư duy mới. Trong bối cảnh ấy, người thầy mang trên vai trọng trách không chỉ dạy kiến thức, mà còn phải truyền cảm hứng, khơi mở năng lực và nuôi dưỡng nhân cách.
Cô giáo Thân Phương Quyên và học sinh Trường Tiểu học Kim Giang (Khương Đình, TP. Hà Nội). (Ảnh: Nguyệt Anh)
Một nền giáo dục mạnh không thể dựa vào những người thầy chỉ biết giảng bài mà còn biết lắng nghe học trò, biết dẫn dắt, khơi gợi; biết tôn trọng sự khác biệt; biết sử dụng công nghệ một cách thông minh. Quan trọng nhất và giữ vững ngọn lửa nghề nghiệp.
Đổi mới giáo dục không thể chỉ bằng chủ trương, nghị quyết hay tài chính đầu tư. Nó chỉ thành công khi mỗi thầy cô với trí tuệ, tình yêu nghề và nhân cách tạo ra sự thay đổi từ trong từng tiết học, từng hành vi sư phạm, từng sự chăm chút cho học trò.
Một bài giảng đổi mới có thể tạo cảm hứng cho một lớp học. Một sự thay đổi trong cách đánh giá có thể khai mở năng lực của học trò nhưng một lời động viên đúng lúc có thể thay đổi cả cuộc đời một đứa trẻ. Vì thế, đổi mới giáo dục không bắt đầu từ những điều lớn lao mà từ chính những thay đổi nhỏ bé, kiên trì và đầy tình người của người thầy.
Không thể có Việt Nam hùng cường nếu không có nền giáo dục mạnh
Trong một chia sẻ gần đây, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình cho rằng, trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, khiến nhiệm vụ của ngành Giáo dục trở nên nặng nề hơn bao giờ hết. Bà quan tâm và trao đổi với Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhiều nội dung trọng tâm, như việc làm sao để thế hệ trẻ được phát triển toàn diện cả về thể chất, đạo đức và nhân cách; vai trò then chốt của giáo dục đại học trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; sự phát triển của đội ngũ giáo viên; cũng như việc Nhà nước cần có chính sách tạo cơ hội việc làm để khuyến khích lưu học sinh trở về nước cống hiến.
Đặc biệt, bà Nguyễn Thị Bình lưu ý rằng, ngành Giáo dục đang nhận được sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, thể hiện rõ trong Nghị quyết số 71-NQ/TW, xác định “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc”. Chia sẻ với trọng trách và những vất vả của Ngành, nguyên Phó Chủ tịch nước bày tỏ kỳ vọng toàn ngành sẽ tiếp tục nỗ lực, phát huy hiệu quả hơn nữa để xứng đáng với sự tin tưởng và quan tâm lớn lao của Đảng, Nhà nước; đồng thời gửi lời chúc ngành Giáo dục phát triển mạnh mẽ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của đất nước.
Trong thời đại cạnh tranh toàn cầu, sức mạnh của mỗi quốc gia không chỉ đo bằng GDP, bằng tiềm lực quân sự hay tài nguyên thiên nhiên. Sức mạnh ấy đo bằng chất lượng nguồn nhân lực – những con người có tư duy, năng lực, khát vọng và bản lĩnh. Muốn có nguồn nhân lực mạnh, phải có nền giáo dục mạnh. Muốn có nền giáo dục mạnh, phải có đội ngũ nhà giáo mạnh. Và muốn có đội ngũ mạnh, phải bắt đầu bằng sự đổi mới từ mỗi người thầy.
Một Việt Nam hùng cường không thể được xây dựng bằng những thế hệ học sinh học thuộc lòng, thiếu sáng tạo, thiếu tư duy phản biện, thiếu khát vọng. Một Việt Nam hùng cường phải được kiến tạo từ những con người được truyền cảm hứng, được khai phóng năng lực, được dạy dỗ bởi những người thầy tâm huyết, trí tuệ và đầy trách nhiệm.
Nhìn về con đường phía trước, giáo dục Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử. Nhưng cơ hội đó chỉ trở thành hiện thực khi có sự chung tay của toàn xã hội và đặc biệt là sự đổi mới mạnh mẽ, bền bỉ từ đội ngũ nhà giáo. Luật Nhà giáo ra đời, các nghị quyết chiến lược được ban hành, cơ chế chính sách đang thay đổi nhưng điều quan trọng nhất vẫn là sự thay đổi trong từng người thầy.
Đổi mới giáo dục không bắt đầu từ những bản kế hoạch ở tầm vĩ mô. Nó bắt đầu từ ánh mắt yêu thương khi thầy cô bước vào lớp, từ sự chuẩn bị một bài giảng thêm sinh động, từ sự chia sẻ nhỏ bé với những học trò còn nhiều khó khăn, từ niềm tin rằng giáo dục có thể thay đổi cuộc đời một con người.
Và chính từ những thay đổi bình dị ấy, tương lai của một Việt Nam hùng cường sẽ được định hình.
