Nghệ An nâng tầm sản phẩm OCOP nhờ mô hình chính quyền hai cấp

Nghệ An là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Hiện Nghệ An có gần 750 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, tính bình quân mỗi xã, phường mới có khoảng 6 sản phẩm. Trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cùng với việc hợp nhất, mở rộng địa giới hành chính xã, phường, các sản phẩm OCOP của Nghệ An đang có thêm cú hích để phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn.

*Quy hoạch vùng sản xuất

Sau hơn 4 năm đi vào sản xuất, sản phẩm dược liệu Ngọc Thảo Châu của Hợp tác xã Dược liệu Nghĩa Đàn, xã Nghĩa Thọ đã có mặt rộng khắp trên cả nước và được nhiều người tiêu dùng lựa chọn. Hiện Hợp tác xã đang thực hiện Dự án “Phát triển chuỗi sản phẩm xanh, tuần hoàn gắn liền với giá trị dược liệu quý” trên địa bàn. Điểm nổi bật của dự án là có vùng nguyên liệu chủ động, canh tác hữu cơ, tạo sinh kế bền vững trên đất đồi núi. Đồng thời ứng dụng công nghệ chiết xuất hiện đại, quy mô đạt chuẩn quy trình Haccp, ISO, cô nhiệt thấp, tạo ra những sản phẩm an toàn, lành tính, tiện dụng và hiệu quả.

Các sản phẩm OCOP được người tiêu dùng lựa chọn trong dịp Tết cổ truyền. Ảnh: Bích Huệ - TTXVN

Chị Nguyễn Thị Châu – Giám đốc Hợp tác xã Dược liệu Nghĩa Đàn cho biết: “Để thực hiện Dự án trên, ngoài nâng công suất máy sản xuất, nhà xưởng để đáp ứng với quy mô và chất lượng sản phẩm, Hợp tác xã cũng đã đề nghị chính quyền quy hoạch lại vùng trồng dược liệu phù hợp với thổ nhưỡng để mở rộng quy mô, hướng tới nâng hạng sản phẩm lên 4 sao và đáp ứng điều kiện xuất khẩu trong thời gian tới”.

Trước đây, do các xã diện tích nhỏ, vùng nguyên liệu ít nên một số sản phẩm OCOP rơi vào tình trạng thiếu hụt hàng, không đủ cung ứng cho thị trường nay khi các xã, phường được hợp nhất, mở rộng, việc đảm bảo nguồn cung được thuận lợi hơn vì vậy địa phương đang tập trung rà soát, đánh giá lại các sản phẩm OCOP để ưu tiên quy hoạch, đảm bảo nguồn nguyên liệu, hỗ trợ các chủ thể mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng, giá trị các sản phẩm OCOP đã được chứng nhận đạt các hạng sao và thúc đẩy hình thành sản phẩm mới.

Ông Hoàng Quang Trung, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Thọ cho biết: “Nghĩa Thọ hiện có hơn 15 sản phẩm OCOP và đang duy trì, phát triển để nâng cao lợi thế, giải quyết việc làm và thu nhập cho người dân. Địa phương đang tập trung rà soát, đánh giá lại sản phẩm OCOP để ưu tiên quy hoạch, đảm bảo nguồn nguyên liệu. Việc có vùng nguyên liệu ổn định, tập trung là điều kiện tiên quyết để các chủ thể OCOP mở rộng quy mô sản xuất, nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm”.

Việc hợp nhất xã giúp hình thành các vùng nguyên liệu có quy mô lớn hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm soát chất lượng và sản xuất theo chuỗi. Nhiều chủ thể OCOP bày tỏ mong muốn chính quyền địa phương hỗ trợ hoàn thiện sản phẩm như xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì, tem nhãn, truy xuất nguồn gốc, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ; Quảng bá, kết nối thị trường, mở rộng "đầu ra" cho sản phẩm. Đặc biệt có cơ chế tiếp cận tín dụng đầu tư ưu đãi hoặc các chính sách hỗ trợ vốn cụ thể hơn cho các chủ thể OCOP, đặc biệt là các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, hợp tác xã.

*Để sản phẩm OCOP "cất cánh"

Việc trao quyền nhiều hơn cho xã, phường sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp cho phép chính quyền cơ sở chủ động hỗ trợ, giám sát, đề xuất nhu cầu vốn, kỹ thuật, quảng bá sản phẩm. Các chủ thể OCOP cũng thuận lợi hơn khi tiếp cận trực tiếp các chương trình xúc tiến thương mại, đào tạo kỹ năng và vay vốn đầu tư mở rộng sản xuất nhằm đa dạng hóa sản phẩm OCOP và đáp ứng nhu cầu thị trường. Vì vậy trong định hướng phát triển sản phẩm OCOP trong thời gian tới, Nghệ An đặt mục tiêu tập trung nâng cao chất lượng, thăng hạng sao cho sản phẩm tiêu biểu, hướng tới chuẩn hóa, chuẩn quốc gia, quốc tế.

Công ty cổ phần Dược liệu Pù Mát là đơn vị tiên phong trong ứng dụng khoa học – công nghệ trong toàn bộ chuỗi sản xuất các sản phẩm OCOP. Công ty vừa tận dụng các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, vừa chủ động huy động nguồn lực để đầu tư dây chuyền, thiết bị hiện đại. Toàn bộ quá trình từ trồng, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến, cô đặc, đóng gói đều được thực hiện khép kín, đồng bộ, giúp kiểm soát chặt chẽ chất lượng và giữ được dược tính tự nhiên của nguyên liệu.

Cùng với vùng nguyên liệu ổn định, doanh nghiệp còn đầu tư hơn 4.000m2 nhà xưởng, hệ thống máy móc hiện đại đạt các tiêu chuẩn GACP, HACCP, ISO 9001:2015, ISO 22000:2018. Không dừng lại với 15 sản phẩm OCOP hiện có, Công ty Cổ phần Dược liệu Pù Mát đang hướng đến mục tiêu phát triển 1–2 sản phẩm OCOP 5 sao để xuất khẩu, tiếp tục khẳng định hướng đi lấy khoa học – công nghệ làm sức bật vươn xa.

Ông Phan Xuân Diện – Giám đốc Công ty cổ phần Dược liệu Pù Mát khẳng định: “Việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào chương trình OCOP không chỉ góp phần nâng cao chất lượng, gia tăng giá trị sản phẩm mà còn mở rộng cơ hội đưa nông sản Nghệ An vươn xa hơn trên thị trường trong và ngoài nước. Đây chính là nền tảng quan trọng để các sản phẩm OCOP của tỉnh khẳng định thương hiệu, nâng cao sức cạnh tranh, đồng thời tạo động lực phát triển kinh tế bền vững”.

Để nâng cao giá trị các nông sản chủ lực của địa phương, Nghệ An luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi, hỗ trợ và khuyến khích các chủ thể OCOP đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào các khâu sản xuất, kinh doanh sản phẩm. Chính quyền địa phương đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ về xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm, kết nối người dân với nhà quản lý và nhà khoa học, đồng thời hỗ trợ vốn vay xây dựng nhà xưởng và đầu tư công nghệ.

Việc triển khai chính quyền địa phương hai cấp đòi hỏi sự tái cơ cấu và phân công, phối hợp rõ ràng giữa cấp tỉnh và cấp xã/phường trong việc quản lý, hỗ trợ và đánh giá sản phẩm OCOP, nhằm đảm bảo chương trình tiếp tục là động lực xây dựng nông thôn mới. Vì vậy, các địa phương ở Nghệ An cũng đề xuất các chính sách, định hướng phát triển OCOP cho giai đoạn tiếp theo, tập trung vào nâng cao chất lượng, tính đặc thù và giá trị văn hóa của sản phẩm thay vì chạy theo số lượng.

Ông Thành Đặng Long, Chủ tịch UBND xã Bạch Ngọc đề nghị: “Tỉnh cũng cần tạo cơ chế để chính quyền cấp xã/phường chủ động hơn trong việc hỗ trợ và kết nối trực tiếp. Điều này cho phép các chủ thể OCOP tiếp cận thuận lợi hơn các chương trình hỗ trợ vốn, kỹ thuật, đào tạo kỹ năng, và xúc tiến thương mại mà không qua nhiều tầng nấc trung gian”.

Việc phát triển sản phẩm OCOP phải gắn với chuỗi liên kết bền vững, từ vùng nguyên liệu, chế biến đến tiêu thụ. Cùng với đó đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, xây dựng chuỗi liên kết để tiêu thụ sản phẩm, như việc gắn mã vạch, mã QR code truy xuất nguồn gốc trên sản phẩm OCOP đã được triển khai.

Thương mại điện tử là chìa khóa để hỗ trợ các chủ thể OCOP tham gia sâu hơn vào các sàn thương mại điện tử (e-commerce). Nghệ An đã có hơn 8.800 sản phẩm được đưa lên sàn, xếp thứ 5 cả nước về số sản phẩm nông nghiệp được đưa lên sàn. Thời gian tới Nghệ An tiếp tục đưa sản phẩm OCOP vào các chuỗi cung ứng hiện đại như MM Mega Market, Lotte, Bách hóa Xanh, Go!Vinh để tăng khả năng nhận diện và tiêu thụ.

Ông Lê Văn Lương, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Nghệ An cho biết, chương trình OCOP đã trở thành "làn gió mới" làm thay đổi căn bản diện mạo kinh tế nông thôn Nghệ An. Với sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền hai cấp, cùng với các giải pháp mang tính mở, tập trung vào chất lượng, quy mô và thương hiệu, sản phẩm OCOP xứ Nghệ chắc chắn sẽ tạo ra những bước đột phá mới, không chỉ làm giàu cho người dân mà còn nâng tầm vị thế của nông sản Việt trên trường quốc tế.

Tính đến nay, tỉnh Nghệ An có 743 sản phẩm được xếp hạng đạt OCOP 3 sao trở lên; trong đó, có 3 sản phẩm đạt hạng 5 sao; 45 sản phẩm đạt 4 sao và 695 sản phẩm đạt hạng 3 sao.

Bích Huệ/TTXVN