Nghệ nhân Dương Thị Hà My: Người nặng tình với di sản văn hóa

Nghệ nhân Hà My thể hiện khí phách của nhân vật trong một giá hầu

Nhân duyên…
Cũng từng mang ước mơ, hoài bão như nhiều cô gái khác, nhưng nhờ một cái duyên, nhờ có “căn đồng” và được lựa chọn nên nghệ nhân Dương Hà My đã đến với công việc hầu đồng như một định mệnh của cuộc đời. Dường như những người con Phật Thánh số phận đã định sẵn gặp nhiều tai ương, trắc trở mà không tài nào có thể giải thích được. Từ một người đã từng bị căn số, đồng thời trải qua bao nhiêu năm học hỏi và nghiên cứu về phong thủy ngũ hành tương sinh, tương khắc và tìm cách phục chế cân bằng âm dương, từ đó cuộc sống nghệ nhân Dương Thị Hà My cũng theo thay đổi hướng tích cực. Đến nay, với hơn 20 năm gắn bó với Đạo Mẫu, nghệ nhân Hà My đã góp một phần sức lực của mình trong sự nghiệp giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa cao cả, tốt đẹp của Đạo. Đạo Mẫu còn là đạo thờ Mẹ: người Mẹ ở đây không chỉ là người Mẹ của nhân vật có thật, được lịch sử hóa, mà còn là Mẹ Tự nhiên. Việc tôn thờ Mẫu không chỉ với tư cách là hiện thân của bản thể tự nhiên (Mẹ Mưa, Mẹ Mây, Mẹ Sấm, Mẹ Chớp - Mẹ Tứ Pháp; Mẹ Kim, Mẹ Mộc, Mẹ Thủy, Mẹ Hỏa, Mẹ Thổ - Mẹ Ngũ Hành) mà còn là lực lượng cai quản tự nhiên (Mẫu Thiên: cai quản vùng trời, Mẫu Địa: cai quản vùng đất, Mẫu Thoải: cai quản vùng sông nước, Mẫu Thượng Ngàn: cai quản vùng núi rừng- Mẫu Tứ phủ). Mẫu, hiện thân của người “Mẹ Tự nhiên” ấy có thể che chở, mang lại những điều tốt lành cho con người.

Văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt là một truyền thống tốt đẹp mà cha ông ta đã gìn giữ và lưu truyền lại. Chính vì vậy nghệ nhân Hà My luôn cố gắng học hỏi và tích lũy từ nhiều thế hệ đồng thầy, từ những bạn đồng để cùng nhau phát triển gìn giữ và lưu truyền đạo Mẫu cho thế hệ sau này. Đó là một việc làm hàng ngày hàng giờ kiên trì và bền bỉ nhưng lại rất cần ở những người thực hành một cái tâm trong sáng. Đặc biệt vào tháng 10/2020 liên hiệp Unesco Việt Nam đã cấp văn bằng chứng nhận không gian văn hóa tâm linh Thiên Ứng tự do đồng thầy Dương Thị Hà My ( phường Phúc La, quận Hà Đông, Hà Nội) làm thủ nhang.
Theo Nghệ nhân Dương Hà My để phát huy và bảo tồn được giá trị văn hóa mang đậm bản sắc văn hóa Việt thì những đồng thầy phải có cái tâm trong sáng, đủ đức đủ tài và am hiểu kỹ càng để truyền dạy cho thế hệ sau tránh lệch lạc, biến tướng gây ảnh hưởng chung. Điều mà không thể phủ nhận đó là việc lên đồng không thể thiếu trong tín ngưỡng tâm linh thuộc về dân tộc Việt Nam mà chan hòa trong đó có các giá trị văn hóa, đạo đức, tinh thần dân tộc, đoàn kết, tương thân tương ái, noi gương các bậc Thánh Nhân. Nghệ nhân chia sẻ: “Những vinh dự mà tôi nhận được, đó là sự ghi nhận những đóng góp to lớn của chúng tôi trong việc phát huy và gìn giữ đạo Mẫu tốt đẹp của dân tộc. Là một thanh đồng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa trong việc bảo tồn, truyền dạy các giá trị văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu tại địa phương và nhiều tỉnh, thành phố khác trong cả nước cũng như gìn giữ nét văn hóa này không bị mai một”

Tâm niệm sống vì đạo – kế thừa tinh hoa dân tộc
Tín ngưỡng thờ Mẫu là một phần của đời sống tâm hồn và diễn xướng văn hóa dân gian Việt Nam. Nghi lễ quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt là nghi thức lên đồng thông qua các ông đồng bà đồng. Đây là hình thức diễn xướng tâm linh trong sinh hoạt cộng đồng gắn liền với môi trường cộng đồng. Lên đồng là một giá trị di sản văn hóa đặc sắc. Sân khấu tái hiện sống động các vị thần linh cũng như các nhân vật lịch sử. Lên đồng vừa là một hoạt động văn hóa vừa là tín ngưỡng. Thực hành nghi lễ giống như một bảo tàng sống bảo lưu lại quá khứ vàng son của lịch sử những ông hoàng bà chúa ở Việt Nam mà còn có tác dụng bảo tồn các di sản văn hóa dân gian người Việt. Sau bao nhiêu năm vất vả bôn ba nghiên cứu về văn hóa Việt và đi sâu vào đạo Mẫu, nghệ nhân Dương Hà My có cơ hội được thực hành nghi lễ diễn xướng hầu đồng tại nhiều đền thờ trong cả nước. Nhân thực hành 1 năm di sản tín ngưỡng thờ mẫu tam phủ của người Việt. Nghệ nhân Dương Hà My đã thực hiện chương trình hầu đồng đưa công chúng tiếp cận các nghi lễ trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Trong mỗi giá hầu nghệ nhân thể hiện khí phách anh hùng dân tộc qua từng hành vi cử chỉ. Những bộ lễ phục đặc sắc trong không gian văn hóa tâm linh Thiên Ứng Tự.
Bên cạnh đó, những năm qua nghệ nhân Dương Hà My tích cực tham gia vào câu lạc bộ Đạo Mẫu Việt Nam. Đặc biệt trong lễ kỷ niệm di sản văn hóa Việt Nam 23/11/2020. Nghệ Nhân Hà My chọn trang phục cô đôi thượng ngàn. Qua đây nghệ nhân muốn gửi thông điệp “Trang phục hầu đồng là nét đẹp văn hóa mang giá trị nghệ thuật rất cao và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của Việt Nam. Không chỉ bào tồn và phát huy tốt các giá trị di sản văn hóa, nghệ nhân Dương Hà My cũng hướng dẫn các thanh đồng hiểu rõ về các giá trị thờ mẫu trong mỗi giá hầu. Vì trên thực tế trong xã hội ngày nay, nhiều người cô đồng, cậu đồng chưa đủ 3 năm thử lính, 9 năm thử đồng, chưa có lễ cấp sắc thành đồng đã khai hồ, mở phủ cho đồng nhân. Đây là một việc làm mà hàng mấy trăm năm qua không có, được xem là không lề lỗi giữ đạo, vì không trọng thánh, trọng thầy thì không làm được thầy. Ở thời kỳ nào cũng vậy, yếu tố tiền hậu không bất nhất, kính Thánh trọng thầy đều được đặt lên hàng đầu, và đây là 1 nét đẹp trong tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ, hướng con người đến Chân- Tín- Nghĩa.
Có thể nói bảo tồn và phát huy nét đẹp trong tục thờ Mẫu của người Việt là một việc làm thiết thực góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong thời nay. Sự quan tâm của nhà nước, người quản lý, các cấp, ban ngành sẽ là một cách để giúp cho tục thờ Mẫu ngày một khẳng định vị trí của mình trong đời sống tinh thần của người dân và đặc biệt là khẳng định giá trị của tục thờ Mẫu trong văn hóa Việt Nam. Công việc này đòi hỏi sự đóng góp công sức của nhiều người mà hơn ai hết các thanh đồng với tư cách là những người trong cuộc cần có nhiều nỗ lực nhất.

Nghệ nhân Hà My trong một chương trình thiện nguyện giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn

Luôn hết lòng giúp đỡ các hoàn cảnh khó khăn
Nghệ nhân Hà My còn hăng hái tham gia các hoạt động an sinh xã hội, các chương trình từ thiện, trao yêu thương gửi những phần quà thiết thực đến những hoàn cảnh khó khăn, nạn nhân chất độc da cam. Trong hoạt động tín ngưỡng nghệ nhân đóng góp thường xuyên trong các hoạt động tu bổ, cải tạo nhiều bản đền, bản điện nhiều nơi trên khắp cả nước. Cùng với đó chị tham gia các sự kiện, nghi lễ tại các đền thờ lớn bằng trách nhiệm cao và lòng tâm huýt nhiệt thành với cộng đồng. Năm 2020, nghệ nhân ủng hộ quỹ vì người nghèo 100 triệu đồng. Hành trình huyền thoại côn đảo 140 triệu đồng. Công đức đền Bà chúa Quỳnh Phụ Thái Bình 210 triệu đồng. Trao quà cho các hộ có hoàn cảnh khó khăn, chất độc da cam, hộ cận nghèo tặng quà và tiền mặt 50 triệu ở Thái Bình. Chương Trình chắp cánh ước mơ, tặng trẻ em nghèo, Thái Nguyên, Mù cang chải, Lào Cai, yên 40 triệu đồng. Đặc biệt nhân kỷ niệm 1000 tài trợ chùa tam trúc 60 triệu đồng. Tài trợ chương trình Diễn Đàn Công Nghệ số 100 triệu đồng. Ủng hộ chùa Phúc La 50 triệu đồng. Dâng hương báo hiếu Vua Hùng 50 triệu đồng. Tài trợ chương trình 15 năm ngày hội di sản 2020 với số tiền 100 triệu đồng. Công đức chùa Văn Phú tôn tượng 50 triệu đồng. Công đức xây dựng điện thờ mẫu tại Đồng Nhân Hoài Đức Hà Nội 40 triệu đồng… Sau mỗi lần thiện nguyện, nghệ nhân Hà My thấy vô cùng hạnh phúc vĩ đã chia sẻ, giúp đỡ được các hoàn cảnh khó khăn. Đó chính là cái Tâm và cái Tầm của một người đồng thầy luôn kính trọng mọi tôn giáo, mọi tín ngưỡng. Thấm nhuần tư tưởng của chủ tịch Hồ Chí Minh, đoàn kết tôn giáo chính là góp phần xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
Trải qua nhiều năm phụng thờ và thực hành tín ngưỡng thờ mẫu bằng những đóng góp của mình. Nghệ nhân Dương Thị Hà My đã vinh dự nhận nhiều chứng nhận bằng khen, giấy khen của các bộ ban ngành, đoàn thể trong và ngoài nước. Qua đây, nghệ nhân Dương Hà My cũng hy vọng những giá trị tốt đẹp của đạo Mẫu sẽ được lan tỏa nhiều hơn nữa trong nước và thế giới.

Duy Lợi