Nghệ sĩ và trách nhiệm công dân trong thời bình

Nghệ sĩ - gương mặt của văn hóa dân tộc

Lời căn dặn sâu sắc của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất” đã trở thành “kim chỉ nam”, thôi thúc nghệ sĩ trẻ Việt Nam tiếp nối sứ mệnh thiêng liêng, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống trước dòng chảy thời gian.

Trong mắt công chúng, nghệ sĩ là những gương mặt tiêu biểu đại diện cho văn hóa dân tộc. Một ca sĩ, diễn viên, họa sĩ hay nhà văn khi bước ra sân khấu, màn ảnh hoặc triển lãm, không chỉ biểu diễn cho riêng mình mà còn thay mặt cho cả nền nghệ thuật quốc gia.

Trong thời bình, nguy cơ mai một văn hóa truyền thống là thách thức lớn. Trách nhiệm công dân của nghệ sĩ gắn liền với việc bảo tồn và phát huy di sản. Những nghệ sĩ như NSND Lê Khanh, NSND Trung Anh, hay các nghệ nhân chèo, tuồng, cải lương vẫn kiên trì gìn giữ sân khấu truyền thống, truyền nghề cho lớp trẻ. Ca sĩ Hoàng Thùy Linh, Phương Mỹ Chi… đưa chất liệu dân gian vào các sản phẩm âm nhạc đương đại, khiến giới trẻ hứng thú với di sản.

Bên cạnh đó, họa sĩ trẻ Lê Kinh Tài hay các nhóm sáng tạo nghệ thuật thị giác cũng khai thác hình ảnh Việt Nam, từ phố cổ đến văn hóa làng quê, để vẽ nên diện mạo mới cho nghệ thuật đương đại.

“Bách hoa bộ hành” xuất hiện, không chỉ là sự kiện văn hóa đơn thuần, mà còn là một tuyên ngôn mạnh mẽ về tình yêu và niềm tự hào của giới trẻ đối với di sản văn hóa dân tộc. Giữa lòng thành phố ồn ào và náo nhiệt, 500 nghệ sĩ và các bạn trẻ khoác lên mình những bộ cổ phục tinh tế, tái hiện một cách sống động vẻ đẹp của trang phục truyền thống Việt Nam hàng nghìn năm.

Song song đó, các nghệ sĩ đương đại, nghệ sĩ trẻ cũng có trách nhiệm đưa văn hóa Việt đến gần hơn với giới trẻ và bạn bè quốc tế. Một MV ca nhạc lấy cảm hứng từ dân ca, một bộ phim khai thác lịch sử Việt Nam, một triển lãm tranh đương đại gợi lại ký ức chiến tranh… đều là minh chứng cho tinh thần trách nhiệm ấy.

Ca sĩ Tùng Dương, với những chương trình âm nhạc quy mô lớn, luôn gắn liền nghệ thuật biểu diễn cùng khát vọng tôn vinh, tự hào văn hóa Việt. Hay NSND Thanh Hoa, dù tuổi đã cao nhưng vẫn miệt mài mang tiếng hát đậm chất dân ca và ca khúc cách mạng dành tặng người dân, đến bạn bè quốc tế, khẳng định bản sắc Việt Nam.

Công việc làm từ thiện là một nghĩa cử cao đẹp của người Việt Nam ta từ lâu đời nay. Việc làm ý nghĩa này như đã ăn sâu vào trái tim mỗi con người, trong đó, những người nghệ sĩ Việt không phải là ngoại lệ. Từ trước tới nay các lớp văn nghệ sĩ qua từng thời đã và đang nối tiếp nhau trao đi trái tim thiện nguyện, giúp đỡ cộng đồng như một lời tri ân với cuộc đời của mỗi nghệ sĩ.

Ví dụ, ca sĩ Mỹ Tâm, Hà Anh Tuấn, Đen Vâu, Dương Trường Giang hay Hòa Minzy…. không chỉ được yêu mến bởi những giọng ca, mà còn vì hình ảnh đời thường gần gũi, không scandal, tích cực làm thiện nguyện, góp phần tạo dựng niềm tin nơi khán giả.

Điều đó chứng minh rằng trong thời bình, nghệ sĩ không còn chỉ cần tài năng, mà còn phải có ý thức trách nhiệm trước xã hội - những người đã tin yêu, ủng hộ mình. Chính nhờ tâm và tài của người nghệ sĩ mà nhiều mảnh đời đã đứng dậy, vững vàng trên con đường còn nhiều chông gai phía trước. Họ không chỉ mang tới cho những mảnh đời khó khăn vật chất mà còn mang tới cả tấm lòng, sự động viên, lạc quan, niềm tin vào cuộc đời.

Khi có sự tham gia của các văn nghệ sĩ thì hiệu ứng xã hội, sự lan tỏa thiện nguyện thường rất nhanh chóng và mạnh mẽ. Hành động của họ không chỉ cho thấy một mặt tích cực của đời sống nghệ thuật mà còn có đóng góp rất lớn trong sự phát triển chung của xã hội. Sự sẻ chia, giúp đỡ đó càng thấm đẫm tính nhân văn và tôn vinh những giá trị đích thực của cuộc sống.

Nghệ sĩ và trách nhiệm trong kỷ nguyên số

Ngày nay, nghệ sĩ không chỉ biểu diễn trên sân khấu, mà còn hiện diện mạnh mẽ trên mạng xã hội. Mỗi phát ngôn, chia sẻ, hành động đều có thể lan truyền tức thì đến hàng triệu người. Điều này vừa là cơ hội, vừa là thách thức, đòi hỏi nghệ sĩ phải có bản lĩnh và trách nhiệm công dân cao hơn.

Công chúng không chỉ chờ đợi một giọng ca hay, một vai diễn ấn tượng, mà còn kỳ vọng ở nhân cách, thái độ sống của nghệ sĩ. Ngược lại, một số nghệ sĩ vướng lùm xùm từ thiện hoặc phát ngôn thiếu trách nhiệm, hùa theo luận điệu xuyên tạc đã khiến dư luận thất vọng, làm tổn thương niềm tin công chúng. Không ít người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật nhưng lại hời hợt trong tìm hiểu lịch sử, thờ ơ hoặc khó chịu khi nghe nói về vấn đề vai trò, trách nhiệm cá nhân, thậm chí quan niệm rằng nghệ thuật thì không liên quan đến chính trị.

Nhiều nghệ sĩ đã chủ quan trong việc nhận lời mời biểu diễn của các tổ chức nước ngoài, mà không hề tìm hiểu xem tổ chức đó như thế nào, những tiêu chí và cách thức hoạt động của họ ra sao. Khi xảy ra sự cố, phải làm việc với cơ quan chức năng, câu trả lời “không biết người mời là ai” chỉ được hiểu như một sự chống chế thiếu hiểu biết. Và hệ lụy là danh tiếng và sự nghiệp của nghệ sĩ có thể bị ảnh hưởng rất lớn, thậm chí tiêu tan.

Trách nhiệm công dân của nghệ sĩ thời bình vì thế không chỉ nằm ở những tác phẩm họ tạo ra, mà còn ở thái độ sống hàng ngày, đặc biệt trên không gian số - nơi công chúng trẻ tiếp nhận và hình thành tư tưởng rất nhanh.

Thực tế đã chứng minh, khi một người nghệ sĩ có lòng yêu nước sẽ biết lấy cảm hứng từ lịch sử, từ văn hóa dân tộc để làm nên tác phẩm; biết góp tiếng nói của mình vào công cuộc xây dựng đất nước; biết đứng về phía cái đẹp, cái thiện, chống lại những biểu hiện lệch lạc, tiêu cực trong xã hội.

Nếu như trong chiến tranh, tình yêu nước được thể hiện bằng việc ra trận, thì trong thời bình, nghệ sĩ thể hiện lòng yêu nước bằng cách sáng tạo nghệ thuật chân chính, lan tỏa niềm tin, quảng bá hình ảnh Việt Nam. Có nhiều MV ca nhạc thu hút hàng triệu view chạm đến tâm tư của giới trẻ, đồng thời kêu gọi thông điệp sống tích cực, là ví dụ điển hình cho trách nhiệm công dân trong thời đại số. Các dự án phim hoạt hình lịch sử được phát hành trên các nền tảng xã hội cho thấy trách nhiệm của nghệ sĩ trẻ trong việc đưa câu chuyện dân tộc đến gần hơn với công chúng.

Nghệ sĩ có thể tỏa sáng bằng ánh đèn sân khấu, màn ảnh, bức tranh hay câu hát, nhưng điều khiến họ sống mãi trong lòng công chúng chính là tinh thần trách nhiệm công dân - trách nhiệm sống đẹp, sống có ích cho cộng đồng, cho Tổ quốc.

Bảo Châu