Nghệ thuật sử dụng giọng nói trong giảng dạy

Cô Lộc Thị Liên tại Hội thảo "Phương pháp sư phạm giọng nói”.

Kỹ năng thiết yếu

Làm thế nào để giọng nói của giáo viên có thể "chạm" đến cảm xúc học sinh là chủ đề mà cô Lộc Thị Liên – giáo viên âm nhạc, Tổng phụ trách Trường THCS Thái Thịnh (Hà Nội) đã nghiên cứu và trình bày tại Hội thảo “Phương pháp sư phạm giọng nói” mới đây nhận được sự quan tâm của đồng nghiệp.

Theo cô Lộc Thị Liên, quá trình dạy học, giọng nói của giáo viên không chỉ là phương tiện truyền tải tri thức mà còn là công cụ quan trọng để tạo cảm xúc, khơi gợi hứng thú và động viên học sinh. Giọng nói truyền cảm, ấm áp có thể giúp học sinh dễ dàng tiếp thu bài giảng, cảm thấy hứng thú với bài học và tạo nên môi trường học tập thân thiện, tích cực. Ngược lại, giọng nói đơn điệu, khô khan có thể làm mất đi sự tập trung và giảm hứng thú của học sinh.

Nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục đã chỉ ra giọng nói của giáo viên ảnh hưởng lớn đến tâm lý và kết quả học tập của học sinh. Một giọng nói sinh động, có nhịp điệu hợp lý sẽ giúp học sinh tập trung hơn, dễ dàng hiểu bài và nhớ lâu hơn. Ngược lại, nếu giáo viên có giọng nói đều đều, thiếu nhấn nhá hoặc quá cứng nhắc, học sinh sẽ dễ mất tập trung, nhàm chán và không còn hứng thú với bài học.

Đặc biệt, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, khi phương pháp giảng dạy ngày càng đa dạng, giọng nói không chỉ đóng vai trò truyền đạt nội dung mà còn là phương tiện truyền tải cảm xúc, truyền cảm hứng và khơi dậy đam mê học tập. Một bài giảng hay không chỉ dựa vào nội dung phong phú mà còn cần có sự điều chỉnh giọng nói phù hợp, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận và hứng thú với bài học.

Cô Lộc Thị Liên cùng học sinh.

Vì vậy, theo cô Liên việc nghiên cứu và áp dụng nghệ thuật sử dụng giọng nói trong giảng dạy là một yêu cầu cấp thiết.

Yếu tố nâng “chất” giảng dạy

Sau những nghiên cứu, trải nghiệm từ quá trình dạy học, cô Liên nhận thấy, giọng nói không đơn thuần là âm thanh phát ra từ thanh quản mà còn phản ánh tâm trạng, cảm xúc và sự tận tâm của người giảng dạy. Một giáo viên với giọng nói tràn đầy năng lượng, ấm áp sẽ dễ dàng tạo nên sự kết nối với học sinh, giúp các em cảm nhận được tình cảm và sự quan tâm từ thầy cô. Điều này góp phần tạo ra một môi trường học tập tích cực, nơi học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn cảm nhận được sự khích lệ, động viên trong từng lời giảng.

Với vai trò quan trọng của giọng nói trong dạy học, nhưng không phải giáo viên nào cũng chạm đến yêu cầu. Việc rèn luyện giọng nói đòi hỏi sự kỳ công, khoa học và kiên trì của giáo viên.

Để rèn luyện, phát huy được giọng nói hỗ trợ cho quá trình dạy học, theo cô Liên trước hết giáo viên phải luyện tập phát âm rõ ràng. Phát âm chuẩn là yếu tố cơ bản giúp giọng nói trở nên dễ nghe và truyền tải chính xác nội dung, hạn chế hiểu nhầm và thu hút sự chú ý của học sinh.

Mặt khác, để rèn luyện, giáo viên nên thực hành phát âm từng âm tiết, chú ý đến độ rõ ràng của từng từ để tránh bị nuốt chữ hoặc nói quá nhanh. Giáo viên có thể thực hiện các bài tập đọc to, tập trung vào cách phát âm từng âm tiết và từ ngữ khó. Ghi âm lại giọng nói của mình và nghe lại sẽ giúp nhận diện các lỗi phát âm để điều chỉnh. Ngoài ra, tập đọc thơ, đọc truyện với nhịp điệu chậm rãi sẽ giúp kiểm soát cách phát âm tốt hơn.

Cùng đó, thầy cô có thể luyện thanh và điều chỉnh âm sắc. Mỗi nội dung giảng dạy đòi hỏi một cách truyền đạt khác nhau. Với bài học mang tính chất khuyến khích, động viên, giọng nói nên có âm sắc ấm áp và đầy năng lượng. Với các bài học cần sự nghiêm túc, giọng nói có thể trầm và chắc hơn để nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề…

Cô Lộc Thị Liên chia sẻ kinh nghiệm sử dụng giọng nói trong dạy học.

Giáo viên cần kiểm soát nhịp điệu và tốc độ. Nhịp điệu linh hoạt giúp bài giảng trở nên lôi cuốn hơn. Nếu nói quá nhanh, học sinh sẽ khó tiếp thu, còn nói quá chậm, dễ gây nhàm chán. Giáo viên có thể thực hành bằng cách đọc một đoạn văn với nhiều tốc độ khác nhau để làm chủ nhịp điệu nói, lắng nghe phản hồi từ học sinh để tìm ra nhịp điệu phù hợp nhất. Khi cần nhấn mạnh thông tin quan trọng, có thể nói chậm lại và sử dụng những khoảng nghỉ hợp lý. Hoặc giáo viên có thể tự ghi âm và nghe lại bài giảng của mình để tự đánh giá và điều chỉnh.

Ngoài ra, giáo viên có thể luyện hơi thở sâu; Tập diễn xuất và sử dụng ngôn ngữ cơ thể; Thực hành kể chuyện…

Việc sử dụng giọng nói linh hoạt, sáng tạo không chỉ giúp bài giảng trở nên sinh động mà còn chạm đến cảm xúc của học sinh, tạo động lực học tập và phát triển tư duy tích cực. Mỗi giáo viên cần ý thức rèn luyện giọng nói từ các yếu tố như âm sắc, nhịp điệu, cường độ, sự nhấn nhá và hơi thở sẽ giúp giáo viên phát huy tối đa sức mạnh của giọng nói, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và kết nối sâu sắc hơn với học sinh. - Cô Lộc Thị Liên

Hoàng Mai