Nghệ thuật trình diễn dân tộc K'ho phía Ðông Nam Lâm Ðồng

Nghệ thuật đặc sắc của dân tộc K’ho

Người K’ho ở phía Đông Nam tỉnh Lâm Đồng có hơn 12.000 khẩu, cư trú tập trung theo từng thôn khá đông đúc tại các xã: La Dạ, Đông Giang, Hàm Thuận Bắc, Bắc Ruộng, Đồng Kho, Phan Sơn... Do đời sống kinh tế của người K’ho chủ yếu là trồng trọt, chăn nuôi, nên trong quan niệm của họ, vạn vật hữu linh và tuyệt đối tin tưởng vào sự bảo bọc, chở che của các vị thần linh. Từ quan niệm đó, người K’ho có nhiều lễ nghi liên quan đến nông nghiệp và tín ngưỡng, phong tục tập quán như: lễ mừng lúa mới, lễ về nhà mới, lễ cúng thần núi…

Nghệ nhân K’ Văn Phiếp truyền dạy nhạc cụ dân tộc cho thế hệ trẻ

Trong đó, nghệ thuật trình diễn dân gian truyền thống của dân tộc K’ho phía Đông Nam tỉnh trước đây rất phong phú, đặc sắc. Có các điệu hát dân ca gắn với nghi lễ cúng lúa mới sau khi thu hoạch. Điệu hát có tiết tấu chậm rãi, giai điệu mang yếu tố tâm linh. Múa dân gian thường không có tên gọi cụ thể cho từng điệu. Múa tín ngưỡng mang ý nghĩa tâm linh, tạ ơn các vị thần đã phù hộ cho cây lúa tốt tươi và cuộc sống bình yên, hạnh phúc. Trong khi đó, múa sinh hoạt cộng đồng với sự tham gia của nhiều người thể hiện tình cảm gắn kết giữa con người với con người và với thiên nhiên.

Đồng bào K’ho phía Đông Nam Lâm Đồng còn có nhiều nhạc cụ truyền thống phục vụ lễ nghi, như: cồng chiêng, kèn bầu, lục lạc. Trong đó, cồng chiêng mang tính linh thiêng, dùng trong lễ hội, tín ngưỡng gia đình và diễn xướng cộng đồng. Loại chiêng không núm được gọi là “đồng la”.

Nghệ nhân K’Văn Phiếp cho biết: “Đối với người K’ho, cồng chiêng là loại nhạc cụ quan trọng. Khi diễn tấu, các nghệ nhân thường xếp hình ngang và di chuyển theo vòng tròn. Âm thanh cồng chiêng cũng mang tính thiêng, làm ngôn ngữ mời gọi, giao tiếp, đối thoại với tổ tiên, ông bà và các vị thần linh. Trong lúc chơi cồng chiêng, nghệ nhân sẽ đeo trên vai và dùng tay để đánh”.

Giữ văn hóa truyền thống

Giống nhiều dân tộc khác, nghệ thuật dân gian K’ho chủ yếu được truyền miệng và thực hành bằng trí nhớ. Trước sự thay đổi của đời sống, sản xuất và thiếu sự quan tâm gìn giữ, nhiều bài diễn xướng dân ca, dân vũ, khí nhạc của đồng bào dần bị quên lãng theo thời gian.

Hiện nay, cộng đồng người K’ho ở các địa phương khu vực phía Đông Nam tỉnh chỉ còn giữ một số điệu hát dân ca, múa truyền thống và hòa tấu nhạc cụ được trình diễn vào các dịp lễ hội của cộng đồng, gia đình và dòng tộc. Các lời ca có nội dung ca ngợi cuộc sống lao động gắn bó với núi rừng, tình yêu đôi lứa và dặn dò, dạy dỗ con cháu làm những điều tốt.

Để biến các giá trị văn hóa truyền thống thành tài sản, thực sự trường tồn trong đời sống của đồng bào, thời gian qua, Bảo tàng tỉnh đã mở các lớp truyền dạy dân ca, dân nhạc, dân vũ và hỗ trợ mua sắm trang thiết bị cần thiết để các địa phương khôi phục nghệ thuật truyền thống. Hiện nay, chính quyền địa phương và bản thân cộng đồng dân tộc, nhất là thế hệ trẻ tại các xã Đông Giang, La Dạ, Phan Sơn… đã thành lập và duy trì các tổ văn nghệ truyền thống.

Những nỗ lực này sẽ góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào K’ho phía Đông Nam tỉnh, góp phần quảng bá các loại hình di sản văn hóa tiêu biểu của địa phương.

Thùy Linh .