Nghị định 245/2025/NĐ-CP: 'Cú hích' kéo FDI lên sàn?

Doanh nghiệp FDI vẫn "lép vế" trên sàn

Số liệu từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy, cứ mỗi 100 USD xuất khẩu trong 8 tháng đầu năm 2025 có 74,9 USD từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Với tỷ trọng trong kim ngạch xuất khẩu thường xuyên ở mức cao trên 70% cùng dòng vốn đầu tư lớn, đặc biệt trong nhóm ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là lực lượng chủ lực của nền kinh tế.

Theo số liệu cập nhật trong Niên giám thống kê năm 2024, tổng doanh thu thuần từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp đang hoạt động trong năm 2022 đạt gần 36 triệu tỷ đồng. Trong đó, khối FDI đóng góp gần 11 triệu tỷ đồng, chiếm khoảng 30,5% toàn bộ doanh thu. Tỷ trọng doanh thu cũng phản ánh rõ sức nặng của khu vực này trong nền kinh tế thực.

Tuy vậy, trái với bức tranh chung của nền kinh tế về cơ cấu doanh nghiệp, sự hiện diện của FDI trên thị trường chứng khoán lại khá khiêm tốn. Tính đến nay, số tổ chức niêm yết hoặc đăng ký giao dịch do nhà đầu tư nước ngoài thành lập hoặc sở hữu trên 50% vốn điều lệ chỉ chiếm hơn 1% toàn thị trường. Tổng cộng, có 20 doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu nước ngoài vượt 50% trên cả 3 sàn.

Trong số này, Sabeco (mã SAB) là cái tên duy nhất có mặt trong rổ chỉ số VN30. Sabeco vốn là doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, nhưng cổ đông ngoại Thai Beverage (Thái Lan) hiện nắm quyền chi phối với 53,6% vốn thông qua công ty con Vietnam Beverage.

Top 10 tổ chức kinh tế có vốn FDI trên sàn chứng khoán Việt Nam về quy mô vốn hóa thị trường

Trên thị trường trái phiếu, sự góp mặt của khối FDI càng mờ nhạt. HSBC Việt Nam là một trong số ít trường hợp đã từng huy động vốn qua kênh phát hành trái phiếu riêng lẻ. Lô trái phiếu của ngân hàng ngoại này trị giá 600 tỷ đồng với kỳ hạn 3 năm, nhưng cũng đã tất toán vào năm 2023.

Trong nhiều năm qua, thị trường vẫn chưa đón thêm “tân binh” nào từ khối doanh nghiệp FDI, dù một số đơn vị đã "đánh tiếng" về khả năng phát hành cổ phiếu ra công chúng (IPO). Từ 3 năm trước, tại cuộc gặp Thủ tướng Chính phủ với lãnh đạo một số tập đoàn, doanh nghiệp hàng đầu Nhật Bản, tập đoàn bán lẻ AEON đã đề cập kế hoạch niêm yết cổ phiếu tại Việt Nam. Sau hơn một thập kỷ kinh doanh tại Việt Nam, thương hiệu cùng hoạt động kinh doanh của AEON đã có chỗ đứng vững chắc, song mục tiêu lên sàn vẫn bỏ ngỏ.

Không riêng AEON, Tập đoàn CP Foods (Thái Lan) cũng cho biết sẽ đẩy nhanh quá trình IPO tại Việt Nam. Với quy mô tài sản cùng doanh thu lớn trong lĩnh vực nông nghiệp và thực phẩm, nếu kế hoạch thành hiện thực, đây sẽ là một trong những thương vụ IPO lớn nhất trên thị trường không riêng ở nhóm FDI.

AEON từng đề cập kế hoạch niêm yết cổ phiếu tại Việt Nam

Ở lĩnh vực đồ uống và dịch vụ ăn uống, phương án IPO Highlands Coffee cũng được nhắc đến trong chiến lược của Tập đoàn Jollibee Foods Corporation (JFC). Giữa năm 2025, lãnh đạo JFC bày tỏ lạc quan hơn về triển vọng IPO thương hiệu F&B vận hành gần 900 cửa hàng với tỷ suất sinh lời cao này. Ông Richard Shin - Giám đốc tài chính của JFC cho biết, các con số hiện tại cho thấy, Highlands Coffee hoàn toàn có thể IPO, nhưng tập đoàn vẫn cân nhắc bởi “niêm yết Highlands Coffee tại Việt Nam chưa hẳn là phương án tốt nhất”.

Trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp, BW Industrial, liên doanh giữa Becamex và Warburg Pincus trong mảng bất động sản logistics và công nghiệp với tổng tài sản trên 3 tỷ USD, cũng đã công khai kế hoạch IPO tại Việt Nam. Trả lời Bloomberg Television cuối năm 2024, đại diện BW Industrial từng cho biết, IPO là một lựa chọn tiềm năng mà công ty đang theo đuổi, nhưng thời điểm triển khai còn phụ thuộc nhiều vào điều kiện thị trường.

“Cú hích” từ cơ chế

Đã hơn 22 năm kể từ khi Chính phủ ban hành Nghị định số 38/2003/NĐ-CP, cho phép một số doanh nghiệp FDI đủ điều kiện được chuyển đổi từ công ty trách nhiệm hữu hạn sang công ty cổ phần và niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, bức tranh chung cho thấy, phần lớn khu vực doanh nghiệp FDI vẫn lựa chọn đứng ngoài thị trường chứng khoán.

Tại Nghị định số 245/2025/NĐ-CP vừa ban hành trung tuần tháng 9/2025, đã có thêm các quy định nhằm đơn giản hóa thủ tục đăng ký niêm yết trái phiếu của tổ chức phát hành nước ngoài tại Việt Nam, tăng tính hội nhập của thị trường chứng khoán Việt Nam với các nước. Cụ thể, kỳ hạn tối thiểu của trái phiếu được giảm từ 10 năm xuống còn 5 năm. Quy định “tổng số tiền huy động không vượt quá 30% vốn đầu tư của dự án” được loại bỏ, đồng thời, bổ sung các quy định về sử dụng vốn, cam kết niêm yết, tài khoản phong tỏa, đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư.

Ngoài ra, Nghị định cũng quy định theo hướng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước không xem xét việc đăng ký niêm yết chứng khoán của tổ chức phát hành nước ngoài; doanh nghiệp chỉ cần thực hiện đăng ký niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán.

Đánh giá về tác động của Nghị định số 245/2025/NĐ-CP, ông Đỗ Bảo Ngọc - Phó Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam cho rằng, chính sách mới không chỉ tháo gỡ về thủ tục, mà còn mang tính chất “cú hích” quan trọng trong việc thúc đẩy động IPO, thu hút vốn ngoại và nâng cao chuẩn mực thị trường.

Việc rút ngắn thời gian từ IPO đến niêm yết giúp tăng tốc đưa hàng hóa mới lên sàn, giảm tình trạng chào bán xong nhưng chưa niêm yết. Đối với riêng tổ chức phát hành nước ngoài, việc giảm bớt thủ tục cho tổ chức phát hành nước ngoài ở các sản phẩm trái phiếu, cổ phiếu sẽ giúp thu hút thêm sản phẩm tài chính quốc tế, đa dạng hóa hàng hóa.

Tuy nhiên, chuyên gia này cũng lưu ý rằng, để thực sự có thêm nhiều hàng hóa chất lượng trên sàn, chỉ cải cách thủ tục thôi chưa đủ. Các giải pháp song hành như cải thiện minh bạch, nâng chuẩn kế toán, hoàn thiện thêm về sản phẩm, công nghệ và chính sách khuyến khích doanh nghiệp lớn niêm yết là yếu tố quan trọng. “Bài toán ít hàng hóa không chỉ nằm ở thủ tục, mà còn ở việc doanh nghiệp có sẵn sàng chấp nhận áp lực quản trị và minh bạch hơn khi ra công chúng hay không”, ông Đỗ Bảo Ngọc nhấn mạnh.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp FDI cũng đã bày tỏ mong muốn đưa cổ phiếu lên sàn Việt Nam. Lãnh đạo CP Foods từng nhấn mạnh, thị trường Việt Nam đang đặc biệt thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của tập đoàn. Với Highlands Coffee, câu chuyện niêm yết tại Việt Nam còn gắn liền với yếu tố thương hiệu. Tổng Giám đốc David Thái chia sẻ, việc niêm yết tại Việt Nam là ưu tiên hàng đầu nhằm tôn vinh nguồn gốc thương hiệu bởi câu chuyện của Highlands là câu chuyện Việt Nam, thành công của thương hiệu này đến từ khách hàng Việt Nam, từ nhân viên Việt Nam.

Tùng Linh