Nghị quyết 57 - Tiếp sức khát vọng của kiều bào: Nguồn lực mở cho đổi mới sáng tạo (Kỳ I)

Các chuyên gia, trí thức của Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam tại Mỹ. (Nguồn: Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ)

Sinh sống và làm việc tại những quốc gia có nền khoa học - công nghệ tiên tiến, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài luôn nhắc đến “đổi mới sáng tạo” như một khát vọng được đóng góp cho sự phát triển của quê hương. Trong nước, những thành tựu ngày càng rõ nét cùng với các chính sách và giải pháp mạnh mẽ do Đảng, Nhà nước chỉ đạo củng cố niềm tin cho kiều bào, khuyến khích họ đồng hành trong công cuộc đổi mới và phát triển đất nước.

Theo Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2024 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, Việt Nam được xếp hạng 44/133 quốc gia, nền kinh tế, tăng hai bậc so với năm 2023. Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ tư, sau Singapore, Malaysia và Thái Lan.

Để đạt được kết quả trên, trong những năm qua, Việt Nam đã triển khai nhiều hành động thiết thực nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các biện pháp bao gồm xây dựng cơ chế, chính sách ưu tiên hỗ trợ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp; đồng thời ban hành các chiến lược, chương trình phát triển tập trung vào kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức. Đặc biệt, Việt Nam chú trọng phát triển các ngành có giá trị gia tăng cao như dữ liệu lớn, điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo (AI) và chip bán dẫn.

Động lực cho tăng trưởng

Theo đánh giá của Bộ Khoa học và Công nghệ, những năm gần đây, Việt Nam liên tục đạt kết quả đổi mới sáng tạo cao hơn mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển đổi nguồn lực đầu vào thành kết quả thực tế. Hiện cả nước có gần 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó một số đã vươn tầm kỳ lân với giá trị trên 1 tỷ USD, cùng nhiều doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD.

Việc thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) năm 2019 thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc biến đổi mới sáng tạo thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của Việt Nam.

Với nhiệm vụ hỗ trợ và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, NIC dần khẳng định vai trò đầu mối quốc gia, kết nối và dẫn dắt hệ sinh thái hoàn chỉnh. Trung tâm hướng tới mục tiêu trở thành đơn vị hàng đầu khu vực, góp phần thúc đẩy chuyển đổi kinh tế, đưa Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.

Ngoài việc tổ chức không gian làm việc, hội thảo, tọa đàm và kết nối các start-up với doanh nghiệp trong và ngoài nước, NIC còn triển khai các chương trình đào tạo hợp tác với những đối tác lớn như Google, Meta… Đồng thời, trung tâm phối hợp với các tổ chức đổi mới sáng tạo quốc tế, đưa các start-up Việt ra nước ngoài tham gia các chương trình ươm tạo và đào tạo tại Bỉ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)…

Trong năm năm qua, NIC đã hỗ trợ và ươm tạo hơn 1.000 start-up, kết nối hơn 1.500 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, đồng thời tổ chức đào tạo thông qua 30 chương trình, dự án và hoạt động khác nhau.

Đặc biệt, NIC đã xây dựng hệ sinh thái của Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam (Vietnam Innovation Network - VIN) tại 20 quốc gia, vùng lãnh thổ; triển khai các hoạt động trong chín lĩnh vực gồm: Công nghệ AI, công nghiệp bán dẫn, công nghệ môi trường, đô thị thông minh, nhà máy thông minh, công nghệ y tế, hydrogen xanh, nội dung số và an ninh mạng.

Nền tảng này như một cầu nối, giúp các nhân tài Việt trên khắp thế giới tương tác, tạo ra những ý tưởng mới mẻ và cùng hiện thực hóa thành những sản phẩm, dịch vụ có giá trị cao, góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Cánh tay nối dài

Thực tế, Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam ngày càng mở rộng với sự tham gia của hàng nghìn chuyên gia, trí thức người Việt trên khắp thế giới, cùng chung mục tiêu thu hút nguồn lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nước.

Là một trong những thành viên đầu tiên ở nước ngoài, Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam - Australia (Vietnam Australia Innovation Network - NIC AU) được thành lập với mục tiêu thúc đẩy trao đổi đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ giữa Australia, các nước tiên tiến và Việt Nam.

Bên cạnh việc kết nối chuyên gia, tổ chức công nghệ, viện nghiên cứu và trường đại học hàng đầu của Việt Nam và Australia, NIC AU còn đóng vai trò cầu nối, cung cấp thông tin cập nhật, truyền đạt nguyện vọng của các chuyên gia, tổ chức quốc tế đến Chính phủ, góp phần mở rộng cơ hội đầu tư trong và ngoài nước.

Tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Singapore…, sự ra đời của các VIN đánh dấu bước phát triển mới của cộng đồng trí thức người Việt, góp phần trực tiếp vào hoạt động đổi mới sáng tạo trong và ngoài nước.

Ở châu Âu, các mạng lưới này ngày càng lớn mạnh, tích cực kết nối và hợp tác với các bộ, ban, ngành Việt Nam. Trong khi đó, tại Mỹ, VIN ở Bờ Đông và Bờ Tây tập trung vào năm lĩnh vực trọng điểm: Giáo dục STEM, hỗ trợ doanh nghiệp, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học và công nghệ blockchain.

Giám đốc NIC Vũ Quốc Huy cho biết, kết quả từ VIN ngày càng rõ nét, nhiều thành viên đã và đang tích cực tham gia các hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong nước và quốc tế.

Ông Vũ Quốc Huy kỳ vọng đây là những bước đầu tiên vững chắc, mang lại kết quả cụ thể nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo của Việt Nam. Thời gian tới, NIC tiếp tục là cơ quan bảo trợ, phối hợp và liên kết các hoạt động để quy tụ và phát huy nguồn lực trí thức người Việt trên toàn cầu.

Các chuyên gia, trí thức của Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam ở châu Âu. (Nguồn: VINEU)

“Cởi trói” những trăn trở

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức trong đổi mới sáng tạo. Thách thức lớn nhất là khả năng cạnh tranh công nghệ so với khu vực và thế giới, cùng với đó là việc chưa thể làm chủ hoàn toàn các công nghệ tiên tiến trong những lĩnh vực quan trọng như chip bán dẫn, AI, điện toán đám mây…

Nghị quyết 57 ra đời như một lời giải cho những trăn trở bấy lâu của nhiều kiều bào. Với mục tiêu đến năm 2030 dành ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số và tiếp tục tăng theo nhu cầu phát triển, GS. Nguyễn Đức Khương, Chủ tịch Tổ chức khoa học và chuyên gia Việt Nam toàn cầu nhận định, Việt Nam đã dấn thân vào một cuộc chơi lớn, mở ra nhiều hy vọng cho các nhà khoa học.

Theo TS. Nguyễn Duy Lân, chuyên gia về bảo mật và an ninh mạng tại Mỹ, Nghị quyết 57 thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bước vào kỷ nguyên đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Không chỉ tạo sự đồng thuận và hứng khởi trong nước, Nghị quyết còn lan tỏa đến cộng đồng người Việt trên toàn thế giới. Đây chính là lời mời gọi mỗi người con đất Việt chung tay hiện thực hóa mục tiêu đưa đất nước trở thành quốc gia tiên phong trong đổi mới sáng tạo.

Bác sĩ Nguyễn Đình Bảo, nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Đại học Nghiên cứu y khoa Nga mang tên N.I. Pirogov chia sẻ: “Thế hệ trí thức trẻ chúng tôi, đặc biệt là những người sinh ra và lớn lên ở Nga, luôn ý thức sâu sắc về trách nhiệm và khát khao cống hiến cho quê hương. Sự ra đời của Nghị quyết, trong bối cảnh dân tộc đang bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, càng thôi thúc chúng tôi nỗ lực hơn nữa để đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp chung vẻ vang đó”.

Sự ra đời của Nghị quyết 57 cùng sự phát triển mạnh mẽ của các mạng lưới đổi mới sáng tạo ở các nước mở ra cơ hội để Việt Nam phát huy tối đa nguồn lực trí thức người Việt trên toàn cầu, hướng tới một nền kinh tế đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững và vươn tầm thế giới.

Kỳ II: Bài toán thử thách và lời giải thực tiễn

TRỌNG VŨ