Nghị quyết 71: Tăng chế độ hỗ trợ cho giảng viên đi học nâng cao trình độ trong và ngoài nước

Một trong những nhiệm vụ, giải pháp đáng được nêu trong Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là: “Mở rộng các chương trình, đề án đào tạo, phát triển đội ngũ giảng viên, tăng chế độ hỗ trợ cho giảng viên đi học nâng cao trình độ trong và ngoài nước. Xây dựng chương trình thu hút giảng viên xuất sắc từ nước ngoài với các ưu đãi vượt trội”.

Với nhiệm vụ, giải pháp này được kỳ vọng sẽ là động lực để phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng giảng viên về số lượng và thực chất; gia tăng tính quốc tế; tạo môi trường thi đua học tập, tạo nguồn giảng viên có chất lượng phục vụ đào tạo và nghiên cứu.

Chính sách đào tạo và thu hút giảng viên

Trước đó, ngày 7/6/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định Phê duyệt Đề án “Đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ cho các trường đại học, cao đẳng giai đoạn 2010 – 2020” (Đề án 911).

Trong các mục tiêu của Đề án 911, có con số cụ thể là phấn đấu đến năm 2020, đào tạo bổ sung được ít nhất 20.000 tiến sĩ.

Mặc dù vậy, Đề án 911 triển khai đến hết năm 2016 đã bộc lộ hàng loạt hạn chế, không đạt mục tiêu đề ra. Bộ Giáo dục và Đào tạo phải dừng tuyển sinh từ năm 2017.

Theo đó, các kết quả thực hiện mục tiêu đề án, từ tuyển sinh và đào tạo, nâng cao năng lực và chất lượng đào tạo tiến sĩ, tài chính đều không đạt.

Cụ thể, tính từ 2012-2016 mới tuyển được 2.062 nghiên cứu sinh đào tạo trong nước, đạt 36% chỉ tiêu. Trong đó, có 703 nghiên cứu sinh đến thời hạn kết thúc thời gian nghiên cứu nhưng mới chỉ có 165 nghiên cứu sinh hoàn thành khóa học, bảo vệ thành công luận án đúng thời hạn (đạt tỉ lệ hơn 23%).

Đối với đào tạo phối hợp, chỉ có 1 nghiên cứu sinh tại Pháp, trong số 1.300 chỉ tiêu của giai đoạn 2012-2016.

Cũng trong giai đoạn này, có 2.926 người trúng tuyển đào tạo ở nước ngoài nhưng chỉ có 1.961 người (gần 34% chỉ tiêu) được làm thủ tục đi học… [1]

Theo Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước về công tác quản lý và sử dụng kinh phí ngân sách Nhà nước chi cho Đề án “Đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ các trường đại học, cao đẳng giai đoạn 2010 - 2020” (Đề án 911), một trong những nguyên nhân dẫn đến các hạn chế của đề án là cơ chế chính sách bất cập. Mức kinh phí hỗ trợ của đề án thấp, các nội dung chi và điều kiện hỗ trợ kinh phí rất khó khăn, trong khi yêu cầu ràng buộc trách nhiệm của nghiên cứu sinh cao hơn chương trình đại trà và yêu cầu để được hỗ trợ cũng rất cao, dẫn đến không phù hợp về trách nhiệm và quyền lợi, nên chưa thu hút được các ứng viên tham gia, khó có thể nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ trong nước như mục tiêu đề án đặt ra.

Kiểm toán Nhà nước cũng đưa ra nhận định: Do kinh phí phân bổ qua các năm chưa phù hợp với nhiệm vụ chi của đề án, phải hủy dự toán hoặc chuyển năm sau để chi, trong khi kinh phí cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo còn hạn hẹp, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí. [2]

Ảnh minh họa: Website Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội

Sau khi dừng Đề án 911, ngày 18/1/2019, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định 89 phê duyệt Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030" (Đề án 89).

Đề án đặt ra các mục tiêu cụ thể như: Đào tạo trình độ tiến sĩ cho khoảng 10% giảng viên đại học, bảo đảm về chất lượng, hợp lý về cơ cấu, trong đó 7% giảng viên được đào tạo toàn thời gian ở nước ngoài; 3% giảng viên được đào tạo trong nước và phối hợp giữa các trường đại học Việt Nam với các trường đại học nước ngoài đạt chuẩn chất lượng khu vực và thế giới; thu hút được ít nhất 1.500 nhà khoa học, người có trình độ tiến sĩ đang công tác ở nước ngoài hoặc đang làm việc trong nước, ngoài các cơ sở giáo dục đại học đến làm việc tại các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam; phấn đấu 80% giảng viên các trường thuộc khối văn hóa, nghệ thuật và thể dục, thể thao đạt trình độ thạc sĩ trở lên, được đào tạo toàn thời gian ở nước ngoài và trong nước đạt chuẩn chất lượng khu vực và thế giới, cơ cấu hợp lý; đến 2030, phấn đấu 100% cán bộ quản lý và giảng viên được bồi dưỡng nâng cao năng lực, trong đó chú trọng các năng lực của giảng viên về: phát triển chương trình đào tạo, giảng dạy theo phương pháp hiện đại, nghiên cứu khoa học, ngoại ngữ và công nghệ thông tin.

Triển khai Đề án 89 về đào tạo đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học, năm 2022, có 187 cán bộ, giảng viên được đào tạo trong nước, 80 đi đào tạo ở nước ngoài; năm 2023 con số này lần lượt là 118 trong nước, 130 nước ngoài. [3]

Kết quả thực hiện tính đến tháng 11/2024, tổng số người đang học theo Đề án là 451 người, trong đó có 274 người được đào tạo trong nước và 177 người đào tạo ở nước ngoài. [4]

Người học diện Đề án 89 có những quyền, trách nhiệm ra sao?

Nhằm hướng dẫn triển khai đào tạo trình độ tiến sĩ, trình độ thạc sĩ cho giảng viên các cơ sở giáo dục đại học theo Đề án 89, năm 2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT. Đến năm 2022, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 30/2022/TT-BTC nhằm hướng dẫn cơ chế tài chính thực hiện Đề án 89.

Quyền và trách nhiệm của người học

Điều 6, Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT nêu rõ quyền của người học như sau:

Người học được cấp kinh phí hỗ trợ của Đề án theo thời hạn phê duyệt của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong thời gian theo học các chương trình đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ tại cơ sở đào tạo; được cơ sở cử đi tạo điều kiện, bố trí thời gian để hoàn thành chương trình đào tạo và tiếp nhận trở lại làm việc sau khi tốt nghiệp; được nhận thêm hỗ trợ tài chính từ các tổ chức, cá nhân khác trong quá trình học tập, nghiên cứu trong trường hợp khoản hỗ trợ tài chính này không phải là học bổng toàn phần, đồng thời không có mâu thuẫn giữa quyền lợi và trách nhiệm của người học được nhận hỗ trợ kinh phí của Đề án với quyền lợi và trách nhiệm của người học được nhận hỗ trợ tài chính theo quy định của các tổ chức, cá nhân này; được hưởng các quyền của công dân Việt Nam khi học tập, nghiên cứu ở nước ngoài theo quy định hiện hành.

Đi kèm với đó, người học có các trách nhiệm tuân thủ quy định và chịu sự quản lý của cơ sở đào tạo trong thời gian học tập, nghiên cứu; báo cáo cơ sở cử đi tiến độ, kết quả học tập và nghiên cứu định kỳ 06 tháng hoặc khi kết thúc kỳ học, năm học trong thời gian đào tạo và khi tốt nghiệp chương trình đào tạo; Hoàn thành chương trình đào tạo đúng hạn và được cấp bằng tiến sĩ, bằng thạc sĩ theo quy định của cơ sở đào tạo;

Trong thời gian học tập, nghiên cứu hoặc chậm nhất trong 12 tháng sau khi tốt nghiệp, người học tiến sĩ phải công bố kết quả nghiên cứu liên quan trực tiếp tới đề tài luận án, được minh chứng bằng ít nhất 02 công bố khoa học đối với người học tập trung toàn thời gian ở nước ngoài, hoặc ít nhất 01 công bố khoa học đối với người học ở các hình thức còn lại trong các ấn phẩm thuộc danh mục Web of Science hoặc Scopus (sau đây viết tắt là WoS/Scopus) với tư cách là tác giả chính hoặc tác giả liên hệ. Riêng đối với người học tiến sĩ các ngành thuộc lĩnh vực nghệ thuật và nhóm ngành thể dục thể thao có thể thay thế công bố khoa học bằng 01 giải thưởng chính thức của các cuộc thi quốc gia hoặc quốc tế được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận;

Người học tự bảo đảm tài chính để tiếp tục học tập, nghiên cứu và hoàn thành chương trình đào tạo trong trường hợp thời gian đào tạo theo tiếp nhận của cơ sở đào tạo dài hơn thời hạn tối đa được nhận kinh phí hỗ trợ từ Đề án quy định tại khoản 4 Điều 4 của Thông tư này;

Thực hiện trách nhiệm của người học theo pháp luật của nước sở tại và theo quy định hiện hành đối với công dân Việt Nam khi học tập, nghiên cứu ở nước ngoài;

Đặc biệt, người học cần quay trở về cơ sở cử đi ngay sau khi tốt nghiệp và làm việc trong thời gian tối thiểu theo quy định của Nghị định số 143/2013/NĐ-CP ngày 24 tháng 10 năm 2013 của Chính phủ quy định về bồi hoàn học bổng và chi phí đào tạo đối với người học không phải là công chức, viên chức (viết tắt là Nghị định 143); theo quy định của Nghị định số 101/2017/NĐ-CP ngày 01 tháng 9 năm 2017 của Chính phủ về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức (viết tắt là Nghị định 101) đối với người học là công chức, viên chức và các quy định hiện hành khác có liên quan;

Người học phải thực hiện bồi hoàn kinh phí hỗ trợ đã nhận từ Đề án trong thời gian học tập, nghiên cứu theo quy định tại Nghị định 143 đối với người học không phải là công chức, viên chức và theo quy định tại Nghị định 101 đối với người học là công chức, viên chức và các quy định hiện hành khác có liên quan trong trường hợp vi phạm những quy định tại Điều 3 của Nghị định 143, Điều 7 của Nghị định 101 và không thực hiện đầy đủ những trách nhiệm khác của người học quy định tại Điều này.

Về hỗ trợ với người học

Theo khoản 1, Điều 3, Thông tư 30/2022/TT-BTC quy định hỗ trợ đối với phương thức đào tạo toàn thời gian ở nước ngoài trình độ tiến sĩ và thạc sĩ: “Học phí và các khoản có liên quan đến học phí: Thực hiện thanh toán theo hợp đồng ký kết giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với cơ sở đào tạo ở nước ngoài hoặc theo mức do cơ sở đào tạo ở nước ngoài thông báo trong giấy báo tiếp nhận học viên (chi bằng đồng đôla Mỹ hoặc bằng đồng tiền của nước sở tại); tối đa không quá 25.000 đô la Mỹ/người học/năm học hoặc tương đương với đồng tiền của nước sở tại. Trường hợp mức học phí cao hơn mức 25.000 đô la Mỹ/người học/năm thì mức chênh lệch học phí cao hơn do người học tự chi trả hoặc do cơ sở giáo dục đại học cử giảng viên đi học chi trả theo quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị.”

Theo Khoản 2, Điều 4 Thông tư số 30/2022/TT-BTC quy định hỗ trợ đối với phương thức đào tạo tiến sĩ tập trung toàn thời gian ở trong nước.

Về hỗ trợ kinh phí để người học thực hiện đề tài luận án, tham dự hội thảo, hội nghị ở trong nước:

Nhóm ngành Y dược, Thể dục, Thể thao, Nghệ thuật được hỗ trợ 20 triệu đồng/người học/năm; Nhóm ngành Khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ; nông, lâm, thủy sản được hỗ trợ 18 triệu đồng/người học/năm; Nhóm ngành Khoa học xã hội, kinh tế, luật; khách sạn, du lịch và nhóm ngành khác được hỗ trợ 13 triệu đồng/người học/ năm;

Về thời gian hỗ trợ, mức kinh phí hỗ trợ học tập, nghiên cứu cho người học trong thời gian học tại cơ sở đào tạo (không quá 4 năm).

Về hỗ trợ kinh phí để người học đăng bài báo khoa học quốc tế, tham dự hội nghị, hội thảo quốc tế và đi thực tập ngắn hạn ở nước ngoài

Ngân sách nhà nước hỗ trợ 100% phí công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí khoa học và công nghệ uy tín quốc tế thuộc danh mục cơ sở dữ liệu các tạp chí khoa học của Web of Science theo mức thông báo của tạp chí khoa học và công nghệ quốc tế với tư cách là tác giả chính hoặc tác giả liên hệ;

Người học có kết quả học tập đáp ứng các điều kiện theo Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT, được mời đi tham dự các hội nghị, hội thảo quốc tế hoặc đi thực tập ngắn hạn ở nước ngoài được ngân sách nhà nước hỗ trợ chi phí đi lại và sinh hoạt phí (tối đa không quá 01 lần trong cả thời gian đào tạo) theo quy định tại Thông tư số 102/2012/TT-BTC ngày 21 tháng 6 năm 2012 của Bộ Tài chính quy định chế độ công tác phí cho cán bộ, công chức Nhà nước đi công tác ngắn hạn ở nước ngoài do ngân sách nhà nước đảm bảo kinh phí. Trong trường hợp người học được các tổ chức khác hỗ trợ các chi phí liên quan đến việc tham dự hội thảo, hội nghị quốc tế hoặc thực tập ngắn hạn thì ngân sách nhà nước sẽ không hỗ trợ các chi phí người học đã được tài trợ.

Tuy nhiên, theo một số cơ sở giáo dục đào tạo, Đề án 89 vẫn còn một số điểm bất cập, như có nhiều ràng buộc và thủ tục phiền hà nên ít người đủ tiêu chuẩn tham gia. Đề án đã tăng kinh phí cho việc đào tạo tiến sĩ trong và ngoài nước đáp ứng chi phí đào tạo, nghiên cứu khoa học, thực hành, thí nghiệm, thực tập và công bố kết quả trên các tạp chí uy tín. Nhưng mức hỗ trợ này vẫn chưa hấp dẫn bằng các chương trình học bổng nước ngoài khác. [5]

Như vậy, có thể thấy, một trong những nhiệm vụ, giải pháp được nêu trong Nghị quyết 71-NQ/TW về việc: "Mở rộng các chương trình, đề án đào tạo, phát triển đội ngũ giảng viên, tăng chế độ hỗ trợ cho giảng viên đi học nâng cao trình độ trong và ngoài nước. Xây dựng chương trình thu hút giảng viên xuất sắc từ nước ngoài với các ưu đãi vượt trội", sẽ góp phần khắc phục những hạn chế còn tồn tại trong các đề án trước đây và tạo động lực mạnh mẽ hơn cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên đại học.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://vietnamnet.vn/sau-nhung-de-an-nghin-ty-de-an-89-cu-giang-vien-hoc-tien-si-co-gi-moi-737047.html

[2] https://cand.com.vn/giao-duc/Gay-that-thu-ngan-sach-Nha-nuoc-i462976/

[3] https://hanu.vn/a/127931/Hoi-nghi-tong-ket-nam-hoc-2022-2023-va-trien-khai-cac-nhiem-vu-trong-tam-nam-hoc-2023-2024-khoi-giao-duc-dai-hoc-do-Bo-Giao-duc-va-Dao-tao-to-chuc

[4] https://giaoduc.net.vn/tinh-den-thang-112024-co-451-thay-co-dang-hoc-tien-si-theo-de-an-89-post247585.gd

[5] https://giaoduc.net.vn/khong-nhieu-gv-chon-hoc-tien-si-theo-de-an-89-du-duoc-ho-tro-13-20-trieunam-post236567.gd

Thu Trang