Nghịch lý phát triển nhà ở xã hội và tái định cư tại TP.HCM

Giấc mơ an cư trong những căn NƠXH tại TP.HCM vẫn còn xa vời đối với rất nhiều công nhân, người lao động có thu nhập thấp.

Ỳ ạch làm nhà ở xã hội

Không thể phủ nhận, thời gian qua, TP.HCM đã nỗ lực đầu tư các dự án NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân, nhằm giải quyết bài toán về chỗ ở cho đại đa số người có thu nhập thấp, công nhân lao động và những người dân bị giải tỏa trắng tại các dự án đô thị. Tuy nhiên, Thành phố cũng đang đứng trước nghịch lý là trong khi dư thừa nhà ở thương mại, phân khúc cao cấp, thì các dự án NƠXH lại thiếu vắng. Trong khi nhiều nơi tìm kiếm, bố trí hoặc xây dựng các khu tái định cư, thì vẫn còn tới hàng nghìn căn hộ và nền đất tái định cư bị bỏ trống, gây lãng phí và bức xúc trong dư luận.

Chỉ tính riêng năm 2023 là thời điểm gần nhất cũng đã thể hiện rõ nghịch lý này. Số liệu trong Báo cáo 240 (ngày 9/1/2024) của Sở Xây dựng TP.HCM khiến nhiều người phải “giật mình”, khi cả năm 2023 toàn Thành phố có 19 dự án nhà ở thương mại được thông báo đủ điều kiệu bán, cho thuê mua với hơn 17.700 căn được đưa ra thị trường, riêng sản phẩm cao cấp chiếm gần 11.400 căn (64,4%), còn lại là phân khúc trung cấp, không có nhà ở bình dân.

Trong số 19 dự án nói trên, có dự án quy mô vốn lên tới hơn 1.400 tỷ đồng (như dự án chung cư cao tầng phường Trường Thọ, thành phố Thủ Đức), nhưng cũng thật "éo le" khi cả năm 2023, tại TP.HCM không có dự án nhà ở bình dân, NƠXH, nhà lưu trú công nhân nào hoàn thành, nghiệm thu đưa vào sử dụng.

Thậm chí trong 4 dự án NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân đang xây dựng trong năm 2023, thì cũng chỉ có quy mô khiếm tốn hơn 4.000 căn và phải đi vay gói tín dụng 12.000 tỷ đồng. Đơn cử như dự án giai đoạn 2, thuộc khu nhà ở Nguyên Sơn (huyện Bình Chánh), vay 150 tỷ đồng; dự án NƠXH Lý Thường Kiệt (quận 10) vay 570 tỷ đồng; khu nhà ở phường Long Trường (thành phố Thủ Đức) vay 190 tỷ đồng; và nhà ở Cụm công nghiệp phường Thạnh Mỹ Lợi (thành phố Thủ Đức) vay 700 tỷ đồng.

Một dự án NƠXH trên địa bàn quận Tân Bình, TP.HCM.

Trong khi đó, báo cáo 4111 (ngày 15/5/2024) của Sở Xây dựng TP.HCM cho thấy: Giai đoạn 2016 - 2020 Thành phố đã xây dựng hoàn thành, đưa vào sử dụng 19 dự án NƠXH, với quy mô 14.954 căn. Theo Đề án xây dựng 1 triệu căn NƠXH, nhà lưu trú cho công nhân đoạn 2021 - 2030 của Chính phủ, TP.HCM được giao chỉ tiêu phát triển khoảng 69.700 - 93.000 căn NƠXH. Từ năm 2021 đến quý I/2024, Thành phố đã xây dựng hoàn thành đưa vào sử dụng 3 dự án NƠXH với quy mô 865 căn. Như vậy bình quân hơn 1 năm, TP.HCM cũng chỉ mới hoàn thành được 1 dự án NƠXH, là quá thấp.

Ngoài ra Thành phố hiện có 6 dự án NƠXH đang thi công với quy mô 4.754 căn, gồm 5 dự án NƠXH với 3.714 căn và 1 dự án nhà lưu trú cho công nhân với quy mô 1.040 căn. Theo kế hoạch thực hiện các công trình thi đua chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Thành phố sẽ tập trung hoàn tất thủ tục 37 dự án NƠXH với quy mô 35.000 căn.

Cũng theo Sở Xây dựng TP.HCM (tại báo cáo số 4048 ngày 14/5/2024): Giai đoạn 2021 - 2025, Thành phố đề ra chỉ tiêu diện tích nhà ở bình quân đầu người đến năm 2025 đạt 23,5 m2/người; phát triển tăng thêm 50 triệu m2 sàn nhà, trong đó, nhà ở thương mại đạt 15,5 triệu m2 sàn, NƠXH đạt 2,5 triệu m2 sàn. Tuy nhiên, kết quả đạt được hết sức khiêm tốn khi năm 2021, Thành phố chỉ phát triển mới được 4,93 triệu m2 sàn nhà ở, trong đó NƠXH chỉ đạt 0,03 triệu m2 sàn, diện tích nhà ở bình quân đầu người đạt 20,95 m2/người; đến năm 2022, các chỉ số trên lần lượt đạt 8,45 triệu m2, 0,03 triệu m2 và 21,46 m2/người.

Đáng chú ý, đến năm 2023, các chỉ số tụt xuống chỉ đạt 6,35 triệu m2 sàn nhà ở, không có diện tích NƠXH. Trong 4 tháng đầu năm 2024, Thành phố đã xây mới 1,73 triệu m2 sàn nhà ở, trong đó có 14.000m2 sàn NƠXH. Như vậy, tính từ năm 2021 đến tháng 4/2024, TP.HCM chỉ phát triển được 21,456 triệu m2 sàn nhà ở (đạt 42% chỉ tiêu đề ra), riêng NƠXH chỉ đạt mức hết sức khiêm tốn là hơn 75.600m2 sàn (đạt 3,02%).

Hàng nghìn căn hộ tái định cư bị bỏ hoang

Cũng như NƠXH, tình trạng căn hộ tái định cư cũng không mấy sáng sủa. Vừa qua, Hội Môi giới bất động sản Việt Nam có báo cáo nêu rõ: Sở Xây dựng TP.HCM thống kê có hơn 14.000 căn hộ tái định cư bị bỏ trống, tập trung nhiều nhất tại khu tái định cư Bình Khánh (thành phố Thủ Đức), với hơn 12.000 căn và tại khu tái định cư Vĩnh Lộc B, huyện Bình Chánh với hơn 2.000 căn hộ.

Khu tái định cư Vĩnh Lộc B, huyện Bình Chánh hiện có nhiều căn bỏ trống, gây lãng phí.

Báo cáo số 1706 (ngày 29/2/2024) của Sở Xây dựng TP.HCM cho biết: Trung tâm Quản lý nhà và Giám định xây dựng (thuộc Sở Xây dựng) hiện đã tiếp nhận 10.328 căn hộ thuộc sở hữu Nhà nước, đã bàn giao 1.315 căn hộ; tiếp nhận 2.333 nền đất, đã bố trí 368 nền đất để tái định cư. Như vậy hiện vẫn còn bỏ trống (chưa bàn giao) tới 9.013 căn hộ và 1.965 nền đất để tái định cư.

TP.HCM đã và đang triển khai nhiều dự án đô thị lớn, khiến hàng nghìn hộ dân bị ảnh hưởng và giải tỏa trắng, rất cần tái định cư để ổn định cuộc sống. Chỉ tính riêng dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch giai đoạn 2021 - 2025, TP.HCM cần di dời 6.500 căn nhà để triển khai dự án Vành đai 3, Thành phố cũng cần đền bù, hỗ trợ, bố trí tái định cư cho 1.670 hộ bị ảnh hưởng và 645 hộ bị giải tỏa trắng. Nhu cầu tái định cư là vậy, nhưng nghịch lý là vẫn còn hàng chục nghìn căn hộ tái định cư đang bỏ trống, gây lãng phí nguồn lực, làm mất mỹ quan đô thị và gây bức xúc trong dư luận.

Tại buổi họp về tình hình kinh tế - xã hội và thực hiện Nghị quyết 98 của Quốc hội diễn ra vừa qua, ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM cho biết: Thành phố hiện có 11.042 căn hộ và nền đất, trong đó 8.938 căn hộ và 2.104 nền đất được tạo lập bằng ngân sách Nhà nước đang để trống. Trong đó, Thành phố có chủ trương đấu giá 4.927 căn hộ, 42 nền đất, tập trung ở 2 khu vực gồm: 3.790 căn tại khu tái định cư Thủ Thiêm, thành phố Thủ Đức và gần 1.000 căn ở xã Vĩnh Lộc B, huyện Bình Chánh.

Gỡ vướng chính sách

Theo Sở Xây dựng TP.HCM, hiện nay các dự án NƠXH trên địa bàn thành phố đang gặp khó khăn, vướng mắc liên quan đến 5 nhóm vấn đề lớn. Cụ thể là về công tác chấp thuận chủ trương đầu tư, công tác quy hoạch, thủ tục các dự án đầu tư công, công tác đấu thầu và tài chính.

Thời gian qua, Ủy ban nhân dân TP.HCM đã chủ trì 10 cuộc họp (năm 2023) và 5 cuộc họp (từ tháng 1/2024 đến tháng 5/2024) về chuyên đề NƠXH, qua đó, ban hành các thông báo kết luận chỉ đạo, giao trách nhiệm cho các sở, ngành, UBND 21 quận, huyện và thành phố Thủ Đức tổ chức thực hiện.

Thành phố cũng đã xem xét từng vướng mắc trong các dự án cụ thể, có chỉ đạo hướng tháo gỡ trong thực hiện các thủ tục đầu tư với 45 lượt giải quyết, tương ứng với 21 dự án; ban hành trình tự thủ tục thực hiện dự án đầu tư xây dựng NƠXH; ban hành quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong thực hiện các dự án có sử dụng đất. Thành phố cũng ban hành quy chế phối hợp giữa Sở Xây dựng, Sở Tư pháp, Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục thuế Thành phố, UBND thành phố Thủ Đức và các quận huyện trong công tác cung cấp thông tin của đối tượng mua, thuê, thuê mua NƠXH…

Cùng với đó, Thành phố đang phối hợp với Bộ Xây dựng để góp ý Nghị định về quy định chi tiết về một số điều của Luật Nhà ở về phát triển và quản lý NƠXH; tiếp tục kiến nghị các cơ quan Trung ương để giải quyết các khó khăn vướng mắc liên quan đến việc đầu tư phát triển NƠXH.

Xuân Tình