Nghiên cứu Lancet: Thực phẩm siêu chế biến đe dọa sức khỏe toàn cầu

Đây là kết luận từ loạt bài nghiên cứu mới do 43 chuyên gia hàng đầu thế giới thực hiện, vừa được công bố trên tạp chí y khoa danh tiếng The Lancet.

Nhóm các nhà khoa học – bao gồm vị giáo sư người Brazil đặt ra thuật ngữ này khoảng 15 năm trước – lập luận rằng UPF đang ngày càng phổ biến trên toàn cầu. Loại thực phẩm này có liên hệ mật thiết với sự sụt giảm chất lượng khẩu phần ăn và hàng loạt bệnh lý, từ béo phì cho đến ung thư.

"Vấn đề nằm ở những bằng chứng mà chúng ta đang nắm giữ ngày hôm nay về... thực phẩm siêu chế biến và sức khỏe con người," Giáo sư Carlos Monteiro thuộc Đại học Sao Paulo phát biểu tại một cuộc họp trực tuyến hôm 18/11. "Những gì chúng ta biết hiện tại đã đủ để biện minh cho một hành động mang tính toàn cầu."

UPF là nhóm thực phẩm hoặc đồ uống được tạo ra bằng các kỹ thuật chế biến công nghiệp, sử dụng phụ gia và nguyên liệu nhân tạo, thường chứa rất ít hoặc không chứa thực phẩm nguyên bản. Ví dụ điển hình bao gồm nước ngọt có ga hay mì ăn liền. Dù thuật ngữ UPF đã được sử dụng rộng rãi trong những năm gần đây, một số nhà khoa học và ngành công nghiệp thực phẩm lại cho rằng khái niệm này quá đơn giản hóa vấn đề, khiến cuộc chiến quanh nó ngày càng bị chính trị hóa.

Trong loạt bài trên The Lancet, các tác giả thừa nhận những ý kiến phản biện và cho rằng cần thêm bằng chứng, đặc biệt là về cơ chế gây bệnh cụ thể của UPF cũng như sự khác biệt về giá trị dinh dưỡng giữa các sản phẩm trong cùng nhóm này. Tuy nhiên, họ khẳng định những tín hiệu cảnh báo hiện tại đã đủ mạnh mẽ để các chính phủ phải vào cuộc.

Trong một đánh giá hệ thống gồm 104 nghiên cứu dài hạn được thực hiện cho loạt bài này, có tới 92 nghiên cứu báo cáo rủi ro gia tăng đối với một hoặc nhiều bệnh mãn tính liên quan đến thói quen ăn UPF. Các mối liên hệ đáng kể được tìm thấy ở 12 tình trạng sức khỏe, bao gồm tiểu đường tuýp 2, béo phì và trầm cảm.

Hầu hết các nghiên cứu này được thiết kế để chỉ ra mối liên hệ hơn là quan hệ nhân quả trực tiếp – điều mà các tác giả cũng đã thừa nhận. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh rằng tình trạng này cần được giải quyết ngay trong khi chờ đợi thêm dữ liệu, nhất là khi tỷ lệ tiêu thụ UPF đang gia tăng chóng mặt, chiếm tới hơn 50% khẩu phần ăn ở các quốc gia như Hoa Kỳ.

Ba bài báo trong loạt nghiên cứu (được tài trợ bởi Bloomberg Philanthropies) cũng phác thảo các phương án giải quyết vấn đề, chẳng hạn như đưa UPF vào các chính sách quốc gia tương tự như cách quản lý thực phẩm giàu chất béo, đường hoặc muối. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng ngành công nghiệp sản xuất UPF chính là rào cản lớn nhất.

Liên minh Thực phẩm và Đồ uống Quốc tế (IFBA), tổ chức đại diện cho các tập đoàn đa quốc gia lớn trong ngành, cho biết các thành viên của họ cũng mong muốn cải thiện sức khỏe toàn cầu thông qua chất lượng dinh dưỡng, và cho rằng các công ty thực phẩm nên được tham gia vào quá trình hoạch định chính sách.

"Các khuyến nghị về chính sách và vận động trong loạt bài này đã đi quá xa so với bằng chứng hiện có," Tổng thư ký IFBA Rocco Renaldi nhận định. Ông cho rằng việc áp dụng các chính sách này có rủi ro làm giảm khả năng tiếp cận các lựa chọn thực phẩm giá rẻ và bảo quản được lâu trên toàn cầu.

Thanh Tùng (TTXVN)