Nghiên cứu, lập hồ sơ xếp hạng Bót Catinat là di tích lịch sử - văn hóa cấp TP

Ngày 19-9, Sở VH&TT TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học di tích lịch sử Bót Catinat (164 Đồng Khởi, phường Sài Gòn - nay là trụ sở của Sở VH&TT TP.HCM).

Hội thảo nhằm làm sáng rõ lịch sử hình thành, những sự kiện và nhân vật gắn liền với công trình, là cơ sở khoa học để tiến tới việc lập hồ sơ đề nghị xếp hạng Bót Catinat là di tích lịch sử - văn hóa của thành phố.

Hội thảo có sự tham gia của nhân chứng lịch sử, các nhà khoa học và cơ quan chuyên môn, với 27 tham luận cùng nhiều tài liệu, hình ảnh.

Quang cảnh tại buổi hội thảo. Ảnh: VĂN HÀ

Phát biểu tại hội thảo, PGS-TS Hà Minh Hồng, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TP.HCM, cho biết trải qua 144 năm tồn tại, gắn với nhiều giai đoạn thay đổi của đất nước, Bót Catinat (164 Đồng Khởi) có đủ thời gian để trở thành di sản lịch sử.

PGS-TS Hà Minh Hồng, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TP.HCM phát biểu tại hội thảo.

"Bót Catinat tuy chỉ là nơi tạm giam, nhưng từng là trung tâm giam giữ, tra tấn dã man những người yêu nước và cách mạng. Bên cạnh đó, Bót Catinat còn là trụ sở của nhiều cơ quan công quyền qua các thời kỳ: Từ Sở Mật thám, Cảnh sát, Quốc gia Tự vệ cuộc đến Bộ Nội vụ đến Sở Văn hóa (nay là Sở VH&TT), đóng vai trò quan trọng trong từng giai đoạn lịch sử, góp phần định vị giá trị chính trị - hành chính của khu vực này.

Vì vậy, cần xây dựng Khu Di tích lịch sử Bót Catinat trong khuôn viên Sở VH&TT TP.HCM để lưu giữ các dấu tích, tư liệu, phục dựng không gian nhà giam, phòng tra tấn, phòng làm việc… nhằm bảo tồn lịch sử giữa lòng đô thị hiện đại" - PGS-TS Hà Minh Hồng đề xuất.

Ở góc độ khai thác di sản, TS Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch sử TP nhìn nhận bên cạnh giá trị lịch sử, công trình 164 Đồng Khởi (Bót Catinat cũ) còn mang ý nghĩa khi nằm trong bối cảnh phát triển cảnh quan đô thị Sài Gòn.

TS Nguyễn Thị Hậu, Tổng Thư ký Hội khoa học lịch sử TP phát biểu.

"Công trình 164 Đồng Khởi là một trong số ít công trình còn giữ được tương đối nguyên vẹn giá trị cảnh quan - kiến trúc đặc trưng của con đường Đồng Khởi. Đặt công trình này trong tương quan với điểm đầu con đường là Nhà thờ Đức Bà, có thể thấy đây chính là một không gian đô thị - công viên hết sức quan trọng.

Với vị trí gắn liền hai tuyến cảnh quan như vậy, giá trị của công trình 164 Đồng Khởi là rất lớn. Vì thế, cần sớm lập hồ sơ xếp hạng di tích, trước hết ở góc độ kiến trúc - đô thị, sau đó là ở khía cạnh lịch sử, gắn với những nhân chứng đã hi sinh tại địa điểm này" - TS Hậu chia sẻ.

Hình ảnh công trình Bót Catinat (164 Đồng Khởi) trước đây và hiện tại.

Cũng theo TS Hậu, sau khi xếp hạng, công trình cũng phải phát huy được giá trị trong việc giáo dục truyền thống và tri thức cộng đồng

Trường hợp của Bót Catinat, hiện đang là trụ sở của Sở VH&TT TP.HCM, công tác bảo tồn nên được thực hiện theo hướng "di sản trong công sở", tức là vẫn giữ chức năng chính của nơi làm việc nhưng tạo không gian mở để cộng đồng tiếp cận.

"Để thực hiện, xung quanh công trình 164 Đồng Khởi có thể lắp đặt bảng thông tin song ngữ, ứng dụng nghệ thuật chiếu sáng kiến trúc vào ban đêm, bố trí không gian trưng bày nhỏ tại tầng trệt, lồng ghép hình ảnh mang tính lịch sử vào nội thất để cán bộ, người dân đến làm việc vẫn tiếp cận được di sản,..." - TS Hậu góp ý.

Ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở VH&TT TP.HCM chia sẻ tại hội thảo.

Phát biểu kết luận, ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó Giám đốc Sở VH&TT TP.HCM nhấn mạnh: "Việc bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử của di tích Bót Catinat không chỉ mang ý nghĩa riêng đối với TP.HCM, mà còn có giá trị trong việc xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc trong kỷ nguyên vươn mình của đất nước. Đó còn là lời tri ân các bậc tiền nhân, đồng thời thể hiện trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc gìn giữ ký ức lịch sử và bản sắc đô thị".

Ông Nguyễn Minh Nhựt cũng đề nghị Trung tâm Bảo tồn di tích phối hợp cùng các đơn vị liên quan nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ để trình cấp có thẩm quyền xếp hạng Bót Catinat là di tích cấp thành phố, phấn đấu hoàn thành nhân dịp kỷ niệm 85 năm ngày Nam Kỳ khởi nghĩa (23-11-1940 – 23-11-2025).

VĂN HÀ